Καρυοθραύστες

Φέτος τα Χριστούγεννα ήταν πολύ της μόδας οι Καρυοθραύστες, αυτά τα ξύλινα στρατιωτάκια με τα γερά σαγόνια και τα τρελά καπέλα που πρωταγωνιστούν στο παραμύθι του Χόφμαν και στο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι. Γέμισε ο τόπος,  βιτρίνες, μαγαζιά, μπαρ, Καρυοθραύστες σε όλα τα μεγέθη.  Χτες βράδυ είδα ολόκληρη συλλογή σ’ ένα ωραίο μπαρ, γεμάτο κόσμο. Σα να έχει εισβάλει  παντού αυτός ο παράξενος στρατός από φρικιά.

Τι είδους γοητεία ασκούν επάνω μας, αναρωτιέμαι εδώ και είκοσι χρόνια τουλάχιστον. Από τότε που τον πρωτοείδαμε στη βιτρίνα της  Kosta Boda, όταν το μαγαζί βρισκόταν στη γωνία Εδουάρδου Λω και Σταδίου, στο καμμένο τώρα Αττικόν. Φευγαλέα τον πρόσεξα εγώ, αλλά ο μικρός μου γιος εντυπωσιάστηκε χωρίς να το πει.

Είχαμε πάει στα γραφεία του Βήματος, να πουν οι δίδυμοι τα κάλαντα στους συναδέλφους του πατέρα τους. Είχαν μαζέψει ένα σωρό λεφτά, ήταν τρισευτυχισμένοι καθώς φεύγαμε όλοι μαζί να γυρίσουμε σπίτι. Φαινόταν εξαιρετικά ωραία η πλατεία Καρύτση μέσα στο κρύο, πορτοκαλί χειμωνιάτικο φως την έλουζε, ή ίσως να ήταν απλώς ο ενθουσιασμός των παιδιών που χοροπηδούσαν μπροστά μας, την είδαμε κι εμείς αλλιώτικη. 

Φτάνοντας στη γωνία βλέπουμε το ένα πιτσιρίκι να ανοίγει αποφασιστικά την πόρτα της  Kosta Boda και να μπαίνει ορμητικός στο μαγαζί, αδιαφορώντας πλήρως αν τον ακολουθούμε. Τι μπορεί να ήθελε σε κατάστημα οικιακών ειδών; Μπήκαμε ξωπίσω του. Προχώρησε στο βάθος, κοντά στη βιτρίνα που φαινόταν από την Εδουάρδου Λω, σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών, έδειξε στην πωλήτρια τον Καρυοθραύστη στο ράφι δίπλα της. Εκείνη τον έβγαλε, είπε την τιμή, μας κοίταξε ερωτηματικά. Τα είχαμε λίγο χαμένα. Κοιτούσα το σβερκάκι του σα να το έβλεπα πρώτη φορά, τόσο με είχε εντυπωσιάσει εκείνη η αποφασιστικότητα.

 Πόσο έκανε το ξύλινο ανθρωπάκι, κάτι μεταξύ μπιμπελό και παιχνιδιού; Έφταναν τα λεφτά;  Θα τα ξόδευε όλα σχεδόν, αλλά δεν δίστασε, δεν παζάρεψε, δεν ζήτησε τη βοήθεια, ή τη γνώμη μας. Με τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα στη χούφτα έψαξε το ταμείο, ξοπίσω εμείς, παρακολουθούσαμε τη μικρή του χειραφέτηση. Θεωρητικά ήθελα να μεγαλώσω ανεξάρτητα παιδιά, αλλά στην πράξη η ανεξαρτησία τους πάντα με ξάφνιαζε.

Τον έχουμε ακόμα στο σπίτι τον Καρυοθραύστη, ενώ το παιδί μεγάλωσε και ζει μακριά μας. Είναι ο μόνος από τις φιγούρες που έχει διασωθεί, τις τρομερές εκείνες τερατικές φιγούρες που αγάπησε η γενιά των παιδιών μας και άφοβα τις προσέγγιζε. Ή ίσως όχι και τόσο άφοβα, ίσως ακριβώς για να αντιμετωπίσει το φόβο να ζητούσε ακούραστα να εξοικειωθεί μαζί τους. Τι τέρατα παρέλασαν από τα παιδικά δωμάτια, τι εξωγήινοι πάσης φύσεως, παραμορφωμένοι πολεμιστές, δεινόσαυροι βέβαια όλων των ειδών, πλάσματα της μυθολογίας και της λογοτεχνικής φαντασίας, δεν περιγράφεται. Τα έβαλε με όλα τα τέρατα της ανθρωπότητας αυτή η γενιά,  πάλεψε με εξωγήινους  και με  εσώψυχους διαόλους; Δεν ξέρουμε εμείς. Ξεμείναμε με το σουβενίρ που έγινε πια ο ξύλινος κούκλος, ενώ τα παιδιά, άντρες πια, αλλού παλεύουν.

Μάλλον επειδή μεγάλωσαν τώρα αυτά τα παιδιά, γέμισαν τα χριστουγεννιάτικα ντεκόρ με Καρυοθραύστες. Φιγούρα που δένει το παρελθόν, το ζωντανό παιχνίδι από το παραμύθι του Χόφμαν, με τα τέρατα του μέλλοντος, συμφιλίωση των πλασμάτων φαντασίας.

Εμένα πάντα μου θυμίζουν εκείνο το μακρινό απόγευμα, την πλατεία Καρύτση όταν ακόμα ήταν εκεί τα γραφεία του ΔΟΛ, τη γωνία της Σταδίου με το Kosta Boda, το Αττικόν ολόκληρο δίπλα στη Μαρφίν.  Η μνήμη δυσκολεύεται λίγο να στήσει ολόκληρο το τετράγωνο, αλλά επιμένει. Κυρίως στηρίζεται στην εικόνα του πεντάχρονου αγοριού που αποφασιστικά μπαίνει στο αστραφτερό μαγαζί, που διεκδικεί ένα αντικείμενο του δικού μας κόσμου, αυτού που μπορούσαμε τότε να προσφέρουμε, δεν μεγαλώνει ματαίως, κάτι του αρέσει, βρίσκει έναν πειρασμό. Πριν ακόμα καταστραφεί το τετράγωνο ολόκληρο, πριν τιμωρηθεί η λάμψη και η ομορφιά του, ένα παιδί το εκτιμά, μια οικογένεια τρέχει πίσω του χαμογελώντας.