Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2016

Θά' θελα να με λένε Κατερίνα

Αν με έλεγαν Κατερίνα θα γιόρταζα  μαζί με δέκα πολύ καλές φίλες μου. Κανονικά θα έπρεπε έτσι να με λένε, αφού έτσι έλεγαν τη γιαγιά που δεν γνώρισα, την οποία μάλιστα φώναζαν Κατίνα. Το όνομα αυτό ήταν πολύ χαριτωμένο κάποτε και δεν καταλαβαίνω πώς δυσφημίστηκε κάποια στιγμή έτσι ώστε να σημαίνει κάθε αρνητική γυναικεία ιδιότητα, αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν αρνητικές γυναικείες ιδιότητες αποκλειστικά, κι όχι ανθρώπινες γενικότερα, ανεξαρτήτως φύλου. Υπάρχει ένας σεξισμός εκεί πέρα που δεν μπορεί πια να συζητηθεί, γιατί κάναμε και τον σεξισμό αστειότητα και θα ξεχάσουμε σε λίγο ποιες είμαστε και πώς μας λένε.

Ισως το Κατίνα να βγαίνει από την τουρκική λέξη καντίν, που σημαίνει απλώς γυναίκα, κι αφού οι τουρκικές λέξεις έφτασαν να φορτώνονται αρνητικές έννοιες μόνο και μόνο επειδή ήταν τουρκικές, πολύ πιθανό από κει να δυσφημίστηκαν και οι Κατίνες.

Αν με έλεγαν Κατερίνα θα είχα μάθει από τη γιαγιά μου όλες τις τέχνες που δεν έμαθα μεγαλώνοντας χωρίς εκείνη τη γιαγιά. Θα ήξερα να τιθασεύω την καθημερινότητα, όπως αρκετές από τις αγαπημένες μου Κατερίνες, και να μη με τσακίζει αυτή επισείοντας διαρκώς τις ελλείψεις μου, μέχρι τελικής πτώσεως. Θα ήξερα, θα μπορούσα, θα τα κατάφερνα τέλος πάντων, πρώτον και κύριον να επιβάλλομαι στου εαυτού μου τις εξάρσεις, θετικές και αρνητικές. Με λίγα λόγια, κάπως είμαι σίγουρη ότι αν με έλεγαν Κατερίνα κι ήμουν αντάξια της γιαγιάς που θα είχε καβατζάρει τις τότε ανίκητες αρρώστιες, θα με είχε διδάξει σε ηλικία τρυφερή κι ανυποψίαστη να μην τρέμω τις φοβέρες κανενός είδους και κυρίως αυτές των παλιών μεγάλων, που μας έκαναν εμάς τις παλιές μικρές να βγάλουμε γενιές χωρίς ντροπή και κρατημό, από αντίδραση. Θα ήξερα και τέχνες χρήσιμες κι αχρείαστες, από γκομπλέν μέχρι πρώτες βοήθειες, να μη με ζώνουν ανασφάλειες, να μη με τσακίζουν απορίες, να μη συμβουλεύομαι εγχειρίδια. Δυστυχώς δεν ήρθαν έτσι τα πράγματα, όνομα και γιαγιά Κατερίνα έλειψαν από τη ζωή μου και σκέφτομαι πως την πέρασα να την αναζητώ και να καλύπτω τα κενά της. Και τόσες Κατερίνες που αγάπησα μπορεί να μην ήταν τυχαίο. Να έχω κάθε δυνατή εκδοχή του ονόματος αυτού και των χαρισμάτων του σε ανθρώπους, να ζήσω το προνόμιο της γνωριμίας τους.

Οι ελλείψεις βέβαια μας καθορίζουν όσο και οι ιδιότητές μας. Η Κατερίνα, που δεν με λένε και την αναζητώ μέσα μου κι έξω μου, είναι ο μυστικός μου καθρέφτης. Με ελέγχει, με εγκρίνει, με απορρίπτει, αλλά σαν τη γιαγιά που δεν έφτασε ποτέ στην τωρινή μου ηλικία, δεν παύει να είναι τρυφερή και επιεικής μαζί μου, να μου σκάει ένα χαμόγελο την τελευταία στιγμή και να συγχωρεί την άγνοια και την αδεξιότητά μου.

Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2016

Πρόβες για την Ενάτη



Την Αθήνα την έχει χτίσει ο Σίλλερ, μου είπε κάποτε ένας ταξιτζής, μπερδεύοντας τον ποιητή με τον αρχιτέκτονα Τσίλλερ, ο οποίος σίγουρα άφησε τη σφραγίδα του στην πόλη, δεν είχε φτιάξει όμως τα σχέδια, όπως έσπευσα δασκαλίστικα να τον πληροφορήσω. Ύστερα το λαθάκι εκείνο μου κόλλησε, μήπως κατά βάθος την Αθήνα την έφτιαξε ο Σίλλερ; Τραγουδώντας τον δικό του “ Ύμνο στη χαρά” με μια ομάδα ερασιτεχνών που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Δήμου Αθηναίων, τείνω να καταλήξω ότι ο άνθρωπος είχε δίκιο.
Μπορεί από παιδί να ακούω αυτή τη μουσική, το χορωδιακό της Ενάτης του Μπετόβεν, μάλιστα διαπίστωσα ότι ήξερα και τους στίχους χωρίς τη σημασία τους, όμως χρειάστηκε η προσπάθεια να τους τραγουδήσω για να νιώσω σε βάθος τι ήθελε να πει ο ποιητής. Η παρτιτούρα είναι μια απίστευτη απαίτηση για τις ανθρώπινες φωνές, και μάλιστα αγύμναστες όπως οι δικές μας: οι άλτο τραγουδούν σαν σοπράνο, οι σοπράνο σαν κάτι που δεν έχει ακόμα υπάρξει επί της γης. Για τους άντρες υποπτεύομαι ότι οι απαιτήσεις είναι ακόμα μεγαλύτερες. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, πρέπει να ξεπεράσεις τα όρια σου για να προφέρεις αυτούς τους στίχους, που διατείνονται ότι η χαρά είναι θεϊκή σπίθα, ότι δικαιούται δικό της ιερό, ότι είναι κάτι σα θεά με δυο λόγια, ίσως και ανώτερη από τον ίδιο τον γνωστό θεό.
Κι όμως, αυτές τις δύσκολες νότες προσπαθούν σε όλο τον κόσμο να μάθουν πλήθη τραγουδιστών, να μεγαλώνει όλο και περισσότερο η χορωδία της Ωδής στη χαρά, να πιάνει όλο και περισσότερο χώρο. Στην Ιαπωνία το τραγούδησαν δέκα χιλιάδες άνθρωποι σε στάδιο. Δύσκολο να ξεπεραστεί. Κάπου στην Ευρώπη να γίνει πρότζεκτ, να μαζευτούν μερικές χιλιάδες απ' όλες τις χώρες, είναι και ύμνος της Ένωσης μας. Όλοι οι άνθρωποι να γίνουν αδέρφια, έχει γράψει ο Σίλλερ. Συναδέλφωση βασισμένη στη χαρά: δεν είναι αντιφατικό; Η χαρά, δεν είναι κάτι καθαρά ατομικό, κάτι σχεδόν ζωώδες, πολύ πρωτόγονο, η ικανοποίηση του κορεσμού της πείνας, η στιγμή της σιγουριάς ότι θα χορτάσεις; Πώς να γίνει θεά της αδερφοσύνης, μάλιστα προκαλώντας το θρόνο του γνωστού θεού, του υπεράνω των ανθρώπινων αισθήσεων; Κι όμως, αυτήν επικαλείται ο Σίλλερ για να καλέσει σε ξεπέρασμα του εγωισμού. Το πιο βαθύ συναίσθημα, με αυτό θα ανέβεις στην επιφάνεια, να βγεις από τη μικρότητά σου.
Ρομαντισμοί του 19ου αιώνα φυσικά, που όμως ακόμα δεν έχουμε αποτινάξει. Μας έχει στη χούφτα του ο αιώνας αυτός, οι εθνικισμοί του ακόμα μας τυραννούν, όμως και οι ποιητές του ακόμα ονειρεύονται, κι οι μουσικοί του ακόμα είναι προκλητικοί. Τραγουδώντας με όλες τις αντοχές των πνευμόνων μας, κοιταζόμαστε με βουρκωμένα μάτια. Ας μας ευλογεί το πνεύμα του Σίλλερ, που έφτιαξε την Αθήνα τελικά, όπως κι οι άλλοι ποιητές του αιώνα του.




Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2016

Οι καθιερωμένες υστερίες

Με αποθαρρύνουν όλ' αυτά τα μέτρα ασφαλείας να πάω στην υποδοχή του Ομπάμα να κουνήσω το σημαιάκι μου με γνήσια χαρά. Κρατάω τη γνήσια χαρά εντός μου, δεν ξέρω αν κάνει καλό στον οργανισμό. Θα ήθελα πολύ να βρεθώ κι εγώ μια φορά αυθορμήτως στις τιμές της υποδοχής ενός αληθινού αρχηγού κράτους, όχι κάποιας εικόνας ή του πασχαλινού φωτός, που δεν μπορούν και να κουνήσουν το χέρι να σ' αντιχαιρετήσουν, ειδικά αυτού του αρχηγού κράτους, ειδικά μετά την εκλογή του διαδόχου του. Μπορεί να μοιάζει λίγο σαν παράλληλη τελετή, εμείς εδώ ν' ακούσουμε τον Ομπάμα, να απολαύσουμε το ρητορικό του ταλέντο, την ώρα που στην πατρίδα του ετοιμάζεται η αλλαγή φρουράς. Θα ήθελα να συμμετέχω ακριβώς γι αυτό, αλλά τελικά έτσι όπως ετοιμαζόμαστε στην Αθήνα να υποδεχτούμε τον Ομπάμα είναι σα να ετοιμαζόμαστε να υποδεχτούμε τον Τραμπ. Η ιδέα της ομιλίας στην Πνύκα, αυτή η μαγευτικά απλή ιδέα, απερρίφθη μετά πολλών επαίνων. Ας την πάρουν τα τουριστικά γραφεία τουλάχιστον, να οργανώνουν εκεί ομιλίες γενικά, να την εντάξουν σε βραβεία ρητορείας.
Όπλα, τεθωρακισμένες λιμουζίνες, πράκτορες, κλειστοί σταθμοί. Θα ήταν το ίδιο θεαματικά τα μέτρα ασφαλείας αν δεν είχαν σπεύσει διάφορες οργανώσεις και δήμοι να δηλώσουν τον Ομπάμα ανεπιθύμητο; Φοβάμαι πως ναι, οι Αμερικάνοι έχουν εδώ και πολύ καιρό υστερία με την ασφάλεια, και πώς να μην έχουν δηλαδή με αυτή την εχθρότητα που εισπράττουν συνεχώς στην Ελλάδα; Δεν τους βοήθησε βέβαια η υστερία τους, μάλλον χειροτερεύει την κατάσταση. Όσο εκφράζονται εναντίον τους τόσο μεγαλώνει η δική τους μανία καταδίωξης. Αλλά και οι δικοί μας από ένα είδος μανίας καταδίωξης ξεκινάνε. Εκατέρωθεν η δυσπιστία φουντώνει, κι ανάμεσα στους καχύποπτους αμερικάνους και τους κολλημένους αντιμπεριαλιστές εγκλωβίζεται όχι μόνο η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση, αλλά κι εμείς που τόσα χρόνια τώρα τον έχουμε γνωρίσει από τα βιντεάκια και τις φωτογραφήσεις, που παρακολουθήσαμε την πρώτη τελετή όταν κέρδισε και τη δεύτερη όταν ξανακέρδισε, που είχαμε γραφτεί στα μέιλ του και μας έστελνε κάθε τόσο γράμμα λες και μέναμε κάπου κοντά στο Λευκό Οίκο, λες και ψηφίζαμε στις ΗΠΑ, λες και θα μπορούσαμε να βρεθούμε τυχαία δίπλα του και να δούμε ιδίοις όμμασι πόσο κουλ είναι.
Θα ήθελα λοιπόν να πάθω κι εγώ μια υστερία, σαν αυτές που πάθαιναν παλιά τα κορίτσια όταν εμφανίζονταν οι Μπητλς. Τότε ήμουν μακριά, ήμουν μικρή, ήταν δύσκολα τα ταξίδια, μέχρι να βρεθούν οι κατάλληλες συνθήκες μεγαλώσαμε όλοι, κι εκείνα τα κορίτσια το ίδιο. Τώρα που θα ήταν τόσο κατάλληλη στιγμή, κερδίζουν οι υστερίες των άλλων. Οι καθιερωμένες υστερίες, η ασφάλεια των Αμερικανών, ο αντιαμερικανισμός των Ελλήνων, κι όλη η λαχτάρα να δείξουμε τον ενθουσιασμό, το θαυμασμό μας στον πρώτο μαύρο πρόεδρο, ακόμα και την αγάπη μας που δεν κατάφερε να κερδίσει το κόμμα του τρίτο γύρο, να βγάλει την πρώτη γυναίκα πρόεδρο των ΗΠΑ. Αντ' αυτού, θα ψάχνουμε τρύπες του μετρό να μπούμε και τρύπες του μετρό να βγούμε. Πρόβλημα ατομικό που δεν βρίσκει πολιτικό φόντο. Όπως και τα υπόλοιπα.

Σύγκρουση των άκρων

Τι έπαθαν οι Αμερικανοί, προσπαθώ να καταλάβω εδώ και μήνες. Πώς έφτασαν από όλους τους πολιτικούς που θα αξίζουν τον κόπο στη χώρα τους, να έχουν υποψήφιο για πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ; Τι σύστημα είναι αυτό που δεν ευνοεί ανθρώπους αξιόλογους να ανέβουν ψηλά, κι επιτρέπει αντίθετα σε επιθετικές καρικατούρες ηγετών να κερδίζουν; Τοσα πανεπιστήμια, τόσοι διευθύνοντες σύμβουλοι, τόσοι σοφοί και σπουδαίοι, αυτός βρέθηκε να αναδειχτεί; Σα να κουράστηκαν οι άνθρωποι να ασχολούνται με την πολιτική, κι είπαν, ας επιτρέψουμε επιτέλους την είσοδο στον κλόουν. Είναι πλούσιος, είναι μάγκας, γαμεί και δέρνει. Βαρεθήκαμε να τα παίρνουμε όλα στα σοβαρά. Αφού αυτός ο φαιδρός τύπος έκανε λεφτά κι έχει ωραία γυναίκα, ας τον ακολουθήσουμε. Ας αφεθούμε στην αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι.
Κι αν ήταν πάντα έτσι και δεν το ξέραμε; Αν όλοι αυτοί οι σοβαροί, οι κοστουμαρισμένοι, με τα κανονικά μαλλιά, το προσεχτικό φέρσιμο, αν ήταν όλοι πάντα έτσι κατά βάθος; Ας το ζήσουμε στην ωμή του διάσταση το πανηγύρι της εξουσίας, έστω κι αν είμαστε εμείς τα πλήθη που απλώς θα ακολουθήσουν τον ηγεμόνα. Ας την απολαύσουμε ξεγυμνωμένη, έστω και εις βάρος μας. Μας γλιτώνει από σοβαρές σκέψεις και τις αποφάσεις που πρέπει να παίρνουμε. Βαρεθήκαμε τις ευθύνες για όλον τον κόσμο, ας γαυγίσουμε μαζί με τον θυμωμένο καραγκιόζη μας, ας τον ακολουθήσουμε πίσω στις παραδοσιακές αξίες του ανδρισμού, που πολύ καταπιέστηκε σε τούτη τη χώρα.
Αντίστοιχες απορίες βέβαια έχω και για τη Χίλαρυ: Ολόκληρες ΗΠΑ, δεν μπόρεσαν να αναδείξουν άλλη γυναίκα εκτός από μια που έχει ήδη περάσει από το Λευκό Οίκο ως σύζυγος; Την απάντηση όμως εδώ την ξέρουμε. Φαίνεται ότι είναι τόσο δύσκολο να επιζήσει μια γυναίκα και να διακριθεί
στα υψηλά πολιτικά κλιμάκια, ώστε μόνο κάποια που είχε ήδη συνδέσει την εικόνα της με το οβάλ γραφείο (και τα λοιπά οβάλ) κατάφερνε να περάσει το όριο. Ωστόσο ανοίγει δρόμο, ή μάλλον συνεχίζει αυτόν που πάντα οι ΗΠΑ επιθυμούν για τον εαυτό τους, συνέπεια στις αρχές τους με την απαραίτητη δόση ρίσκου για το καινούργιο. Πολλοί τη βρίσκουν αντιπαθητική, αλλά δεν ξέρω ποια γυναίκα θα μπορούσε να είναι συμπαθής σ' αυτή τη θέση, εκτός από την ηθοποιό που έπαιζε το ρόλο της πρωθυπουργού στο δανέζικο σήριαλ Μπόργκεν.
Η μια εκπροσωπεί ό,τι έχει καταφέρει ο σύγχρονος κόσμος, να προωθήσει τις γυναίκες, να τις εμπιστευτεί, ο άλλος και μόνο με την εμφάνιση του καταγγέλλει ακριβώς αυτό. Οι δυο τους είναι σύγκρουση των άκρων.

Aλλο επίπεδο

Ο πρωινός ο ταξιτζής τα είχε με τους Εβραίους, ο μεσημεριανός με τους Γερμανούς. Δεν ξέρω τι μ' έπιασε κι άφησα την κουβέντα να κυλήσει και με τους δυο, θα φταίει ο καιρός. Δεν παίρνω ταξί αν μπορώ να κάνω αλλιώς, οπότε πράγματι παίρνω πολύ σπάνια. Εκείνη την ημέρα πήρα δυο, λόγω ανωτέρας βίας. Ήσυχα πολύ λοιπόν, και ήρεμα και κουλ, έμαθα ότι οι Εβραίοι ελέγχουν τον κόσμο. Όχι πως το αγνοούσα δηλαδή, αλλά ξέρετε πώς είναι ο ζήλος του διαφωτιστή, δεν σε αφήνει να κατέβεις από το ταξί αν δεν ολοκληρώσει την ενημέρωση του. Δεν το ρισκάρει να μην σου την πει τη μεγάλη αλήθεια, γιατί πες πως είσαι ένας στο εκατομμύριο άνθρωπος που την αγνοεί, έτσι θα σ' αφήσει; Να μην ξέρεις; Κρίμα κι άδικο.
Λούστηκα λοιπόν την πρωτότυπη αυτή ενημέρωση για πολλοστή φορά, και θαύμασα κυρίως την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου που δεν υποψιάζεται καν ότι λέει πράγματα βαρετά και χιλιοειπωμένα, πέρα από κακοήθη και μαυρόψυχα, νηπιακά, αντισημιτικά, ρατσιστικά και ναζιστικά, κι απολύτως σιχαμένα. Όχι, επαναλαμβάνει την αρχιμπούρδα του τιτλούχου της μπουρδολογίας σα να σου αποκαλύπτει το μέγα μυστικό. Στο τέλος της διαδρομής πάντως, μου έδωσε κανονικά τα ρέστα, εν αντιθέσει με τον μεσημεριανό, που του φταίγαν οι Γερμανοί, ο οποίος κράτησε ογδόντα λεπτά παραπάνω επειδή δεν είχε ψιλά, με την πεποίθηση ότι θα ήθελα να απομακρυνθώ το ταχύτερο από το όχημά του, η οποία ήταν και σωστή. Αυτός μου αποκάλυψε σαν αρχιερέας σε μυητική σύναξη τάγματος, ότι οι Γερμανοί πίεσαν τον Τσίπρα να παραμείνει στην Ευρώπη και δεν τον άφησαν σαν αριστερός που ήταν να φύγει από την Ευρώπη , όπως είχε υποσχεθεί. Μα δεν θα ήταν αυτό κακό για μας, ρώτησα με αφέλεια, και παραδέχτηκε μεν ότι δεν έπρεπε να μας τύχει, όμως οι Γερμανοί απλώς ήθελαν τα πετρέλαιά μας, γι αυτό πίεσαν τον Τσίπρα. Ήξερε εκείνος τι του έκαναν, αλλά δεν πρόλαβε να μου το πει γιατί φτάσαμε. Άσε που δεν φαινόμουν να συμφωνώ και θα τον έβαζα στον πειρασμό να μην αποκαλύψει το μυστικό του, πράγμα που πρέπει να είναι μεγάλη δοκιμασία.
Χίλιες φορές τρόλεϊ και λεωφορείο. Τις προάλλες, στριμωγμένη ανάμεσα σε τσάντες και βαλίτσες, ανθρώπους και καρότσια, χέρια σηκωμένα και παιδιά κλαμένα, άκουγα μια νεαρή γυναίκα που με το κεφάλι έξω από το παράθυρο θρηνούσε τις χαμένες αξίες. Άλλη πρωτοτυπία αυτή θα μου πείτε, αλλά τουλάχιστον κάποια στιγμή το έριξε στην Ιστορία, κι έλεγε για τον Καποδίστρια, που τον σκότωσαν οι Μαυροκορδάτοι, “Όχι, όχι, οι Μαυρομιχαλαίοι!” πεταγόμαστε τρεις γυναίκες από τις στοιβαγμένες γύρω να τη διορθώσουμε.
Άλλο επίπεδο οι δημόσιες συγκοινωνίες. Στριμωγμένοι μεν, αφοσιωμένοι στην επιστήμη δε, έστω κι ένα βήμα πριν την οριστική σαρδελοποίηση. A

Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2016

Σύστημα- αντισύστημα

 Φαίνεται ότι το σύστημα πασχίζει να είναι συνεπές με την αρχή της ισότητας και παραχωρεί δικαιώματα σταδιακά στις γυναίκες, τους ομοφυλόφιλους, τους ξένους, ιδρύει την πρόνοια, νόμους που προστατεύουν τους αδύναμους και φτωχούς. Αρα είναι αντισυστημικός ο Τραμπ.

Υπάρχουν αριστεροί που πιστεύουν ότι το σύστημα απλώς αυτοπροστατεύεται, κι ένας τύπος που θα το υπονομεύσει επαναφέροντας αποκλεισμούς και προβάλλοντας τη σκληρότητά του, θα οδηγήσει τόσο πολλούς σε απελπισία, που θα κάνουν επανάσταση. Η Ιστορία λέει πάντως ότι οι επαναστάσεις γίνονται σε εποχές ελπίδας, όταν ήδη υπάρχουν κατακτήσεις.

Πόσο δύσκολο να γίνει το προσωπικό, πολιτικό.

Τη νύχτα που έφτασε ο Καραμανλής στο Ελληνικό να αναλάβει τα ηνία της χώρας που είχε βρεθεί στο χείλος του γκρεμού, πενήντα χρόνια πριν, δεν...