To ξένο βλέμμα

 KATA ΚΑΠΟΙΟΝ παράξενο τρόπο, διαβάζοντας το βιβλίο του Μπρους Κλαρκ «Δυο φορές ξένος» θυμόμουνα το βελονάκι της γιαγιάς μου. Εντάξει, η γιαγιά μου ήταν Μικρασιάτισσα, άτομο του πληθυσμού που μετακινήθηκε το 1922, αθεράπευτα κολλημένη στην ανάμνηση της πατρίδας της, που πότισε την παιδική μου ηλικία με τη νοσταλγία της, αντικείμενο του βιβλίου δηλαδή, αλλά το βελονάκι της, ειδικά, το θυμόμουνα λόγω της τεχνικής του.

Έπιανε με φίνες, γρήγορες, μηχανικές κινήσεις, μια θηλιά από τη μία πλευρά του σχεδίου, μια θηλιά από την άλλη, δυο σημεία πολύ μακριά μεταξύ τους, τα ένωνε και σχημάτιζε ένα νέο σχέδιο. Έτσι και η έρευνα αυτή πιάνει από τους «μεγάλους» τα σχέδια του Βενιζέλου και του Ατατούρκ, των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, περνάει στους ανθρώπους που βίωσαν τον ξεριζωμό σε διάφορες περιοχές, τον Πόντο και την Καππαδοκία π.χ. με τις διαφορετικές περιστάσεις σε κάθε περίπτωση, ύστερα ξαναγυρίζει στους μεγάλους. Και το πιο σημαντικό, περνάει από την απέναντι πλευρά, στην Τουρκία, τη χώρα που έπρεπε να χτιστεί στα ερείπια της αυτοκρατορίας της, και να δεχτεί κι εκείνη τους μουσουλμάνους της Ελλάδας, που τους έλαχε ο κλήρος να ξεριζωθούν επίσης, στην απίστευτη ακόμα, όσο κι αν την έχουμε βιώσει και ξεπεράσει, ανταλλαγή πληθυσμών. Περνάει από όλες τις πλευρές και ύστερα τις ξεπερνάει, προχωρά στον χρόνο, με ψυχραιμία και αμεροληψία που φαίνεται ότι μόνο ένας ξένος μπορεί να το κάνει, ένας Ιρλανδός με εμπειρίες παρόμοιων επώδυνων διαφορών. Δίνει το περίπλοκο εργόχειρο της σημερινής νεοελληνικής ταυτότητας μέσα από αυτές τις λεπτές θηλιές, τις περίπλοκες εργασίες. Πόσο ξεκάθαρα, αλλά όχι χωρίς συναίσθημα, σχεδιάζει την ίδια την ψυχή μας, το ξένο βλέμμα! Μεγάλη ευτυχία αυτογνωσίας, να διαβάζεις ιστορία μεγαλώνοντας, ξεκολλώντας από την ΣΤ΄ Δημοτικού...