Oι νύχτες μεγαλώνουν

 Άλλο τίποτα δεν μας έμεινε από τον χειμώνα, εκτός από τις νύχτες τις μεγάλες

να θυμίζουν πως οι άνθρωποι ένιωθαν πάντα την ανάγκη να μαζεύονται τα
Χριστούγεννα, πολύ πριν από τον Χριστό μάλιστα, να ανάβουν φώτα και φωτιές, να
τραγουδάνε για να ξορκίσουν τη νύχτα, να φιλιούνται.

 A, ναι και η ταινία «Αγάπη είναι», που υποπτεύομαι ότι την πλήρωσε η ένωση ξενοδόχων Λονδίνου,
καταλαβαίνοντας ότι δεν πάει άλλο με τις τιμές των δωματίων τους. Σίγουρα θα
κερδίσουν πολλά φέτος τα Χριστούγεννα, χάρις στον Κόλιν Φερθ και τον Χιου
Γκραντ, την Έμα Τόμσον και τους άλλους θαυμάσιους ηθοποιούς τους. Χαράχτηκαν
στις καρδιές του κόσμου τα τοπία του Λονδίνου. Μαγεύτηκαν όλοι με τα
γενναιόδωρα ντεκόρ της βρετανικής πρωτεύουσας.

Δεν θα μπορούσε να γυριστεί και στην Αθήνα μια τέτοια υπέροχη, αγαπησιάρα, οικογενειακή και αστεία ταινία; Τόσο δύσκολο είναι; Ας κλέψουμε την ιδέα κανονικά, ας μαζέψει ένας κεφάτος
σκηνοθέτης μερικούς καλούς ηθοποιούς, ας τους ανακατέψει λίγο με φόντο την
Αθήνα. Αν δεν γίνει φέτος με τους Ολυμπιακούς, τώρα που τη φτιάχνουν, την
ασπρίζουν και την ευπρεπίζουν, πότε θα γίνει;

Δεν φτάνουν τα ψώνια και τα μαγαζιά για να μικρύνουν οι νύχτες, δεν φτάνουν οι οικογενειακές βραδιές και τα τραπέζια, δεν φτάνει το δώρο και τα ταξίδια, δεν φτάνει τίποτα από μόνο
του. Χρειάζεται και ο ποιητής να τα υμνήσει όλ' αυτά, να τα εξωραΐσει και να
τους δώσει αξία, να τα κεντήσει και να τα εμφανίσει στους βιαστικούς και
αμήχανους κατοίκους της πόλης, που τρέχουν όλη μέρα  και δεν προλαβαίνουν από μόνοι τους να δουν την ομορφιά τους.

https://www.tanea.gr/2003/12/08/opinions/analwsima-oi-nyxtes-megalwnoyn

Πονοκέφαλοι

Επιδημία ανεξήγητων πονοκεφάλων εκδηλώθηκε στη Βρετανία από παιδιά που
διάβαζαν τον πέμπτο Χάρι Πότερ. Τα τρέξανε οι γονείς τα παιδιά στους γιατρούς,
αλλά το μυστήριο δεν λύθηκε. Και δεν μπορεί να λυθεί.

Αυτή η νέα γενιά είναι τόσο αλλιώτικη από τις προηγούμενες, ώστε θα χρειαστεί τη δική της Ιατρική για
να την καταλάβουμε. Κάποτε. Όταν μεγαλώσει. Μέχρι τώρα οι γιατροί φοβούνταν
ότι τα παιδιά θα αρρώσταιναν από την πολλή τηλεόραση που έβλεπαν, από το πολύ
κομπιούτερ που έπαιζαν και από τις πολλές ώρες που περνούσαν μπροστά σε οθόνες
γενικώς. Μετρούσαν και ξαναμετρούσαν τις συνέπειες, ονόμασαν και ξαναονόμασαν
τις εγκεφαλικές βλάβες που θα πάθαιναν όλα τα πιτσιρίκια κι ύστερα έπιασαν να
ετοιμάζουν τις θεραπείες. Περίμεναν πανέτοιμοι οι επιστήμονες τα πλήθη των
ασθενών, από οθόνες, παιδιών που δεν ήρθαν ποτέ. Τίποτε δεν έπαθαν τα παιδιά,
ας καρφώνονταν κι ας πωρώνονταν με τις εικόνες. Είναι άλλου είδους κατασκευή,
απρόβλεπτη και άγνωστη στους παλιούς εν τέλει. Μόνο με τις επτακόσιες σελίδες
του αγαπημένου τους βιβλίου αρρώστησαν ομαδόν. Δεν τους είχε ξανασυμβεί τέτοιο
πράγμα, τόση ανάγνωση μαζεμένη. Δεν το είχαν χρειαστεί ποτέ, ό,τι ήθελαν να
δουν από λογοτεχνία υπήρχε σε ταινία, μόνο στις ιστορίες του μικρού μάγου η
συγγραφή προηγείται στη μαζική κατανάλωση. Πόσο γρήγορα πια να τις γυρίσουν
και τις ταινίες; Πήρε φόρα και η Ρόουλινγκς, διπλασίασε τις σελίδες. Τα ξέκανε
τα παιδιά. Αυτά που δεν ζαλίζονται σε πλέι στέσον, ούτε σε ψηφιακά
τρισδιάστατα θεάματα, αυτά που δεν φοβούνται την ταχύτητα, προσομοιωτική ή
όχι, πέσανε κάτω σαν κοτόπουλα από την ανάγνωση. Είναι άλλου είδους
οργανισμοί, σας λέω.

https://www.tanea.gr/2003/11/03/opinions/analwsima-ponokefaloi

Κάποια χαλάρωση

Μέχρι να φτάσω στο σταθμό της Βικτώριας περνώντας από το πάρκο, το βαλιτσάκι με τα ροδάκια διαλύθηκε. Είναι κάπως θρασύ να κυκλοφορείς με τέτοιο πράγμα στην Αθήνα του σήμερα την ανασκαμμένη εκ βάθρων, αλλά καμιά φορά ξεχνιέται κανείς. Μπήκα στο Χόντο της Ομόνοιας κι αγόρασα ένα καινούργιο βαλιτσάκι, πάλι με ρόδες. Η  πατρίδα οφείλει να παρέχει τη δυνατότητα σε τέκνα της με μειωμένες μυϊκές δυνάμεις να τσουλάνε τις αποσκευές  τους. Πώς να μεταφέρω όμως τα ρούχα από τη μία βαλίτσα στην άλλη; Ο σεκιουριτάς της εισόδου κοιτούσε καχύποπτα.  Ντράπηκα να εκθέσω το ρουχισμό μου στο εξεταστικό του βλέμμα. Τις κατέβασα και τις δύο στο μετρό. Εκεί ο σεκιουριτάς είχε και όπλο. Άσε, σκέφτηκα, θα πάω στον Πειραιά. Στην αποβάθρα των πλοίων δεν έχει και τόσο σεκιούριτυ, επικρατεί κάποια χαλάρωση. Οι λιμενικοί επιτρέπουν σε ταξιδιώτες ακόμα και να κοιμούνται στα παγκάκια. Ίσως στους Ολυμπιακούς Αγώνες να στήσουν εδώ ένα σταθμό ελέγχου αλλοδαπών για μεταδοτικές ασθένειες, όπως προτείνουν οι αμερικανικές εκθέσεις ειδικών. Προς το παρόν μπορείς να ανοίξεις άνετα μια σακβουαγιάζ και να μεταφέρεις το περιεχόμενο της σε μιαν άλλη, χωρίς κανείς να σε ενοχλήσει ούτε καν με το βλέμμα. Μπορείς επίσης να εγκαταλείψεις την παλιά σου σακβουαγιάζ σε ένα παγκάκι, πράγμα που δεν μπορείς να κάνεις στους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Αγγλίας π.χ. όπου δεν υπάρχει ούτε καλαθάκι σκουπιδιών, από το φόβο τοποθέτησης βόμβας. Ίσως για τελευταία φορά να έμεινε ανενόχλητη μια χαλασμένη τσάντα στο λιμάνι, δίπλα σε ανθρώπους που κοιμούνταν σε παγκάκια, χωρίς να τρέξουν ειδικοί της Ασφαλείας να ελέγξουν αν περιέχει μέσα εκρηκτικά. 

 https://www.tanea.gr/2003/10/29/opinions/analwsima-kapoia-xalarwsi

Ομόνοια

Θα τη συνηθίσουμε την Ομόνοια, πράγματι. Δεν υπάρχει περίπτωση αλλαγής, ό,τι
έγινε έγινε και μόνο λίγες ζαρντινιέρες ενδέχεται να μπουν. Πώς θα στέκονται
στην επικλινή επιφάνεια δεν ξέρουμε, αλλά αν τα φυτά γέρνουν από την
υπερυψωμένη πλευρά της 3ης Σεπτεμβρίου ίσως κάπως να διορθωθεί εκείνος ο
τοίχος που υψώνεται αίφνης και κλείνει την πλατεία. Κατά τα άλλα, ας
προσπαθήσουμε να τη συνηθίσουμε. Ίσως να έχουν δίκιο αυτοί που υποστηρίζουν
ότι είναι μία πρωτοποριακή πρόταση κι εμείς οι Αθηναίοι, επειδή είμαστε τόσο
στερημένοι από όμορφα πράγματα στην πόλη μας, δεν έχουμε την ωριμότητα να τη
δεχθούμε. Δεν αποκλείεται. Θυμάστε τον Φοίβο και την Αθηνά, τις μασκότ των
Ολυμπιακών Αγώνων, όταν πρωτοβγήκαν τι σοκ είχαμε πάθει; Και όχι μόνο τα
συνηθίσαμε τα προϊστορικά κουκλιά, αλλά τα έχουμε αγαπήσει όλως ιδιαιτέρως.
Ήταν όντως μια τολμηρή πρόταση που μας ξένισε και χρειάστηκε χρόνος να την
αποδεχθούμε, ας υποθέσουμε λοιπόν ότι μπορεί να συμβαίνει το ίδιο με την
Ομόνοια. Να τη συνηθίσουμε, αλλά ως πρωτοποριακή πρόταση. Όχι ως πλατεία
δευτέρας διαλογής, όπου τα σχέδια γίνονται μισά για οικονομία και κόβονται τα
καλύτερα κομμάτια, αφού έτσι κι αλλιώς μόνο μετανάστες συχνάζουν. Να τη
δεχθούμε όπως είναι αυτή τη στιγμή, με τους ξένους να ψάχνονται ακολουθώντας
τη γνωστή σε όλες τις πόλεις αναζήτηση του κέντρου και να δούμε αν μπορέσουν
σ' αυτό το μοντέρνο χάος να ανοίξουν δρόμους. Να μη συνηθίσουμε τη βρώμα και
την εγκατάλειψη, που ίσως αντέχαμε ως προσωρινή τόσα χρόνια, αλλά τώρα, με
τόσους γρανίτες και τόσα μάρμαρα, δεν πρέπει να αντέξουμε. Να απαιτήσουμε την
πρόταση ολόκληρη, να μη δεχθούμε τη μουντζούρα.
https://www.tanea.gr/2003/04/23/opinions/analwsima-omonoia/

Τι τους κινεί;

Πώς μπορούν οι στρατιώτες και πολεμούν στο Ιράκ; Πώς την βολεύουν μέσα στο
μυαλό και τη συνείδησή τους οι πεζοναύτες αυτή την καθημερινή δουλειά; Από πού
αντλούν κουράγιο και δύναμη και πεποίθηση να συνεχίζουν; Είναι τόσο πολύ
πεισμένοι ότι επιτελούν έργο θεάρεστο ή απλώς ακολουθούν τη στρατιωτική
πειθαρχία; Μέσα τους τι σκέφτονται, άραγε; Τους κρατά η πεποίθηση ότι εκτελούν
το σωστό ή το ότι έχουν εξασκηθεί να υπακούουν; Το αίσθημα ανωτερότητας;
Αισθάνονται, άραγε, ανώτεροι χάρη στην υπεροπλία τους; Τους παρασύρει απλώς το
πλάνο της ημέρας; Χρειάζεται να μισούν για να πολεμούν και, αν χρειάζεται, πώς
κατάφεραν να μισήσουν; Και πώς διατηρούν το απόθεμα του μίσους; Μήπως απλώς
βρήκαν μέσα τους τα όχι και τόσο βαθιά θαμμένα ένστικτα της επίθεσης, της
καταστροφής, της αρπαγής, του φόνου; Και πώς είναι να τα ξαμολάς αυτά τα
ένστικτα; Τι απαντάς μετά στο πολιτισμένο κομμάτι του εαυτού σου, στη γυναίκα
σου, στην αδελφή σου; Και αν αλήθεια νόμισαν ότι βλέπουν πολυβόλα στο
ξενοδοχείο των δημοσιογράφων; Αν είναι πραγματικά τόσο φοβισμένοι που να μην
ξέρουν τι κάνουν, να πυροβολούν λεωφορείο με παιδιά από φόβο, πάνοπλοι αυτοί,
να ρίχνουν με τανκς σε ξενοδοχείο με δημοσιογράφους, να επιτίθενται ακόμα και
σε δικούς τους από σκέτο φόβο; Τι μύθους έχουν στο κεφάλι τους και φοβούνται
τα γυναικόπαιδα; Μήπως είναι ο φόβος που τους διατηρεί σε εγρήγορση; Ο φόβος
τούς κάνει θηρία; Τι αποκομίζουν οι ψυχές απ' αυτή την ιστορία; Αναρωτιέμαι,
καθώς οι ημέρες που περνούν αλλοιώνουν σ' εμάς, που μόνο παρακολουθούμε τον
πόλεμο, τόσα πράγματα, τόσες ιδέες, τόσες πεποιθήσεις. Σ' αυτούς άραγε τι γίνεται;

https://www.tanea.gr/2003/04/10/opinions/analwsima-ti-toys-kinei/

Η Ραχήλ

Μαζί με έναν ηγέτη της Τζιχάντ, ένα αγόρι δεκατριών χρόνων κι ένα μωρό κοριτσάκι, σκοτώθηκε και η Ραχήλ στη Γάζα. Ακτιβίστρια Αμερικάνα, είκοσι τριών χρόνων, που το παράκανε στον ακτιβισμό. Έφτασε στο σημείο να πάει να ξαπλώσει μπροστά σε μια μπουλντόζα που ετοιμαζόταν να γκρεμίσει το σπίτι του ηγέτη της Χαμάς, ή του γείτονα του ηγέτη της Χαμάς, ή της θείας του γείτονα, δεν έχει μεγάλη σημασία. Η Ραχήλ, με το εβραϊκό όνομα λοιπόν, διότι στην Αμερική όπως ξέρετε δίνουν συχνά εβραϊκά ονόματα στα παιδιά τους, κι έχουν αδυναμία στο όμορφο όνομα Ραχήλ, που μεταφράζουμε Ρέιτσελ, σα να μην το έχουμε ξαναδεί, η Ραχήλ δεν το φανταζόταν ότι η μπουλντόζα δεν θα σταματούσε. Δεν είχε καταλάβει πως οι οδηγοί αυτών των οχημάτων που γκρεμίζουν σπίτια στους καταυλισμούς, έχουν ξεπεράσει πολλά πράγματα και όρια και δεν καταλαβαίνουν τι θα πει Αμερικανός υπήκοος που δεν πρέπει να σκοτωθεί με τους ντόπιους. Κι έτσι τους έμπλεξε άσχημα τους ανθρώπους και τώρα θα πρέπει να ζητάνε συγγνώμη από τους γονείς της και την κυβέρνησή της και να λένε ότι επρόκειτο για ατύχημα. Και στην πατρίδα της θα προβληματιστούν πολλοί για το πού σταματά η αξία της ζωής ενός Αμερικανού υπηκόου και πού αρχίζει η ευκολία με την οποία μια μπουλντόζα μπορεί να συνθλίψει άνθρωπο, ακόμα κι αν είναι Αμερικανός υπήκοος με όνομα εβραϊκό. Σα να τους βλέπω τώρα, αυτούς που την κατηγορούν ότι πήγε και μπλέχτηκε σε ιστορίες που δεν την αφορούσαν, και άλλους που σωπαίνουν, γιατί κάτι δεν κολλάει με όσα πιστεύουν για ελευθερίες και δημοκρατίες και άξονες του κακού.

Τροχονόμος

Στέκεται στη γωνία Αιγίνης και Παξών, φορώντας ένα γιλέκο κίτρινο που γράφει
«τροχονόμος». Είναι νεαρή, είναι όμορφη και φορά ένα γυάλινο κρεμαστό
σκουλαρίκι. Είναι στενός εκεί ο δρόμος και το οδόστρωμα, χρόνια πριν ανοιχτεί
η εθνική της Καλαμάτας ή δοθεί στην κυκλοφορία η περιφερειακή της Πάτρας,
είναι τόσο γεμάτο λακκούβες και λοφάκια που αξίζει να γίνει αξιοθέατο, να
έρχονται οι τουρίστες να το επισκέπτονται και να τους κόβουν εισιτήριο.
Απίστευτης ποικιλίας λοφάκια και λακκούβες σε ελάχιστα τετραγωνικά, και πάντα,
μα πάντα, ακόμα και το καλοκαίρι, νερά και λάσπες που κυλάνε σε μικρά ρυάκια.
Στο μεταξύ κυλάν και τ' αυτοκίνητα σε διαρκή ροή, χτυπολογώντας ρόδες και
πιτσιλώντας πεζούς, κυλά κι ο χρόνος και χτυπά το κουδούνι του Σχολείου στην
Αιγίνης, διότι υπάρχει και Σχολείο μέσα σ' αυτό το στρίμωγμα, σχολείο -
πολυκατοικία, μοναδικό στο είδος του, αξιοθέατο κι αυτό. Τότε εμφανίζεται η
τροχονόμος, με τα σγουρά μαλλάκια της κι ένα κασκόλ πολύχρωμο, χαμογελά στα
παιδιά που τρέχουν και στις μαμάδες που τα κυνηγούν ακροβατώντας στα στενά
περάσματα που αφήνουν τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Κρατά μια σφυρίχτρα, αλλά
δεν την χρησιμοποιεί, τα αυτοκίνητα κόβουν ταχύτητα από μόνα τους, κάτι οι
λακκούβες, κάτι το πορτοκαλί γιλέκο και τα σγουρά μαλλιά, το χρωματιστό κασκόλ
και το σκουλαρίκι. Ξαφνιάζονται οι περαστικοί, για λίγο μέσα στην ένταση που
χρειάζεται το περπάτημα στον άθλιο δρόμο, την αίσθηση του χάους που κυριαρχεί,
νιώθουν πως κάτι ακόμα υπάρχει κοινωνικό σ' αυτή τη γειτονιά, δεν είναι
τελείως ζούγκλα πια η κατάσταση, κάτι έχει απομείνει ή κάτι περίσσεψε από αυτό
που στ' αλήθεια αξίζαμε, δεν χάθηκαν όλα.
https://www.tanea.gr/2003/02/14/opinions/analwsima-troxonomos/

Πλακοστρώσεις

Φτιάχνουν πυρετωδώς τον σταθμό του ηλεκτρικού στην Ομόνοια, ξοδεύονται σε
πλακοστρώσεις και φωτισμό. Αλλά η διαδρομή δεν αλλάζει. Μόλις βγεις στο φως,
από το Θησείο και κάτω, σε χαστουκίζει ακατάπαυστα η ασχήμια και η
τσαπατσουλιά. Πώς να το πλακοστρώσεις όλο αυτό το τοπίο; Στην πάνω πλευρά της
διαδρομής, Αττική - Κηφισιά, τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα, αλλά εκεί, για
εξισορρόπηση ίσως, εμφανίζονται οι πιο παραμορφωμένοι επαίτες της χώρας, που
ζητούν τραγουδιστά οικονομική ενίσχυση για να κάνουν πλαστική εγχείρηση. Είναι
τόσο ακραία παραμορφωμένοι που ελάχιστοι αντέχουν να βάλουν το χέρι στην τσέπη
και να τους ενισχύσουν. Αν συναντούσαν τουλάχιστον έναν Φελίνι σ' αυτή την
καθημερινή τους διαδρομή, ίσως σώζονταν με μια λυρική υπέρβαση, ίσως
σωζόμασταν κι εμείς που τους αντικρύζουμε σαν αρχέγονη τύψη στις πιο
ανυποψίαστες ώρες. Όταν λείπουν πάλι, βλέπεις άλλους, ηπιότερες περιπτώσεις,
πάντα τραγουδιστά να ζητιανεύουν, αυτό έχει γίνει καθεστώς. Ίσως είναι πιο
εύκολο να τα λες σαν τραγούδι, τα ίδια και τα ίδια λόγια συνεχώς, γίνεσαι κάτι
σαν καλλιτέχνης, ερμηνεύεις τον ρόλο σου, βγάζεις το μεροκάματό σου.

Στο καινούργιο κομμάτι του Μετρό όλα αστραφτερά, αποστειρωμένα, με τους
φρουρούς να κρατάνε αγκαλιά τα πολυβόλα, λες και χρειαζόμαστε πολυβόλο για
καθαριότητα και τάξη, στο παλιό κρατάμε εμείς αγκαλιά τις τσάντες και
σφίγγουμε την καρδιά και τα μάτια να μη μας ξεφεύγει το έλεος χύμα στους
επαγγελματίες της ελεημοσύνης. Δύο σύμπαντα παράλληλα τα δύο Μετρό και η
Ομόνοια η πύλη συνάντησης. Την τρίβουνε, την πλακοστρώνουνε, την ψεκάζουνε,
αλλά πώς να καθαρίσει; Από τα βάθη της ψυχής της εκλύεται η συσσωρευμένη
αθλιότητα και ξαναλερώνει τα πλακάκια

https://www.tanea.gr/2003/02/11/opinions/analwsima-plakostrwseis/

Την Ευρωσύνη μην την κλαις

Βαρέθηκα να διαβάζω επικήδειους της Ευρώπης, από ανθρώπους που ουδέποτε την πίστεψαν, δεν την θέλησαν, δέν την αναγνώρισαν και δεν την είδαν ακόμα να γεννιέται. Η Ευρώπη έχει μεγάλη δύναμη αλλά δεν το γνωρίζει, Έτσι είναι σα να μην την έχει. Θα μπορούσε να κάνει πολλά, αλλά δεν τα επιχειρεί, γιατί δεν πιστεύει στον εαυτό της. Ίσως να μην καταφέρει ποτέ να υπάρξει, αλλά αυτό θα οφείλεται περισσότερο στους ρεαλιστές όλων των χωρών της που δεν καταλαβαίνουν ότι μόνο με ρομαντισμό και έλλειψη ρεαλισμού αλλάζεις καταστάσεις. Εδώ στην Ελλάδα θα μπορούσαμε να είμαστε λιγότερο ρεαλιστές τέτοιου είδους τουλάχιστον. Στο κάτω κάτω υπάρχουμε επειδή πριν διακόσια χρόνια μερικοί ρομαντικοί έμποροι αποφάσισαν να μην είναι ρεαλιστές. Θα μπορούσαμε, ρομαντικά ξανά, να επενδύσουμε στην ύπαρξη της Ευρώπης περισσότερο από ότι στους εγωισμούς και τα κόμπλεξ μας. Ίσως να είναι η Ευρώπη τόσο γηραιά όσο λένε και να μην αντέχει άλλες αλλαγές. Δεν είναι η κίνηση των οκτώ που την υπονομεύει, αλλά οι φόβοι, οι δισταγμοί,οι εγωισμοί και τα κόμπλεξ των πολιτικών, οι εδραιωμένες νοοτροπίες, η αμοιβαία καχυποψία. Τα συνασθήματα των πολιτών της έχουν σημασία. Πιο πολύ μετράνε κι από όσο θα μετρήσει ένας δικός της στρατό. Κι ο στρατός θα έχει σημασία επειδή ίσως αλλάξει αυτά τα συναισθήματα. Ίσως και να μην είναι τόσο γηραιά η Ευρώπη, όσο λένε όσοι ελπίζουν ότι θα εξαφανιστεί με την πρώτη σταγόνα της βροχής -του πολέμου- στο Ιράκ. Ίσως μπορεί να φτιάξει έναν κλώνο, καλύτερο από τον εαυτό της, για το μέλλον, με μνήμη και συνείδηση

Ο φόβος του κενού

Ο κ. Στεφανής είναι ψυχίατρος και ξέρει για τι πράγμα μιλάει. Η ζωή μας απειλείται από ένα μεγάλο κενό, κι όσο την απλοποιούμε τόσο νιώθουμε στον σβέρκο την καυτή του ανάσα. Του κενού. Τουλάχιστον αυτό έχουμε πιστέψει, με βάση αυτή τη φιλοσοφία πορευόμαστε. Κάνουμε τη ζωή μας δύσκολη από το πρωί μέχρι το βράδυ, γινόμαστε ακοινώνητοι προσπαθώντας να τη διευκολύνουμε εις βάρος των άλλων και πιστεύουμε ότι έτσι μπορούμε να σωθούμε, με αποτέλεσμα να γίνεται για όλους μας όλο και πιο δυσάρεστη και καταθλιπτική. Και βαθιά μέσα μας εκτρέφουμε τη σιγουριά ότι έτσι πνιγμένοι καθημερινά από τα ασήμαντα, δεν κινδυνεύουμε να συναντήσουμε τα σημαντικά, τα υπαρξιακά, τα σοβαρά, που θα μας πιάσουν από τον γιακά και θα μας ταρακουνήσουν. Κολυμπάμε, παλεύουμε, αγωνιζόμαστε με νύχια, δόντια, θράσος, μούτρα και βρισιές και δεν αυτοκτονούμε σαν τους Σουηδούς που τα έχουν όλα λυμένα και σπάνε τα μούτρα τους στα υπαρξιακά ερωτήματα. Έτσι νομίζουμε. Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Και δεν ζητάμε δυνατά και αποφασιστικά αυτή την περίφημη καλυτέρευση των συνθηκών, για την οποία γίνεται τόσος λόγος. Υποσυνείδητα φοβόμαστε το κενό που θα προκύψει όταν στ' αλήθεια λυθούν τα καθημερινά.

Μήπως δεν είμαστε άξιοι για τόση άνεση; Μήπως δεν έχουμε την κατάλληλη παιδεία; Ή μήπως κάποιοι άλλοι επωφεληθούν περισσότερο από μας - αυτός ο φόβος προπάντων.

Δεν έχουμε μετρήσει ακόμα πόσο βαραίνει η ταπείνωση από τα καθημερινά, δήθεν ασήμαντα, πάνω στον καθένα, τι χάνουμε σε ενέργεια και ευτυχία από το ποσοστό ταλαιπωρίας που μας αναλογεί, πόσο καθηλωμένοι μένουμε με αυτή τη νοοτροπία.

Δύσκολες επιστροφές

Απρόθυμο τεράστιο ερπετό, να σέρνεται η ουρά των αυτοκινήτων προς Αθήνα. Παρ' όλες τις αναγγελίες θυέλλης και χιονοπτώσεων, το χιόνι δεν έπεσε έγκαιρα, να αποκλειστούν μερικοί στα χωριά τους, να αραιώσει η κίνηση, να γίνει σταδιακά η επάνοδος. Και κάθε βράδυ τα καλοκαιρινά χρώματα απομάκρυναν τις τελευταίες ελπίδες κακοκαιρίας. Τι ωραία που ήταν πέρσι, εκείνη η τριήμερη παράταση, όταν τα σχολεία έμειναν κλειστά λόγω χιονιού και δεν μπορούσε τίποτα να κυκλοφορήσει στην πόλη. Τότε όλοι γκρίνιαζαν βέβαια, για το κράτος που δεν δούλευε σωστά, που είχε αποδιοργανωθεί και τα τοιαύτα. Σα να μη δικαιούται κανείς λίγη χαλάρωση. Κανένας δεν κάθησε να μετρήσει τα κέρδη από αυτή την κατάσταση, την παραπάνω ξεκούραση των εργαζομένων ας πούμε, ή των μαθητών, που έχει θετικά αποτελέσματα στην υγεία τους και πόσο ωφελήθηκε ο προϋπολογισμός του ΕΣΥ από αυτά. Ή τις σπάνιες εικόνες που χαρήκαμε όλοι και πόσο πλούτισε η μέση φαντασία του καταναλωτή έργων τέχνης από τις χιονισμένες εμπειρίες, και πού διοχετεύθηκε ο πλούτος αυτός, σε βιβλία, εισιτήρια θεάτρου, μπογιές ζωγραφικής κι άλλους τομείς οικονομικούς που άπτονται της τέχνης και πάντα τους περιφρονούμε. Όλα αυτά δεν αποτιμήθηκαν και δεν εκτιμήθηκαν όσο έπρεπε, πέρσι που τα είχαμε και φέτος τα νοσταλγούμε, αλλά είναι αργά για να γίνουν οι θετικοί απολογισμοί της έκτακτης εκείνης κατάστασης. Από κάθε άποψη έκτακτης. Αχ να χιόνιζε ξανά, να αναγκαζόμασταν πάλι να μείνουμε ακίνητοι για τρεις ακόμα μέρες. Θα ξανάρχιζαν όλοι την γκρίνια ή θα ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να ιδρύσουμε ινστιτούτα μέτρησης ωφελειών από απροσδόκητες καταστάσεις και να εντρυφήσουμε στην αξία τους με μεγαλύτερη σοφία;

Κλώνοι και κλωνιά

Οι γυμνοί κλώνοι του χειμώνα που συναντάς στα ορεινά χωριά όταν πηγαίνεις εκδρομές, αυτοί είναι οι αγαπημένοι μου κλώνοι. Υπομονετικά υψωμένοι, χωρίς σεμνοτυφία για τη γύμνια τους, περιμένουν την άνοιξη γεμάτοι σφιχτά ματάκια, που θα γίνουν καινούργια φύλλα. Οι κατά κυριολεξία κλώνοι δηλαδή, σε δέντρα επί τούτου φυτεμένα, για να αφήνουν το λιγοστό φως του χειμώνα να περνάει και να παρέχουν δροσιά το καλοκαίρι. Τα επί τούτου φυτεμένα παιδιά ωστόσο είναι άλλο πράγμα. Μεγαλώνουμε δένδρα, εκτρέφουμε ζώα, παρεμβαίνουμε στη φύση, την καταπιέζουμε, αλλά διατηρούσαμε αυτό το ταμπού με το ανθρώπινο είδος, να επιτρέπουμε σε κάθε νέο άτομο ένα ποσοστό τού τυχαίου στον σχηματισμό του. Κι ήταν αυτό ίσως η αυταπάτη της ελευθερίας που είχαμε αποφασίσει ότι αξίζουμε ως άνθρωποι. Πέρα από ράτσες και οικογένειες και εισοδήματα, πέρα από χώρες και καταστάσεις όπου κάθε παιδί γεννιόταν, τουλάχιστον είχε τη δυνατότητα να εκπλήξει τους γεννήτορές του. Το αυτονόητο δικαίωμα να είναι κάτι καινούργιο, κάτι αναπάντεχο εν τέλει, όσο κι αν τους μοιάζει. Και κάθε νεογέννητο να έχει μαζί του τους τρεις μάγους με τα δώρα, κλειστά πακέτα τα δώρα, να μην ξέρει κανείς τι περιέχουν. Τώρα που η μικρή Εύα στερείται την ελευθερία αυτή, καταλαβαίνουμε πόσο σπουδαίο πράγμα είναι. Και γεννιέται μαζί της μια υποψία: μήπως δεν την αξίζουμε; Ίσως, αφού έχουμε υποτάξει τη φύση, αφού έχουμε υποδουλώσει τα ζώα, να μην έχουμε δικαίωμα σ' αυτή την πολυτέλεια. Ίσως να μας αξίζει ως είδος αυτή η εξέλιξη, από τη μεγάλη αλαζονεία, να παρακμάσουμε έτσι, βυθιζόμενοι στα ίδια μας τα γονίδια. Φριχτό. Εν αντιθέσει με τα υπέροχα κλωνιά των δένδρων.