Κίνα Παλιές συνταγές με άρωμα από Δύση

                    Νοέμβριος 2002

Ένας γρήγορος περίπατος στην Κίνα που αλλάζει

Στο Πεκίνο δεν φυσάει πια ο άνεμος της ερήμου που ξέραινε το πρόσωπο και μάτωνε τα χείλη. Τώρα τον σταματούν οι ουρανοξύστες

Κομμουνιστικός καπιταλισμός. Κάποιο τέτοιο νέο σύστημα εφαρμόζουν στην Κίνα και ίσως βρουν τους όρους να το περιγράψουν στο συνέδριο του ΚΚ που άρχισε χτες. Σε ατμόσφαιρα μεγάλης ανάπτυξης που μοιάζει να μην την αγγίζει η παγκόσμια κρίση, η κομματική ιδιότητα φαίνεται να χρησιμεύει κυρίως για να εξασφαλίζει καριέρα σε υψηλά κλιμάκια των επιχειρήσεων και η λειτουργία του κόμματος για να εξασφαλίζει σταθερότητα και αυτό που λέμε ‘κοινωνική ειρήνη’.

Ησυχία, τάξη, κι ασφάλεια, όχι απεργίες, διαδηλώσεις και τέτοια αντιπαραγωγικά. Πειθαρχημένο προσωπικό, χαμηλοί μισθοί, ανεξάντλητη αγορά. Τι άλλο χρειάζεται ο καπιταλιστής για να είναι ευτυχισμένος; Λίγο μασάζ μήπως, λίγη περισυλλογή, υπέροχη κουζίνα που δεν παχαίνει, και κάποιο μυστήριο να αλατίσει τη ζωή του; Θα τα βρει όλα στην Κίνα. Και ο ταξιδιώτης, ο σημερινός εξερευνητής που ταυτίζεται με τον Μάρκο Πόλο χάρις στις ταλαιπωρίες που του προσφέρει το μεγάλο αεροπορικό ταξίδι (δέκα ώρες στην οικονομική θέση των τζάμπο σε κάνουν να αισθάνεσαι σα να περνά τη στέπα δεμένος σε καμήλα) δυσκολεύεται να συντηρήσει τα κλισέ της Δύσης γι αυτή την άγνωστη ακόμα χώρα. Η Κίνα αλλάζει ραγδαία σε πολλές κατευθύνσεις. Ανανεώνεται και ταυτοχρόνως αναπαλαιώνεται.

Τιεν Αν Μεν

Το όνομα της Κίνας στα κινέζικα σημαίνει ‘κέντρο του κόσμου’. Το κέντρο αυτού του κέντρου είναι η πλατεία Τιεν Αν Μεν, με τα Ανάκτορα του Λαού στη μία πλευρά, το Μαυσωλείο του Μάο στο κέντρο και τα Ανάκτορα των Αυτοκρατόρων στην άλλη πλευρά, την περίφημη Απαγορευμένη Πόλη, προορισμό κάθε τουρίστα. Πάνω από την κεντρική της πύλη, το πορτραίτο του Μάο, άσχετο αισθητικά, σαν εφηβική αφίσα κολλημένη σε βαρύτιμη ταπετσαρία, εξάγει την απαγόρευση προς τα έξω. Μέσα αλωνίζουν τα τουριστικά γκρουπ, αναζητώντας μάταια λίγη αίσθηση αυτοκρατορικού μεγαλείου στο άδειο κέλυφος των αυλών και των πυλών και των μαρμάρινων ανάγλυφων. Διαβαίνουν την πύλη της Ουράνιας γαλήνης, το γεφυράκι του Χρυσού Ποταμού που είναι μάλλον πράσινος, σπρώχνονται να διακρίνουν τα ξεθωριασμένα έπιπλα στο Παλάτι της Ουράνιας Αγνότητας, αλλά το απαγορευμένο είναι πλέον κοινό τοις πάσι, και τους εξαντλεί πριν το εξαντλήσουν. Έξω, στην τεράστια πλατεία, οι δυτικοί αναζητούν την ανάμνηση της εξέγερσης του 1989 κι αναρωτιούνται αν η Κίνα θα γίνει ποτέ Δημοκρατία. Νεαροί φρουροί με πράσινα ρούχα, εντυπωσιακά αδύνατοι, τους ατενίζουν σε κάθε γωνία. Βρίσκονται παντού, σε ανοίγματα υπογείων διαβάσεων, εισόδους πολυκαταστημάτων, ξενοδοχεία, εστιατόρια, αγορές,

Το τοπίο

Στο Πεκίνο δεν φυσάει πια ο άνεμος της ερήμου που ξέραινε το πρόσωπο και μάτωνε τα χείλη. Τώρα τον σταματούν οι ουρανοξύστες. Είναι τόσο πολλοί που δημιουργούν τείχος απέναντι του, το τείχος που ανέκαθεν ονειρευόταν η ‘Βόρεια Πρωτεύουσα’, η Μπέι- τζινγκ, όπως έχουν αρχίσει ακόμα και οι δυτικοί να ονομάζουν το Πεκίνο, αποδίδοντάς του τη σωστή κινέζικη προσφορά. Και ο γκρίζος ορίζοντας, η θολούρα της ατμόσφαιρας, τώρα οφείλεται στο καυσαέριο των αυτοκινήτων που έχουν εκτοπίσει τα ποδήλατα στις άκρες των δρόμων, σε ειδικούς ποδηλατόδρομους. Είναι ακόμα πάρα πολλά τα ποδήλατα, κυκλοφορούν παντού και δίνουν υποχρεωτικά το ρυθμό της κίνησης στην πόλη.

Η μανία για ανοικοδόμηση θυμίζει λίγο την Ελλάδα του 60, εκείνη τη χαρωπή βιασύνη να απαλλαγούμε από την ανάμνηση της φτώχειας. Τα παλιά σπίτια γκρεμίζονται κατά ολόκληρα τετράγωνα. Κτίζουν μέρα νύχτα ανεβασμένοι σε σκαλωσιές από μπαμπού, πολυώροφα μεγαθήρια με πολεοδομικό σχέδιο που σαρώνει οτιδήποτε μικρό και στενό. Τα παλιά, περίκλειστα σπίτια, τα χουτόνγκ, στα οποία έμπαινες από μια πύλη σε εσωτερική αυλή και γύρω ήταν κτισμένα τα δωμάτια, μπορεί να επέζησαν πολλών καταστροφών, πολέμων και επαναστάσεων, αλά μάλλον θα πέσουν θύματα της ανόδου του επιπέδου της ζωής και των ορόφων. Φαίνονται τόσο χαμηλά και φθαρμένα, με πεσμένους σοβάδες, χαμένα στις επιγραφές και στις δυσανάγνωστες χρήσεις, που αν δεν βρεθεί εγκαίρως μια Μελίνα να τα κηρύξει διατηρητέα σε λίγο δεν θα υπάρχουν ούτε για δείγμα να τα δείχνουν στους τουρίστες.

Το περιβάλλον

Το νέφος που ερχόταν από την Ανατολική Ασία τον προηγούμενο μήνα ίσως είχε την προέλευσή του εδώ, στη ραγδαία αναπτυσσόμενη Κίνα που δεν φαίνεται να χολοσκά ακόμα για το περιβάλλον. Η ελπίδα σωτηρίας του πλανήτη πάντως δεν μπορεί να στηρίζεται πια στην υπανάπτυξη της. Ίσως στην ανάπτυξη της. Όπως στην Σαγκάη, μια Νέα Υόρκη της Ανατολής πλέον, γεμάτη ουρανοξύστες κομψούς και μοντέρνους, με αρχιτεκτονική άποψη, όχι βαρετά ομοιόμορφους όπως στο Πεκίνο, όπου αποφάσισαν να δημιουργήσουν πράσινο. Γκρεμίζουν ολόκληρα τετράγωνα και τα κάνουν πάρκα, αφού τα αδειάσουν από τους κατοίκους τους. Είναι απλό, επειδή οι κάτοικοι δεν είναι ιδιοκτήτες των σπιτιών τους. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι μετακινήθηκαν μέχρι στιγμής από το κέντρο στα περίχωρα, όπου μάλλον θα παράγουν καυσαέριο προσπαθώντας να φτάσουν ξανά κάθε μέρα στο κέντρο.

Καινούργιες παγόδες

Ταξιδέψαμε τρεις ώρες με πούλμαν ανάμεσα από χωράφια και χωριά, άλλες δυο με φεριμπότ σαν του Ρίου- Αντιρρίου στο πιο βρώμικο, σε μια καφετιά θάλασσα, για να επισκεφτούμε ένα νησάκι με μοναστήρια βουδιστών, όλα ανακαινισμένα. Ο ναός της θεάς, ένα ολοκαίνουργο τεράστιο συγκρότημα με ανάγλυφα μάρμαρα, ήταν γεμάτος κόσμο που προσκυνούσε. Μπροστά στον κίνδυνο να αναπτύσσονται διάφορες μοντέρνες αιρέσεις με άγνωστες πολιτικές προεκτάσεις, όπως του Φαλούν Γκονγκ που απαγορεύτηκε το 1999 κι έχει εκατομμύρια οπαδούς, φαίνεται ότι το κράτος αποφάσισε να ενισχύσει, ή απλώς να επιτρέψει να ενισχυθούν οι παραδοσιακές θρησκείες. Το γιατί απαγορεύτηκε αυτή η αίρεση που διακηρύττει ότι είναι ειρηνική μπορεί κανείς να το καταλάβει αν δει πόσοι εμφύλιοι πόλεμοι τυράννησαν την αυτοκρατορική Κίνα ξεκινώντας από θρησκευτικές απόψεις.

Παλιές συνταγές

Στα καινούργια μεγάλα πεζοδρόμια του Πεκίνου, στη γειτονιά με τα ξενοδοχεία, κάθε βράδυ στήνονται πάγκοι όπου μαγειρεύουν επί τόπου και προσφέρουν τα πάντα, όπως σουβλάκια με σκορπιούς, φιδάκια, ποντικάκια, μεταξοσκώληκες, ακρίδες κι ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. Μια Αμερικανίδα με κάμερα παρουσίαζε σε εκπομπή και μας σύστησε τους σκορπιούς για την πρόληψη της αρθρίτιδας, καθώς κρατσάνιζε μερικούς από το σουβλάκι της. Θδαυμαστός καινούργιος κόσμος ανοίγεται για τη Δύση..