Ανεκμετάλλευτα σκηνικά

Παρακολουθώντας την ταινία «Οι δύο πάπες», που βασίζεται στην αληθινή ιστορία της παραίτησης του Πάπα Βενέδικτου και την εκλογή του νυν Πάπα Φραγκίσκου, συνειδητοποίησα πόσο εφάμιλλο των πύργων Ντάουντον, ανακτόρων Μπάκιγχαμ και πάσης Ευρώπης ντεκόρ είναι οι εκκλησίες και ο ρουχισμός των ιερέων.

Εχουν παραμείνει οι μόνοι άνθρωποι που μπορούν να ντύνονται σαν Ρωμαίοι αυτοκράτορες, και στη δυτική και στην ανατολική Εκκλησία, αλλά δεν τους έχει καθόλου εκμεταλλευτεί ο κινηματογράφος. Δειλά δειλά γίνονται κάποια βήματα, διάβασα ότι γυρίστηκε και σειρά με τον Τζον Μάλκοβιτς και τον Τζουντ Λο για άλλους πάπες.

Ισως μας οδηγήσει σε ανακάλυψη νέων θησαυρών θεάματος, που όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουμε από τη θρησκευτική ή την τουριστική ζωή μας, αλλά ώς τώρα δεν διανοούμασταν να τους δούμε ως θέαμα. Κι όμως είναι βέβαια εικόνες που διηγούνται ιστορίες στους τοίχους των εκκλησιών, χιτώνες που συμβολίζουν, που θυμίζουν, που κάτι θέλουνε να πούνε στα σίγουρα, στα ρούχα των ιερέων. Πολυτέλεια από τους αξιωματούχους ενίοτε ασύλληπτη, που ακόμα χρησιμοποιείται σε τελετές, κοιτάσματα συμβόλων και αισθητικών προτάσεων, με δυο, λόγια που αρχίζουν να περνάνε την αξία τους στη μυθοπλαστική εικόνα. Θα μου πείτε, δεν παρακολούθησες ποτέ τελετές του Πάσχα, π.χ. σε απευθείας μετάδοση από τη μητρόπολη; Βεβαίως, αλλά κάπως θόλωνε το σκηνικό, ακόμα και τα εκθαμβωτικά άμφια δεν φαίνονται, δεν τα προσέχουμε, από συνήθεια μάλλον.

Η θρησκευτικότητα απωθεί το αληθινό βλέμμα, ακόμα και άνθρωποι που δεν είμαστε θρήσκοι κάπως τελικά έχουμε σεβασμό και συναίσθημα. Δεν προσέχουμε πολύτιμους λίθους και μεταξωτά, αλλά μόνο την ευλάβεια που συμβολίζουν. Ενώ αν ένας σκηνοθέτης αποφασίσει να τα δείξει, σίγουρα θα βρει έναν τρόπο να αλλάξει τη σειρά και να μας κάνει να δούμε κι εμείς αυτά που συνήθως δεν βλέπουμε, τη βυζαντινή πινελιά και τη γλώσσα της μέσα στο καλυμμένο μπετόν των ιερών ναών της σημερινής Ελλάδας.

Εν κατακλείδι όμως, κι αυτό το μπετόν, αυτό το χυτό καλούπι των σημερινών ορθόδοξων εκκλησιών στην Ελλάδα, τι κρίμα, πόσο χαλάει κάθε έννοια ομορφιάς, αισθητικής, σεβασμού, δέους, πόσο δήθεν είναι, πόσο μακριά από κάθε αίσθηση υποβολής θαυμασμού.

Και γίνονται μάλιστα με πρότυπα όλοι αυτοί οι πανομοιότυποι, άσχημοι ναοί, δεν μπορεί κανείς να ξεμακρύνει, να προτείνει κάτι άλλο. Ποτέ δεν κατάφερα να συγκινηθώ μέσα σε τέτοιες εκκλησίες ή να θαυμάσω κάτι. Αλλά πού ξέρεις, αν ένας καλλιτέχνης εικόνων καταπιανόταν, μπορεί κάποιο νόημα να έβγαζε.

https://www.efsyn.gr/node/228838

Eλπίδες του 2020

Κάπως μου φαίνεται αυτό το νούμερο, το διπλό εικοσάρι, αισιόδοξο, ελπιδοφόρο, σαν άριστα σε έλεγχο και μάλιστα σε δύο μαθήματα. Μαθηματικά και Γλώσσα κατά προτίμηση, για να μπερδεύονται οι κατευθύνσεις. Σοβαρά τώρα, μέσα σε μια βδομάδα παγωμένη κι ανησυχητική, με ακατανόητες κινήσεις περί της Λιβύης, πώς μπήκε κι αυτή στη ζωή μας ξαφνικά δεν κατάλαβα – ώς τώρα ήξερα μόνο το Λιβυκό στην Κρήτη, σε παραλίες με γαλάζια νερά να λέμε πόσο ζέστη κάνει επειδή είναι Λιβυκό. Το μπέρδευα μάλλον με τον λίβα, ξεχνούσα τη Λιβύη. Ας είναι.

Ωστόσο θα έχουμε Πρόεδρο Δημοκρατίας από αύριο την πρώτη γυναίκα, κι αυτό είναι συμβολικό και ουσιαστικό για μας, όχι μόνο επειδή ξεπερνιέται το άβατο των προέδρων. Υπάρχει κάτι ακόμα στην επιλογή αυτή, που πιστεύω ότι όλοι το αισθάνονται κι ας μη λέγεται πολύ. Κάποιοι διατύπωσαν επιφυλάξεις για την πρόταση μιας δικαστή (πώς κλίνεται στο θηλυκό ο δικαστής;) ενθυμούμενοι την περίπτωση Σαρτζετάκη, όμως πιστεύω ότι δεν υπάρχουν κοινά σημεία, διότι ο Σαρτζετάκης είχε επιλεγεί ως σύμβολο, ενώ η Σακελλαροπούλου ως άνθρωπος με συνέπεια, σοβαρότητα και υψηλό επίπεδο.

Πέρα, λοιπόν, από το γεγονός ότι είναι γυναίκα, κι αυτό είναι σπουδαίο για μας όλους, γιατί κάνει ένα βήμα μπροστά η πολιτική μας ζωή, το γεγονός ότι δεν είναι πολιτικός κι αυτό ανοίγει ορίζοντες. Γιατί έδιναν την εντύπωση οι πολιτικοί τα τελευταία χρόνια μιας κλειστής κάστας ανθρώπων με περιορισμένες ικανότητες που ασχολούνταν κυρίως με το να διαφυλάττουν τα προνόμιά τους και να μοιράζουν τα αξιώματα ανάμεσά τους.

Το να ξεχωρίζει λοιπόν κάποια από τον χώρο της Δικαιοσύνης και να τιμάται με το αξίωμα της Προέδρου (όλα στο αρσενικό τα γράφω και τα διορθώνω μετά) δείχνει μια διάθεση να κοιτάξουν γύρω τους και οι πολιτικοί και να εκμεταλλευτούν ανθρώπους έξω από τις ομάδες τους, να αναδείξουν άξιους σε άλλους τομείς. Κι η κίνηση αυτή γεννά ελπίδες για τον καθένα, σε σχέση με το περιβάλλον του.

Εχουμε ανάγκη, πρωτίστως ως πολίτες, από το αίσθημα του ανήκειν στη χώρα αυτή και στην κοινωνία μας, που συχνά την περιγράφουμε μεγαλόστομα, αλλά μονίμως την αντιμετωπίζουμε με παράπονο και πονηριά. Να σπάσουμε το στεγανό της δυσπιστίας και της περιφρόνησης, να νιώσουμε εμπιστοσύνη. Και με τη γραμματική κάτι να κάνουμε, με τα θηλυκά που αφορούν θέσεις εξουσίας…

https://www.efsyn.gr/stiles/triti-matia/227805_elpides-toy-2020

Μέρα μνήμης Ολοκαυτώματος

H μεγάλη συναγωγή της Βουδαπέστης. Μοιάζει με βυζαντινό ναό και είναι από τις πιο μεγάλες στην Ευρώπη, ίσως η δεύτερη. Πάντα επισκέπτομαι τα εβραϊκά μουσεία και τις συναγωγές όπου ταξιδεύω. Στη Βιέννη, στο μεγάλο εβραϊκό μουσείο, βλέποντας μαζεμένες σε μια αίθουσα φωτογραφίες του Μαρξ, του Τσβάιχ, του Ροτ, του Φρόιντ, του Αϊνστάιν, κλπ κλπ, συνειδητοποίησα ότι η απώλεια είναι ασύλληπτη, ότι η Ευρώπη έχει χάσει μεγάλη περιουσία, μεγάλο προνόμιο, μεγάλη πολυτέλεια και ανεπανάληπτο στοιχείο: τους Εβραίους της. Εκείνοι, πάντα κάπως ανεπιθύμητοι, περιθωριακοί έστω κι αν πλούτιζαν, μπορούσαν μόνο να τη βλέπουν τόσο βαθιά, έτσι λοξά, να ανοίγουν τέτοιους δρόμους που άνοιξαν. Κι αυτό δεν υπάρχει πια. Είμαστε φτωχοί, γεννηθήκαμε σε έναν κόσμο που μπορεί να έχει συνείδηση ενός τεράστιου εγκλήματος, αλλά έχει ορφανέψει ανεπανόρθωτα. Ποτέ ξανά δεν θα είναι η Ευρώπη όπως ήταν πριν το Ολοκαύτωμα. Δυστυχώς, έχει και αυτή την έννοια το ποτέ ξανά...

Η γενιά του Εράσμου

Ο Ερασμος, ο άνθρωπος που το όνομά του δόθηκε στα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών στην Ευρώπη, σε πολλές πόλεις τριγύριζε, σπούδασε και δίδαξε, έγραψε και διάβασε. Τα χρόνια εκείνα που έζησε, τον 15ο αιώνα, κουράστηκε πολύ ταξιδεύοντας στη ζωή του. Μερικές φορές ταξίδευε από περιέργεια, όπως οι περισσότεροι θέλουμε να ταξιδεύουμε, άλλες από ανάγκη, επειδή η μανία του να εκφράζει τη σκέψη του προκαλούσε τους ισχυρούς και η ζωή του κινδύνευε.

Σήμερα οι φοιτητές που ωφελούνται με ταξίδια στο όνομά του, δεν έχουν τέτοια βάσανα. Ταξιδεύουν όπως οι προνομιούχοι καλλιτέχνες του 19ου αιώνα, όπως οι αρχιτέκτονες του κλασικισμού, όπως οι ευγενείς που άλλαζαν τον αέρα τους. Με όποιον τρόπο κι αν γίνεται, το ταξίδι σού ανοίγει τα μάτια, σε υποχρεώνει να μάθεις, σε βάζει σε διαδικασίες μάθησης, αν δεν έχεις μπει ώς τότε. Κι αυτό συμβαίνει ενίοτε με τα δικά μας παιδιά, τελειώνουν το Λύκειο, περνούν Πανελλαδικές και πιστεύουν ότι μάθηση είναι μόνον η παπαγαλία.

Ζηλεύω πολύ τη γενιά του Ερασμου, τα παιδιά που πλέον μπορούν, με τις ευλογίες και τη βοήθεια και τη χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου, να πάνε να σπουδάσουν αλλού για μισό χρόνο ή ολόκληρο. Δεν μου κάνει εντύπωση ότι κάποιοι πολιτικοί ελπίζουν να τα καταργήσουν. Οι άνθρωποι με εκπαιδευτικές εμπειρίες άλλων χωρών θα είναι σίγουρα δυσκολότερα χειραγωγήσιμοι από αυτούς που παραμένουν στον ίδιο τόπο, οπότε τους πολιτικούς δεν τους συμφέρουν. Εστω ορισμένους απ’ αυτούς, του τύπου που τελευταία επικρατεί, με τα μεγάλα λόγια και τους ενθουσιασμός που οδηγούν σε πεισμωμένες καταστροφές.

Τέτοιου είδους πολιτικοί θα πρέπει να παθαίνουν αλλεργία με τα προγράμματα Εράσμους και είναι φυσικό κάθε τόσο να προσπαθούν να τα βγάλουν από τη μέση. Σκεφτείτε αυτή την πολυτέλεια των φοιτητών, πόσο εύκολα μπορεί να εμφανιστεί ως προκλητική και να θεωρηθεί απαράδεκτο προνόμιο. Είναι όμως ό,τι πιο επαναστατικό ουσιαστικά έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στα πανεπιστημιακά συστήματα. Τα παιδιά γνωρίζουν άλλα μέρη, άλλους ανθρώπους, άλλες γλώσσες, καταλαβαίνουν ότι δεν αποτελούν το κέντρο του κόσμου, τι άλλο βασικό εφόδιο χρειάζεται κανείς για τον σημερινό τρόπο ζωής;

Επαγρυπνείτε για τα προγράμματα Εράσμους, είναι πολύτιμα

Ποιοί ήταν οι Ίσαυροι

Μεγάλη χαρά στο πανελλήνιο που ο Τομ Χανκς πήρε ελληνική υπηκοότητα. Ενας τόσο σπουδαίος, διάσημος, πασίγνωστος στα πέρατα της υφηλίου να ζητήσει να γίνει Ελληνας, συν γυναιξί και τέκνοις! Ρίγη υπερηφάνειας!

Η ελληνική υπηκοότητα-ιθαγένεια είναι πολύτιμη, δύσκολα την αποκτάς. Ακόμα και για του Τομ Χανκς την πολιτογράφηση χρειάστηκε να υπογράψει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ειδική απόφαση, ότι τον κάνει Ελληνα λόγω εξαιρετικών υπηρεσιών (προσφορά χρημάτων μετά την πυρκαγιά στο Μάτι) και θα πρέπει να ορκιστεί μέχρι το 2021. Θα του κάνουν άραγε και το τεστ πατριδογνωσίας που συνηθίζεται; Ε, δεν φαντάζομαι να τον ρωτήσουν και ποιοι ήταν οι Ισαυροι. Ξέρω κάποιον που την πάτησε με τους Ισαύρους, αναγκάστηκε να ξαναδώσει, αλλά έκτοτε τους παίζει στα δάχτυλα, τους Ισαύρους.

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα θυμήθηκα τον Γκαζμέντ Καπλάνι, συγγραφέα που έχοντας γράψει μερικά σπουδαία βιβλία στα ελληνικά, έχοντας ζήσει στην Ελλάδα επί χρόνια, σπουδάσει στη Φιλοσοφική, γράψει σε εφημερίδες και περιοδικά, εκλεγεί καθηγητής στο Πάντειο, και ακόμη έχοντας παντρευτεί στην Ελλάδα, δεν κατάφερε να την πάρει την περίφημη ελληνική υπηκοότητα. Δεν πιστεύω να του την αρνήθηκαν όλοι οι αρμόδιοι, όλων των κυβερνήσεων, σταθερά, επειδή με τόσο χιούμορ σκιτσάριζε την ελληνική πραγματικότητα και μάλιστα όπως τη ζει ένας μετανάστης που πασχίζει να εκφραστεί και στη γλώσσα του τόπου υποδοχής... Θα έπρεπε ειδικά γι' αυτό να του δοθεί χωρίς τεστ, χωρίς Ισαύρους, χωρίς παράβολα, τιμητικά, με κούριερ στο σπίτι του, για την τεράστια υπηρεσία να πλουτίσει έτσι την ελληνική γραμματεία, κυρίως την ελληνική σκέψη. Πλην όμως, δεν σκέφτηκε κανείς κάτι τέτοιο, αρκούνται στους Ισαύρους οι εξεταστές, φαίνεται, για να βυθομετρήσουν τις γνώσεις και την ελληνική συνείδηση. Και μάλλον είναι αργά να το σκεφτούν τώρα, αφού δεν μένει πια στην Ελλάδα.

Αν και η ελληνική πολιτεία δεν τον θεώρησε άξιο για την υπηκοότητα που τόσες φορές αιτήθηκε, τα βιβλία του μεταφράστηκαν και ταξίδεψαν και τώρα ταξιδεύει κι ο ίδιος. Ζει στις ΗΠΑ και γράφει σε άλλες γλώσσες, ίσως πάρει άλλες υπηκοότητες, ίσως ευγνωμονεί κατά βάθος την εχθρική στάση της ελληνικής πολιτείας που τον ξεσήκωσε να δει μέρη καλύτερα, όπου η δουλειά σου αναγνωρίζεται περισσότερο.

Καλή χρονιά κατά τα άλλα. Ισως πρέπει να την ξεκινήσω διαβάζοντας κάτι για τους Ισαύρους.