Καινούργιες γειτονιές, παλιές συνήθειες

Μια πόλη που ποτέ δεν θα μάθω καλά, είναι η Αθήνα. Εννοώ την αληθινή Αθήνα, όχι το κέντρο της, που είναι κατά κάποιον τρόπο ιδέα πόλης, όχι πόλη αληθινή. Η αληθινή πόλη έχει ξεφύγει απ’ αυτό, έχει απλωθεί από το Νέο Ψυχικό και τη Φιλοθέη ως τα Μελίσσια και τη Ραφήνα, την Κερατέα, το Σχιστό, τη Βουλιαγμένη. Περιπλανιέμαι σε μέρη που ήξερα κάποτε ως εξοχές, πηγαίναμε μάλιστα διακοπές πριν δεκαετίες, είναι σήμερα πυκνοκατοικημένες γειτονιές, και χάνομαι, μπερδεύομαι, με πιάνει απελπισία. Σα να μην έφτανε αυτό, έχουν αλλάξει και όνομα. Άντε να βγάλεις άκρη με κάτι που ήξερες κάποτε ως Μαγκουφάνα, Λιόπεσι, Μπραχάμι και Κουκουβάουνες, και τώρα τα λένε Πεύκη, Παιανία, Άγιο Δημήτριο και Μεταμόρφωση. Ίσως. Ίσως και όχι. Μπορεί να τα λένε  αλλιώς. Πού βρίσκομαι, πού πάω; Είναι η πόλη που γεννήθηκα αυτή, ποιος με έφερε εδώ πέρα; Πανικός.

Είναι νέα πόλη η Αθήνα, αυτή η αληθινή, στρωμένη από την αρχή σε έδαφος απ’ όπου έσβησαν τα παλιά ονόματα κι οφείλουν να σβηστούν οι παλιές αναμνήσεις. Το μόνο που δεν έσβησε είναι οι παλιές -σχετικά παλιές- συνήθειες του σχεδιασμού των οικοπέδων και της έγκρισης των σχεδίων πόλεως. Κι όσο περιπλανιέμαι -και χάνομαι- στις καινούργιες γειτονιές, τόσο επιβεβαιώνεται το συμπέρασμα ότι το κέντρο της πόλης, αυτό το κάπως εξωπραγματικό με τις τριλογίες του, τα φαρδιά πεζοδρόμια, τις πλατείες, μάλλον προκαλεί αμηχανία. Δεν έχουμε τι να το κάνουμε, κι ας ήταν κάποτε ακριβό, με νοίκια που μόνο οι τράπεζες μπορούσαν να πληρώσουν, στα έιτις και στα νάιντις. Στις καινούργιες γειτονιές τα πεζοδρόμια είναι στενά όπως στην Κυψέλη, οι δρόμοι επίσης, να παρκάρεις δεν βρίσκεις,  η μόνη διαφορά είναι πως λόγω νεότητας οικοδομών υπάρχουν μεγάλα μπαλκόνια. Κι όμως χτίστηκαν από μια γενιά που είχε μεγαλύτερη οικονομική άνεση από εκείνη που έφτιαξε τις γειτονιές του κέντρου, και δεν δεσμευόταν από μεσαιωνικές πόλεις, όπως στην Πλάκα και στο Μοναστηράκι. Γιατί δεν έφτιαξαν στα μέρη αυτά φαρδύτερους δρόμους και μεγαλύτερα πεζοδρόμια;

Άραγε τα οικόπεδα εδώ μοιράστηκαν όπως στα Πατήσια, στα Εξάρχεια (Προάστειο ονομαζόταν στην αρχή η γειτονιά) στο Παγκράτι, από αγοραστές κτημάτων που, τρίβοντας τα χέρια τους για τον εύκολο πλουτισμό, έπιασαν και τα έκοψαν μικρούτσικα, στενούτσικα, σφιχτούτσικα, χωρίς καν πεζοδρόμιο, αφού ήταν ακόμα εξοχές, όπως μπορούσαν, όπως τους έβγαιναν περισσότερα, τα πούλησαν χωρίς σχέδιο, κι όταν μαζεύτηκαν πολλοί ιδιοκτήτες, κι είχαν μισοχτίσει και μισοπάρει ρεύμα, διεκδίκησαν πολιτικά την ένταξη στο σχέδιο πόλης; Κάπως έτσι είχε γίνει στην Αθήνα με τα οικόπεδα των συνοικιών της, στον 19^ο αιώνα. Όμως τότε, πες, δεν ήξεραν. Δεν ήξεραν ότι θα χτίζονταν πολυώροφα εκεί που χωρούσαν μόνο μικρά σπίτια, ότι θα είχε όλος ο κόσμος αυτοκίνητα, πες ότι είχαν αυτό το ελαφρυντικό. Κι ήταν, πες, ακόμα το κράτος αδύναμο να επιβάλει κανόνες στους ιδιοκτήτες, δεν προλάβαινε, είχε άλλες προτεραιότητες, κλπ. Κι ήταν χρόνοι δίσεκτοι, πόλεμοι, καταστροφές, τέτοια. Πού μυαλό για Πολεοδομίες, μόνο σε υπηρεσία που πατούσε σφραγίδες το σκέφτηκαν. Και πες ότι δεν μας πάει να τα βάλουμε με τους προγόνους που έχτισαν την Αθήνα, έφτιαχναν κι ωραίες μονοκατοικίες, με κήπο, ποιος φανταζόταν τότε ότι θα κατέληγαν, στην καλύτερη περίπτωση,  να γίνουν ‘ακάλυπτοι΄;

Ας πούμε λοιπόν ότι για εκείνους βρήκαμε ελαφρυντικά. Για ετούτους, που το 1980, το 90 και το 2000 επέκτειναν την πόλη με τον ίδιο και χειρότερο τρόπο, τι εξήγηση υπάρχει; Δεν γίνονταν πια πόλεμοι, δεν υπήρχαν καταστροφές, δεν χρειαζόταν να στεγαστούν πρόσφυγες, ούτε η αστυφιλία ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Υπήρχε χρόνος, υπήρχε χρήμα, υπήρχαν πολεοδόμοι, υπήρχε και η πείρα του τι είχαν απογίνει τα μικρούτσικα οικόπεδα κι οι στενοί δρόμοι. Κι όμως όλα επαναλήφθηκαν με τον ίδιο τρόπο, λες και τόσο πολύ είχαμε συνηθίσει να ζούμε στα στενά, που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να διανοηθούμε κάτι άλλο.

Ποτέ δεν θα μάθω αυτή την καινούργια πόλη, θα συνεχίσω να χάνομαι στους στενούς δρόμους της αναζητώντας διευθύνσεις, αναζητώντας εξηγήσεις, μη βρίσκοντας όμως ποτέ τις απαντήσεις.