Οι πύργοι του Λείγηρα

 Στα μαθήματα γαλλικών μαθαίναμε από μικρά παιδιά για τους πύργους του Λείγηρα. Μας έδειχναν φωτογραφίες με υπέροχα κάστρα, μας έλεγαν ότι ακολουθούν τον Λείγηρα κατά μήκος. La Loire, γαλλιστί, ο Λείγηρας. Μου άρεσαν και στα γαλλικά και στα ελληνικά οι πύργοι του Λείγηρα. Les chataeux de la Loire.

Τα οποία chateaux, διαβάζω τώρα που έκανα ανταλλαγή σπιτιού με μια οικογένεια από την Ανζέ, είναι χτισμένα ή ανακαινισμένα με αναγεννησιακή νοοτροπία, όταν πια δεν επιτελούσαν άλλο ρόλο παρά την επίδειξη δύναμης, αν ποτέ επιτέλεσαν δηλαδή το ρόλο της προστασίας για την οποία υποτίθεται ότι χτίζονταν, προστασία από τις βαρβαρικές επιδρομές, και δεν ήταν από την αρχή κάστρα πολεμικά, που θεμελίωναν την εξουσία του δυνατού άρχοντα ο οποίος καταλάμβανε μια περιοχή από τις παρατημένες πλέον από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και πουλώντας προστασία κατάφερνε να στήσει το φέουδο του. Τώρα τα περισσότερα είναι τουριστικά αξιοθέατα, κρατικά, όχι όπως στην Αγγλία που τα συντηρεί το National trust, και ωραιότατα συντηρημένα, και με ωραία μαγαζάκια. Θέλω να αγοράσω όλα τα παιδικά βιβλία στα βιβλιοπωλεία τους, κρατιέμαι ακριβώς δεν ξέρω ποιο να διαλέξω. Τα παιδικά βιβλία είναι ό,τι ωραιότερο υπάρχει, και από τα πράγματα που λείπουν στην Ελλάδα, μια απόλαυση που δεν έχουμε. Πας ας πούμε σε ένα μουσείο και ευχαριστιέσαι, αλλά δεν βρίσκεις στο μαγαζάκι ένα βιβλίο που να επεκτείνει την απόλαυση. Λυπάμαι, αλλά δεν έχω βρει ποτέ κανένα, μόνο κάτι σάχλες, δυστυχώς. 

Δύσκολες ιστορίες

Στήνω αυτί ευπρεπώς, όσο γίνεται. Παρακολουθώ  παρέα των γυναικών που κολυμπούν κοντά μου, το βοριαδάκι μας πηγαίνει όλες προς την ίδια κατεύθυνση. Κουτσομπολεύουν, το κουτσομπολιό είναι διαρκώς αναγκαία τροφή για κοινωνικές παρατηρήσεις. Διακριτικά ακολουθώ.

-Τον αγάπησε πολύ και κατάστρεψε τη ζωή της, αποφαίνεται η μία.

Όπα. Εδώ έχει πολύ ψωμί. Οι άλλες εννοείται ότι μπαίνουν στην αρένα που ανοίγει η έκφραση «κατάστρεψε τη ζωή της», βαριά κουβέντα όπως και να το κάνεις. Ανυπομονώ να ακούσω λεπτομέρειες. Τι θεωρούν καταστροφή ζωής για μια γυναίκα; Να σταματήσει το σχολείο; Να μπλέξει με άντρα που την κακοποιεί; Να βρεθεί στη φυλακή; Να παρατήσει τη δουλειά της και να μείνει σπίτι; Να παρατήσει το σπίτι και να κάνει καριέρα, ή να προσπαθήσει;

-Για όλα φταίνε οι άντρες δηλαδή, κατά τη γνώμη σου;

-Δεν συγχωρώ πια τις γυναίκες, δεν μπορεί να είμαστε θύματα πάντα! Τώρα έχουμε ίδια  δικαιώματα, έχουμε ευκαιρίες, δεν γίνεται να μην μπορούμε να προστατεύουμε τον εαυτό μας.

Συμφωνώ και μου έρχεται να το φωνάξω και να μπω στην κουβέντα, αλλά συγκρατούμαι.

-Δεν μου άρεσε η πονηριά και η υποκρισία της γενικά, συνεχίζει η επικριτική.

-Δεν ήταν πονηρή, αυτοάμυνα λέγεται αυτό.

-Αυτοί οι χαρακτήρες δεν με πείθουν. Πολύ κλισέ. Πάντα στα χωριά όλα μπλεγμένα έτσι… σε κάθε επεισόδιο δράματα, όλο κάτι γινόταν εντελώς απίθανο, όχι ευχαριστώ. Είχα σταματήσει να το παρακολουθώ από την άνοιξη. Θέλω σενάρια πιο κοντά στη ζωή μου…

Απομακρύνομαι απογοητευμένη. Για σήριαλ μιλούσαν, κι εγώ νόμιζα μου προσέφεραν την περιγραφή αληθινών ανθρώπων. Τόση οικειότητα, σα να κουτσομπόλευαν στ’ αλήθεια κάποια γειτόνισσα ή φίλη. Αν δεν ήταν η αυστηρή κριτικός που έβαλε τα πράγματα στη θέση τους, θα συνέχιζα να παριστάνω ότι με παίρνει το κύμα για να μη χάσω τίποτε από την ιστορία, και να προσπαθώ να φανταστώ πώς είναι αυτοί οι άνθρωποι. Θα έφτιαχνα τις δικές μου εικόνες, θα τους έκανα χαρακτήρες της ίδιας της ζωής τους, θα έβγαζα τα καταπληκτικά μου συμπεράσματα, θα τους έβλεπα να αλωνίζουν, ντυμένοι από εμένα βέβαια, σε ντεκόρ που θα διάλεγα.  Όμως η σκηνοθεσία έχει ήδη γίνει, η κατασκευή υπάρχει, το σενάριο ήταν από την αρχή σενάριο, οι χαρακτήρες έτοιμοι, στην οθόνη. Ήδη κυκλοφορούν ανάμεσα μας, ίσως κολυμπάνε εδώ παραπέρα, αν και το χωριό τους δεν έχει θάλασσα, αν κρίνω από τα συμφραζόμενα. Οι αληθινοί άνθρωποι παραμένουν δύσκολες ιστορίες

Στα νησιά στα σέβεντις με οδηγούς τους νομπελίστες

 Τότε είπε και γεννήθηκε η θάλασσα

Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς

Κατ’ εικόνα και ομοίωση μου (Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον εστί)

 

Μας είχαν στρώσει το δρόμο ποιητές νομπελίστες και όχι μόνο. Νομίζω ότι το Νόμπελ δεν το είχε πάρει ακόμα ο Ελύτης, αλλά στα έκθαμβα μάτια μας είχε κάτι καλύτερο, βρισκόταν εκτός σχολικής ύλης επί χούντας που τέλειωσα το σχολείο, αφού τον είχε μελοποιήσει ο Θεοδωράκης τον απέφευγαν οι άλλοι. Ελύτης λοιπόν μας είχε στρώσει το δρόμο μ’ εκείνη τη Γένεση στο Άξιον εστί, που προσωπικά δεν ήξερα καν τότε ότι υπήρχε και στους θρησκευτικούς ύμνους, ήταν και εικόνα, το Άξιον εστί.

Ελύτης και Σεφέρης με το κρυφό περιγιάλι του που για άλλους λόγους γεννήθηκε κρυφό και για άλλους συνέχισε να είναι. Μια φράση του Καζαντζάκη επίσης, «δεν υπάρχει ευτυχία μεγαλύτερη από το να ταξιδεύεις ηλιόλουστη μέρα στο Αιγαίο». Συμφωνώ και επαυξάνω.

Έτσι είχε γίνει και σε μια εποχή που η ελευθερία άνθιζε και φούντωνε δυτικά όλο και πιο απαιτητική, εμείς την ψάχναμε ανατολικά, στα νησιά όπου έφταναν οι δυτικοί για να απολαύσουν το ίδιο όραμα σε ύλη, φως, δροσιά, και γεύση. Εκείνοι φορτωμένοι με τις πιο προχωρημένες ιδέες στα μπαγκάζια τους, νέοι, ωραίοι και απελευθερωμένοι όσο δεν είχε ξαναγίνει ως τότε και μάλλον δεν θα ξαναγίνει σύντομα, άγνωστοι σε ξένο τόπο, απρόσβλητοι ακόμα κι από τη γλώσσα του, αδιάβροχοι σε βλέμματα ενοχλημένα ντόπιων, άσπροι που κοκκίνιζαν και ξεφλούδιζαν, ξανθοί και ίδιοι με τους Μπητλς, με τους Άμπα, με τη Φρανσουάζ Αρντί, με ό,τι αγαπούσαμε και ήταν απαγορευμένο τέλος πάντων, ημίγυμνοι έως γυμνοί, ανάλαφροι, με κάτι ινδικά ρούχα που δεν βρίσκονταν σε βιτρίνες της Αθήνας. Κι εμείς, μέχρι την προηγούμενη μέρα με την ποδιά του σχολείου που την ελέγχαν μήπως κόντυνε, βουτηγμένοι στη ζήλια, διψασμένοι για όσα μας στερούσε η χούντα και ο περιρρέων συντηρητισμός, ξελιγωμένοι από λαχτάρα να μάθουμε τα όσα μας είχαν κρύψει, έτοιμοι να εξασκήσουμε τα γαλλικά του ινστιτούτου και τα αγγλικά του σχολείου, εμείς από δίπλα, στην ουρά για το πλοίο, στην παράταξη υπνόσακων στο κατάστρωμα, έτοιμοι να προσφέρουμε υπηρεσίες διερμηνέα, ξεναγού, διαμεσολαβητή, τα πάντα.

Από τότε αγαπώ τους τουρίστες, δεν μπορώ να ξεχάσω εκείνη τη λατρεία, κι εκείνη την ευτυχία που έζησα στα φοιτητικά καλοκαίρια μου, να ανακατεύομαι μαζί τους και να ξεσηκώνω τρόπους με τέτοια επιτυχία που ακόμα τώρα μοιάζω αλλοδαπή όταν ταξιδεύω στην Ελλάδα. Μας είχαν στρώσει το δρόμο οι ποιητές, και τον περπατήσαμε με τους πιο φωτεινούς συνοδοιπόρους. Τα μικρά άσπρα σπίτια της φτώχειας και της πειρατείας, τα είχαμε εμείς κατοικήσει σαν τον ιδανικό χώρο αισθητικής τελείωσης που ξέραμε ότι ήταν. Με μεταπτυχιακό στην αισθητική ταξιδεύαμε. Κρίμα να μη χρειαστεί αυτό το δίπλωμα όταν οι ίδιοι οι κάτοικοι των νησιών χρειάστηκε να αναπτύξουν, να επεκτείνουν, να ανακαινίσουν το οικιστικό τους περιβάλλον.

Είδα τη Σαντορίνη τότε που δεν υπήρχε άγλυφο νερό στα σπίτια και αγοράζαμε μεγάλα γυάλινα μπουκάλια, πλαστικά δεν κυκλοφορούσαν ακόμα, για μαγείρεμα, πλύσιμο, τα πάντα. Γλυφό το νερό, όπως στην Άρνηση του Σεφέρη.  Άλογα του στρατού χαρισμένα μετά το σεισμό έκαναν τη συγκοινωνία ανάμεσα στα χωριά, κι έπρεπε να μάθεις να καβαλικεύεις δερμάτινες σέλες για ώρες. Στα περισσότερα λιμάνια τα πλοία εκείνα, μικροί σκυλοπνίχτες που βρωμοκοπούσαν εμετό, δεν μπορούσαν να πλευρίσουν, έπρεπε να ξεμπαρκάρεις και να μπαρκάρεις με λάντζα. Ακόμα τη γράφω με συγκίνηση αυτή τη λέξη, λάντζα, δηλαδή μεγάλη, φαρδιά βάρκα που λικνιζόταν ακατάπαυστα κι έλεγες θα πετύχω να μπω μέσα, ή θα βρεθώ στα νερά μαζί με το σακίδιο; Καΐκια σε πήγαιναν από το ένα νησί στο άλλο, δεν κατάλαβα ποτέ γιατί καταργήθηκε εκείνη η απλή και τόσο αξέχαστη συγκοινωνία.

Περπατήσαμε ό,τι περπατιόταν φορώντας σαγιονάρες, ακόμα και οι σαγιονάρες σέβονται τα νιάτα και δεν κόβονται ποτέ σε ακατάλληλα σημεία. Σκαρφαλώσαμε βουνά, περάσαμε μονοπάτια, πίναμε νερό από στάμνες αφημένες σε ξωκκλήσια επί τούτου και φτάσαμε σε πολλές πλατείες χωριών μισοέρημων όπου πάντα μας έφτιαχναν μια σαλάτα και ομελέτα με πατάτες.

Σαν ιερά μυστήρια τα πρωτογνωρίσαμε, τα νησιά. Εμείς και οι νεαροί ξένοι τουρίστες που τους έλεγαν μπατιροτουρίστες και δεν τους ήθελαν οι οικονομικές αναλύσεις. Ωστόσο οι νησιώτες πάντα ήταν ευγενικοί, συχνά φιλόξενοι, κοπιάστε για ένα γλυκάκι, μας έλεγαν. Ανοιχτοί στο καινούργιο, για λόγους ιστορικούς, ίσως, που πολύ αργότερα άρχισα να ερευνώ διαβάζοντας μονογραφίες ντόπιων λογίων και παίρνοντας συνεντεύξεις.

Οι ωραίες αναμνήσεις απωθούν τις δύσκολες στιγμές, όταν μόνο εμείς ανάμεσα στους ξένους τουρίστες καταλαβαίναμε την απελπισία των ανθρώπων στα απομονωμένα χωριά. Τι θα γίνονταν, πώς θα ζούσαν, πώς θα μορφώνονταν τα παιδιά τους; Σε όσα πήγα ξανά, τέτοια προβλήματα δεν υπάρχουν, ο τουρισμός έχει λύσει τα οικονομικά θέματα, η τεχνολογία και η οργάνωση όλα τα υπόλοιπα.

Αν μπορούσα να ξεκινήσω τα ταξίδια από την αρχή, θα άλλαζα ταχτική: ένα κάθε καλοκαίρι, να έχεις μέρες να το ανακαλύψεις και να εμβαθύνεις, γιατί όσο και να μοιάζουν μεταξύ τους, το καθένα είναι χώρα ξεχωριστή.

Αλλά στη Σαντορίνη και στη Μύκονο θα πήγαινα χειμώνα.

Βραδιές με πολιτικά σήριαλ

Τα βράδια βλέπω Borgen, τα πρωινά διαβάζω δημοσιογραφικές σκέψεις περί τ πιθανοτήτων να αποκτήσουμε κυβέρνηση συνεργασίας μετά τις επόμενες εκλογές. Λέτε να έχουν σε 200 χρόνια οι Έλληνες την ευκαιρία να γιορτάσουν, μαζί με τα 400 του νέου κράτους, τα 300 της μικρασιατικής καταστροφής και τα 200 από την αρχή των κυβερνήσεων συνεργασίας που θα ξεκινήσουν από μας;

Στο Borgen oι συνεργαζόμενες υπουργοί και πρωθυπουργός, γυναίκες όλες, αναγκάζονται να είναι ευγενικές διαρκώς μεταξύ τους, αλλά οι αντιθέσεις υποβόσκουν και βγαίνουν με κάτι βλέμματα φαρμακερά, ή με κάτι ωραίες, ζυγισμένες ατάκες οι οποίες αποτελούν τη μεγαλύτερη απόλαυση του σήριαλ. Είδες, λέω μέσα μου, κι οι πολιτισμένοι θέλουν κατά βάθος να βγάλουν τα μάτια ο ένας του άλλου, αλλά δεν το κάνουν, κρατιούνται. Αντί γι αυτό επινοούν προτάσεις, υπαινιγμούς, χτίζουν επιχειρήματα, στήνουν παγίδες ενίοτε, πολιτικοί είναι στο κάτω- κάτω και στο σήριαλ πρέπει να δείξουν και έχθρα, αλλιώς θα είναι βαρετό. Στην πραγματικότητα όλες αυτές οι κυρίες και οι κύριοι μπορεί να τα καταφέρνουν ακόμα πιο ήπια, πιο ευγενικά, πιο ουσιαστικά, να προχωρούν σε κάτι σαν κοινή απόφαση για βασικά πράγματα, έστω κι αν η μία ρίχνει την άλλη με την εξυπνάδα της, ή με την τύχη, ή με κάτι άλλο.

Προσπαθώ να φανταστώ μια καινούργια πολιτική ζωή και για μας, χωρίς επιθέσεις επί προσωπικού, χωρίς πάθος στα έδρανα, με περισσότερη ουσία, χωρίς σαχλαμάρες που προσφέρονται καθημερινά για να ξεχάσεις τα αληθινά σοβαρά και κρίσιμα ζητήματα του κράτους αυτού και της χώρας αυτής, και με χαρά τα δέχεσαι και τα μασουλάς μέχρι να αηδιάσεις. Δυσκολεύομαι. Με τη ζέστη κιόλας, πιο εύκολο να μπαίνεις στο Twitter και να παρακολουθείς βρισίδια μέχρι να πάρεις απόφαση να ξεκινήσεις τις δουλίτσες σου, ελαφρά δηλητηριασμένος ήδη από την αβάσταχτη ελαφρότητα του πολιτικού μας είναι. Τόσο που κι η δουλειά σου βγαίνει αβάσταχτα ελαφριά, ενώ σε βαραίνει μέχρις εξουθενώσεως. Αντιφατικά και δύσκολα πράγματα.

Αυτά, είπαμε, το πρωί. Το βράδυ ξανά Borgen, όπου συμβαίνουν επίσης αυτά τα καταπληκτικά με τις υπουργούς στη βόλτα με τα πόδια, ή με ποδήλατο, κλπ. Εκεί πια έχει σκοτεινιάσει, πρέπει να ξεχαστώ, να μη σκέφτομαι: γιατί ρε παιδί μου κι εμείς με τίποτε δεν μπορούμε να ζήσουμε κάτι τέτοιο; Τι τους λείπει των πολιτικών μας; Τόσο προνόμια έχουν, γιατί δεν μας χαρίζουν κι εμάς κάτι, όχι επίδομα, κάτι τέτοιο, σε σαβουάρ βιβρ;