Μέρα μνήμης Ολοκαυτώματος

H μεγάλη συναγωγή της Βουδαπέστης. Μοιάζει με βυζαντινό ναό και είναι από τις πιο μεγάλες στην Ευρώπη, ίσως η δεύτερη. Πάντα επισκέπτομαι τα εβραϊκά μουσεία και τις συναγωγές όπου ταξιδεύω. Στη Βιέννη, στο μεγάλο εβραϊκό μουσείο, βλέποντας μαζεμένες σε μια αίθουσα φωτογραφίες του Μαρξ, του Τσβάιχ, του Ροτ, του Φρόιντ, του Αϊνστάιν, κλπ κλπ, συνειδητοποίησα ότι η απώλεια είναι ασύλληπτη, ότι η Ευρώπη έχει χάσει μεγάλη περιουσία, μεγάλο προνόμιο, μεγάλη πολυτέλεια και ανεπανάληπτο στοιχείο: τους Εβραίους της. Εκείνοι, πάντα κάπως ανεπιθύμητοι, περιθωριακοί έστω κι αν πλούτιζαν, μπορούσαν μόνο να τη βλέπουν τόσο βαθιά, έτσι λοξά, να ανοίγουν τέτοιους δρόμους που άνοιξαν. Κι αυτό δεν υπάρχει πια. Είμαστε φτωχοί, γεννηθήκαμε σε έναν κόσμο που μπορεί να έχει συνείδηση ενός τεράστιου εγκλήματος, αλλά έχει ορφανέψει ανεπανόρθωτα. Ποτέ ξανά δεν θα είναι η Ευρώπη όπως ήταν πριν το Ολοκαύτωμα. Δυστυχώς, έχει και αυτή την έννοια το ποτέ ξανά...