Σαββατιάτικη εκδηλωτική διάθεση

Σάββατο με λιακάδα, που αμέσως γίνεται βροχή, και ξαναγίνεται λιακάδα, και ξαναγίνεται βροχή, κλπ. Ξεκίνησα κατά τις 12 να συναντήσω την Κάρολ, παλιά φίλη με την οποία αλληλογραφώ.  Ανεβαίνοντας από τη Grassmarket  έπεσα σε υπαίθριο πάρτυ με χορό μικρών και μεγάλων. Φτάνοντας στη Royal Mile έπεσα στη Gay pride που γινόταν υπό καταρρακτώδη βροχή. Στο δρόμο που είχα το ραντεβού είχε άλλο χορό. Κάτι τέτοια είναι που ζηλεύω. Θα μου άρεσε πολύ να χορεύω καμιά φορά στο δρόμο, αλλά τόσο λίγο που χορεύω πια, απο ποτέ έως καθόλου, νομίζω ότι αν μου δοθεί η ευκαιρία θα έχω ξεχάσει πώς γίνεται. 
Οι Άγγλοι φίλοι μου με κέρασαν γαλλική κουζίνα σε ένα ωραίο εστιατόριο και μετά καφέ. Καθώς επέστρεφα στο σπίτι έπεσα σε παράσταση της μπάντας μέσα στο πάρκο. Ήταν σα να με αποχαιρετούσε το Εδιμβούργο. Αύριο πρέπει να τα μαζεύουμε.

Των ανθρώπων τα βάσανα

Στην πλατεία του Berwick upon Tweed εκθέτουν ένα αντίγραφο του ξύλινου ποδοκρατήρα, τέλος πάντων, δεν ξέρω πώς να το μεταφράσω αυτό το πράγμα που κρατούσε τα πόδια των τιμωρημένων αιχμάλωτα και τους εξέθετε έτσι δημόσια ενώ εξέτιαν την ποινή τους. Κι αυτά συνέβαιναν όχι στο Μεσαίωνα, όπως θα υπέθετε κανείς. Η τελευταία φορά που λειτουργησε το μηχάνημα ήταν το 1849, όταν κράτησε μια γυναίκα 4 ώρες για πρόστιμο μέθης, όπως γράφει η πινακίδα από πάνω. Μια βόλτα στην πόλη σου θυμίζει το τι τραβούσε ο κόσμος μόλις 150 χρόνια πριν στα πιο πολιτισμένα μέρη της γης.
Ανάμεσα στα ωραία τοπία και τις υπέροχες προσόψεις φωτογραφίζεις κι αυτή την ανάμνηση της αγριάδας που είχε η κοινωνική ζωή, για να μη λένε διάφοροι για τον παλιό καλό καιρό και τι ωραίος που ήταν.
 Αυτά στο Berwick upon Tweed που τώρα βρίσκεται στην Αγγλία αν και ήταν κάποτε σκοτσέζικη πρωτεύουσα. Δυο μέρες μετά στο Fort William, μια πόλη στη γραμμή των λιμνών που χωρίζουν τη Σκωτία στα δυο, ένα φρούριο μάλλον χτισμένο από τους Άγγλους στη σειρά τριων τέτοιων φρουρίων,  φωτογράφισα στο Μουσείο ένα άλλο κατασκεύασμα με τρύπες, που ήταν για να δένεις τα χέρια αυτή τη φορά. Ο κατάδικος σκυμμένος με το κεφάλι στο τραπέζι εξέθετε τα πισινά του για βουρδουλιές. Αυτό τουλάχιστον ήταν εσωτερικού χώρου, η διαδικασία γινόταν στο κρατητήριο, και μάλιστα παρουσία γιατρού, μη μείνει και στον τόπο απο το ξύλο. Ως πιο τελειοποιημένη αυτή η τιμωρία εφαρμοζόταν μέχρι το 1948, όπως έγραφε πάνω το τραπέζι αυτό, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται.
Υπάρχουν σε πολλές πόλεις της Ευρώπης παλιές φυλακές και μπουντρούμια, όργανα βασανιστηρίων σε μουσεία, διάφορα αντικείμενα που διαβεβαιώνουν ότι ο νόμος επιβαλλόταν επί αιώνες σωματικά, κι όχι μόνο με περιορισμό. Η γειτνίαση με αντικείμενα τέτοιου είδους σε προστατεύει απο το να φτιάχνεις ωραίους μύθους για το παρελθόν, υποθέτω.

Ο Παρθενώνας του Εδιμβούργου

Ο περίπατος του Χιουμ είναι μια βόλτα που μπορείς να κάνεις στο Εδιμβούργο, σε ένα λόφο με ωραία θέα στην πόλη και μνημεία επάνω του διαφόρων εποχών και νοοτροπιών. Πολύ μετά τις προσπάθειες που έκανε ο Χιουμ να αποκτήσει η πόλη δημόσιο χώρο για υγιεινούς περιπάτους, όπως το διατύπωνε, ο λόφος στολίστηκε με ένα μνημείο που θυμίζει φάρο προς τιμήν του Νέλσονα,  ένα αντίγραφο του Μνημείου του Λυσικράτους προς τιμή του φιλοσόφου Ντάγκαλντ Στιούαρτ, ένα ανολοκλήρωτο αντίγραφο του Παρθενώνα προς τιμήν των πεσόντων στους Ναπολεόντειους πολέμους, και διάφορα άλλα. Ο εμπειριστής Χιουμ είχε πολύ σωστά σκεφτεί τη χρησιμότητα του περιπάτου στη σκέψη, κι έτσι μάζεψε υπογραφές να γίνει το πάρκο.  Αν δεν έχεις λίγο καιρό στη ζωή να περπατάς, πώς θα σκεφτείς; Δεν γίνεται μόνο πάνω από το χαρτί, το βιβλίο, ή την οθόνη του υπολογιστή. Δεν κυλάει η σκέψη, το μυαλό κολλάει. Χρειάζεται λίγη κίνηση, λίγο περπάτημα κατά προτίμηση, λίγη ενατένιση του κόσμου που ζητεί την ερμηνεία του.

Ο ταφος του Χιουμ είναι το στρογγυλό κτίσμα

Και στην Αθήνα υπήρχαν οι περιπατητές φιλόσοφοι, ίσως αυτοί να έδωσαν στον Χιουμ την ιδέα. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να χαρεί πολύ τον περίπατο, πέθανε ένα χρόνο μετά την υιοθέτηση της ιδέας του περί του πάρκου και θάφτηκε στο παρακείμενο νεκροταφείο, όπου μπορεί κανείς να δει τον τάφο του, για τον οποίο είχε ορίσει πλαφόν τιμής στις οδηγίες που είχε γράψει πριν πεθάνει. Να μη γίνονται και σπατάλες. Μην ξεχνάμε πως ήταν Σκωτσέζος. Όλες αυτές τις λεπτομέρειες τις γράφει η μικρή πινακίδα πάνω στο λόφο. Σε πινακίδες, επιγραφές, αναμνηστικές πλάκες, σημάδια και άλλες πληροφορίες καθ’ οδόν οι Σκωτσέζοι δεν είναι τσιγκούνηδες, εν αντιθέσει με μας που έχουμε φήμη κιμπάρηδων, αλλά όχι για πληροφορίες στον περιπατητή και τον οδοιπόρο.

Ίσως η φήμη της σκοτσέζικης τσιγκουνιάς να οφείλεται σε κάτι τέτοιες λεπτομέρειες, στο οργανωτικό σκωτσέζικο μυαλό εν γένει.

Πληροφορίες για τον Χιουμ και τον περίπατο του 

Για έναν εμπειριστή, λοιπόν φιλόσοφο, η επαφή με καθαρά σωματικές εμπειρίες, όπως η δυνατότητα να χαίρονται τα μάτια τη θέα της πόλης μέχρι τη θάλασσα παράγοντας το αίσθημα του ελέγχου πάνω στα πράγματα, στην πόλη, στον κόσμο, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη, όπως και οι αναπνοές σε καθαρό αέρα σε μια εποχή που οι πόλεις ήταν πολύ μολυσμένες.

Κι έτσι, χάρις στη φιλοσοφική διεκδίκηση του Χιουμ και στην απόκτηση ενός δημόσιου χώρου προς όφελος του σώματος σε συνάφεια με το πνεύμα, μπορεί κανείς και σήμερα να μελετήσει το παρελθόν και το παρόν της σκέψης και των κλισέ, των αντιγράφων και της φήμης γενικότερα, κάνοντας το γύρο του λόφου Κάλτον, αφού βεβαίως πρώτα περάσει από το νεκροταφείο παραπλεύρως. Διότι χωρίς σκέψη περί του θανάτου φιλοσοφία δεν νοείται.

Κι ο Παρθενώνας; Εθνικό μνημείο της Σκωτίας, με αρχική σκέψη να γίνει πλήρης και να δείχνει πώς θα ήταν ο γνήσιος αν δεν είχε βομβαρδιστεί και ξεβάψει, έμεινε στις κολώνες. Για χρόνια γκρίνιαζαν οι Σκωτσέζοι, ήταν η ντροπή της χώρας κλπ, αλλά τώρα τους αρέσει έτσι όπως είναι. Αυτός είναι ο δικός τους Παρθενώνας, μοναδικός στο είδος του. Τον συνήθισαν  και κάνουν μια γιορτή κάθε 30 Απριλίου σε ανάμνηση κάποιας ειδωλολατρικής Πρωτομαγιάς. Μαζεύονται πίσω από τον Παρθενώνα τους με δαυλούς και δημιουργούν σχήματα με τις φλόγες. Παγανιστικό και καλλιτεχνικό στο σωστό χώρο, διότι και οι αθηναίοι παγανιστές ήταν πριν από φιλόσοφοι.

Απομίμηση του μνημείου του Λυσικράτη προς τιμήν του
Νταγκαλτ Στιούαρτ

Εδώ πάλι, στο Εδιμβούργο, ήταν χριστιανοί όταν μέσα από διάφορες συμπτώσεις και συγκυρίες άρχισαν να ασχολούνται με τις επιστήμες και τα γράμματα, την έρευνα και τις ανακαλύψεις κατά τον 18^ο αιώνα. Το πόσα πράγματα επινοήθηκαν και πρωτοκατασκευάστηκαν στη μικρή σχετικά αυτή πόλη το καταλαβαίνει κανείς με μια βόλτα στο Μουσείο που τα μνημονεύει όλα. Από το χλωροφόρμιο μέχρι το τηλέφωνο, ένα σωρό εφευρέσεις που καθόρισαν τη ζωή μας σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν στο Εδιμβούργο. Έτσι ονομάστηκε Αθήνα του Βορρά το Εδιμβούργο, επειδή είχε τις σχολές, τους φιλοσόφους και τους επιστήμονες, όπως η αρχαία Αθήνα για πολλούς αιώνες. Το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου είναι ακόμα εξαιρετικό και μαζεύει φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι θα έρχονται μια βόλτα εδώ στο λόφο με τα αντίγραφα, θα περπατούν, θα ατενίζουν τη θέα, όπως ήθελε ο Χιουμ, και θα φιλοσοφούν για το πόσο γρήγορα αλλάζουν έδρα οι Αθήνες. 
Από το Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.ta3idia&id=16428

Στις όχθες του Τουίντ

Η χτεσινή βόλτα είχε καταλήξει στο Berwick upon Tweed, η σημερινή ήταν πάλι στις όχθες του Tweed. Από το όνομα του ποταμού θα βγαίνει σίγουρα το σχέδιο τουίντ που θα αποτυπώθηκε στα μάλλινα υφάσματα που κατασκευάζονται κάπου εκεί γύρω,  από το μαλλί των άφθονων προβάτων της περιοχής, αλλά δεν βρήκαμε πού. Εκείνο που βρήκαμε στο ξεκίνημα αυτής της βόλτας ήταν τα αντίγραφα της ζωφόρου του Παρθενώνα στο Μουσείο της μικρής πόλης Peebles, από όπου ξεκινήσαμε. Το μουσείο αυτό το είχαν χαρίσει στην πόλη οι εκδότες μιας φημισμένης στη χώρα αυτή εγκυκλοπαίδειας, την οποία εγώ πρώτη φορά την άκουσα, οι αδελφοί Τσάντλερ.

 Οι οποιοι εργάστηκαν και πλούτισαν στο Εδιμβούργο, αλλά δεν ξέχασαν την ιδαίτερη πατρίδα τους και την ευεργέτησαν με αυτό το μουσείο, όπου μάζεψαν αντίγραφα από όλα τα γνωστά γλυπτά του κόσμου προς γνώση και καλλιέργεια των συμπατριωτών τους. Έτσι οι μικροί βοσκοί προβάτων στα πέριξ, ας πούμε, και οι νεαρές γαλατούδες απο τις παρακείμενες φάρμες, θα μπορούσαν τις ελεύθερες ώρες τους να περάσουν απο τη βιβλιοθήκη αυτή, όπως περάσαμε εμείς σήμερα, και να δουν πώς απεικονίζεται ο άνθρωπος, η πομπή των Παναθηναίων και διάφορα άλλα εξίσου ενδιαφέροντα από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες των αιώνων, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ούτε ίντερνετ, ούτε σινεμά, ούτε ήταν εύκολο να ταξιδέψει ο καθένας. Τέτοια έκαναν οι εκδότες της εγκυκλοπαίδειας, σαν γνήσιοι εγκυκλοπαιδιστές και διαφωτιστές.

Ύστερα, επειδή η ώρα είχε περάσει, πήγαμε για φαγητό σε ένα μαγαζάκι που είχε fish and chips αλλά όχι ποτά, και φάγαμε το ψάρι μας συνοδεία τσαγιού και μιας φέτας βουτυρωμένου ψωμιού. Μέχρι τώρα αυτούς τους συνδυασμούς τους είχα μόνο διαβάσει,  δεν μπορούσα να φανταστώ ότι τρώγονται. Να που τους έζησα στο πετσί μου. Όλα τα μπορεί ο άνθρωπος, όλα τα δοκιμάζει. Το μόνο που δεν κατάφερα ακόμα στη ζωή μου να κάνω είναι να βάλω γάλα στο τσάι. Αν φτάσω στο σημείο αυτό θα αρχίσω να ανησυχώ.

 Κατόπιν όλων αυτών και με κάπως βαρύ στομάχι, πήραμε το μονοπάτι κατά μήκος του Tweed και περπατήσαμε ως τις 9 το βράδυ περνώντας παλιές γέφυρες, διασχίζοντας λιβάδια, ανεβαίνοντας σε λόφους, κατεβαίνοντας δίπλα στο ποτάμι, ακολουθώντας πάντα σήματα και καθαρά δρομάκια. Κατά το βραδάκι βγήκε και ήλιος, φώτισε τους λόφους καθώς φτάναμε πια πίσω, κι αμέσως το ποτάμι έγινε γαλάζιο. Ήταν πολύ όμορφα, τα μάτια μου ακόμα κρατούν τα χρώματα του πράσινου και τη γαλήνη που μας τριγύρισε για τόσες ώρες. Και βέβαια τα πόδια μου πονάνε απο το περπάτημα, αλλά αυτό είναι τεχνική λεπτομέρεια.

Περισσότερες φωτογραφίες και από τα δυο αυτά μέρη στο άλμπουμ στο facebook http://www.facebook.com/media/set/?set=a.3854984646847.165606.1045241404&type=1

Βιβλιοθηκών το ανάγνωσμα

Το μαγαζάκι στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Σκωτίας

Επισκέπτομαι τις βιβλιοθήκες σαν τουρίστας και μόνο. Δεν παίρνω βιβλία να καθίσω να διαβάσω. Δεν το συνήθισα, δεν το έκανα ποτέ αφότου τέλειωσα το σχολείο τουλάχιστον. Τη βιβλιοθήκη του σχολείου την είχα εξαντλήσει, αλλά ως εκεί. Στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης δεν διάβηκα το κατώφλι της βιβλιοθήκης. Ας το σημειώσουν όσοι πιστεύουν ότι πρέπει να συνεχίσει η δωρεάν παροχή βιβλίων στα ΑΕΙ. Οι φοιτητές αποστηθίζουν το δωρεάν τους και δεν μαθαίνουν ποτέ να αναζητούν κάτι άλλο, δεν μαθαίνουν να μαθαίνουν. Αλλά τώρα το θέμα μας είναι άλλο.

Τα βιβλία που έχω διαβάσει στη ζωή μου ήταν πάντα δικά μου ή δανεισμένα. Δεν πήγαινα στη δανειστική βιβλιοθήκη της γειτονιάς μου, εξάλλου δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Στο Παρίσι πλησίαζα με δέος τις μικρές βιβλιοθήκες του τμήματος που σπούδαζα, νιώθοντας πάντα ότι κάτι εύθραυστο θα αναποδογυρίσω με τον αγκώνα μου, ή ότι θα πω κάποια βλακεία. Η σοφία του κόσμου συγκεντρωμένη στα ράφια με κοίταζε αβάσταχτα αυστηρά.

Για έναν άνθρωπο που του αρέσει το διάβασμα καταντά διχασμός προσωπικότητας. Αποφάσισα κάποια στιγμή να κάνω ρεπορτάζ στην Εθνική Βιβλιοθήκη, για να το ξεπεράσω. Έκανα το ρεπορτάζ, αλλά δεν το ξεπέρασα. Επισκέφτηκα τη Γεννάδειο, αλλά πάλι δεν γιατρεύτηκα. Είδα και τη Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων στο σταθμό Λαρίσης, εκεί δεν έπαθα τίποτε, αλλά δεν με έπεισε καν ότι είναι βιβλιοθήκη. Οι βιβλιοθήκες πρέπει να έχουν κάποια ατμόσφαιρα, δεν γίνεται να μοιάζουν με αποθήκες. Ένα δέος να το υποβάλουν, αλλά όχι τρόμο. Όπως οι εκκλησίες, που σέβεσαι μεν, προχωράς δε. Περισσότερη άνεση νιώθω σε εκκλησίες δυστυχώς, παρά σε βιβλιοθήκες, παρόλο που θα ήθελα να είναι αντίστροφο.

Συνεχίζω τα ρεπορτάζ. Μέχρι να φτάσω στο σημείο να ξυπνάω με την επιθυμία ενός βιβλίου και να το αναζητώ σε κάποια βιβλιοθήκη, θα πηγαίνω σαν τουρίστρια όπου βρίσκομαι και θα φωτογραφίζω εξωτερικά και εσωτερικά βιβλιοθηκών. Αν μπορώ να πίνω καφέ επί τόπου και να αγοράζω κάποιο σουβενίρ, θα το κάνω κι αυτό. Το χειμώνα είχα γράψει για πωλήσεις σουβενίρ στις βιβλιοθήκες επειδή είχα αγοράσει ένα από τη βιβλιοθήκη της Ουψάλας, και με είχαν ειρωνευτεί καταλλήλως οι αναγνώστες του Protagon. Δεν πειράζει. Στο Εδιμβούργο πήγα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Σκωτίας, ήπια καφέ, έφαγα κέικ και είδα μια μεγάλη έκθεση με σκωτσέζικες ταινίες και αφίσες. Θα έχουν και εδώ οικονομικά προβλήματα, πρέπει να προσελκύουν κόσμο, αν και δωρεάν καλοδέχονται κάποιο κέρδος, και θέλουν να θυμίζουν ότι σε κάτι χρησιμεύει η ύπαρξη τους. Απέναντι έχει μια άλλη βιβλιοθήκη, πιο σεμνή, λιγότεροι καφέδες και σουβενίρ, εκθέσεις αρκετές. Αυτές τις μέρες έχει έκθεση για το Κοράνι, που επιμελήθηκε η μουσουλμανική κοινότητα.

Τα παιδικά στο μαγαζάκι της Βιβλιοθήκης

Στη δική μας, την εθνική εννοώ, θα μπορούσαν να αρχίσουν πειραματικά με ένα κιόσκι εκεί μπροστά, στην τουαλέτα περιστεριών που είναι η πρόσοψη της, να πουλάνε κάρτες και καταλόγους των χειρογράφων που έχει μέσα, διότι έχει μερικά εξαιρετικά χειρόγραφα απ’ ότι θυμάμαι. Αντί για τα προεκλογικά περίπτερα και γενικότερα τις πολιτικολογούσες εγκαταστάσεις, θα είχε ενδιαφέρον κάτι τέτοιο, και θα ωφελούσε τον τουρισμό. Μπορείτε να με βρίσετε πάλι, δεν έχω πρόβλημα, αρχίζω να συνηθίζω αυτή τη λειτουργία του διαδικτύου, που είναι κυρίως να σε κάνει ανθεκτικό σε επιθέσεις. Να δούμε πότε θα συνηθίσω και τις βιβλιοθήκες που σε καλωσορίζουν θερμά και σε ενθαρρύνουν να ανοίξεις τα βιβλία. 
Από το Protagonhttp://www.protagon.gr/?i=protagon.el.vivlia&id=16367

Θαλασσοπούλια στις βρετανικές ακτές

Mας έφαγε ο αέρας κι η βροχή, αλλά ήταν ωραία στο St Abb's head που πήγαμε για περπάτημα σήμερα. Τα άγρια βράχια είναι γεμάτα πουλιά που μαζεύονται απο ένα σωρό μέρη του κόσμου καθώς ταξιδεύουν απο τη μία ήπειρο στην άλλη. Μερικά έρχονται απο την Αυστραλία. Έβγαλα το βίντεο για να αποτυπωθούν λίγο οι φωνές τους. Αν είχαμε πάει πρώτα στο Berwick upon Tweed που πήγαμε ύστερα κι ακούγαμε τους γλάρους να κρώζουν συνέχεια, δεν θα μου άρεσαν ούτε κι αυτά τα πουλιά. Δεν είναι γλάροι όμως, αλλά κάτι πολύ πιο σπάνιο. Δυο είδη απ' αυτά μοιάζουν με μικρά πιγκουινάκια. Βέβαια ήταν αρκετά μακριά για να μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. 

Περπατήσαμε γύρω απο έναν παλιό φάρο που δουλεύει ακόμα, αλλά τώρα πια είναι τηλεχειριζόμενος. Όταν αυτοματοποιήθηκε, το παλιό σπίτι του φαροφύλακα πουλήθηκε σε επιχείρηση ενοικιαζόμενων εξοχικών και νοικιάζεται με τη βδομάδα. Στην Ελλάδα οι φάροι που δεν δουλεύουν πια απλώς εγκαταλείπονται, και θα καταρρεύσουν πριν λυθεί το θέμα του "ξεπουλήματος της εθνικής μας περιουσίας" το οποίο συζητάμε επι αιώνες. 

Εθελοντισμός και παλιά δαντέλα

Από το Protagon 

Στο Εδιμβούργο έχω βρει την πιο πλήρη σειρά μαγαζιών μεταχειρισμένων ρούχων, βιβλίων και χρήσιμων αντικειμένων γενικά. Είναι όλα συμμαζεμένα σε μια- δυο γειτονιές. Κάθε τόσο ανακαλύπτω και κάποιο ξέμπαρκο. Υπάρχουν πάρα πολλές οργανώσεις εθελοντών που βγάζουν έτσι λεφτά και παράλληλα διευκολύνουν όσους δεν διαθέτουν μεγάλα ποσά για ρούχα και άλλα πράγματα. Προσφέρεις τα παλιά σου πράγματα και αγοράζεις πάμφθηνα τα παλιά των άλλων. Δεν είναι απαραίτητο να προσφέρεις για να μπορείς να αγοράσεις, πρόκειται για κανονικά μαγαζιά. Μπορείς να βρεις ακόμα βιβλία, δίσκους βινυλίου και σιντί, σερβίτσια, κουζινικά, μπιμπελό, ό,τι επιθυμεί η ψυχή σου.

Ο Στρατός της Σωτηρίας έχει φτιάξει στο μαγαζί του μια υπέροχη βιτρίνα με ασπρόμαυρα φορέματα. Στη γωνίτσα έχει και μια αγγελία, ζητούνται εθελοντές πωλητές. Οι ταμίες λοιπόν πρέπει να είναι εθελοντές, πάντως έχουν συμπεριφορά επαγγελματιών. Σε αφήνουν να χαζέψεις και να δοκιμάσεις όσα ρούχα θέλεις. Δοκιμάζω παλτά και μπουφάν, αφού έφερα ρούχα μάλλον ελαφρά για το κρύο που κάνει εδώ ακόμα και το καλοκαίρι. Τα ρούχα είναι όλα κλιβανισμένα, ή κάτι τέτοιο, μερικά μοιάζουν καινούργια. Κάποια υφάσματα χρήση τα έχει σκληρύνει,  άλλα τα έχει μαλακώσει. Όταν ήμουν φοιτήτρια στο Παρίσι αγόραζα μόνο δεύτερο χέρι ρούχα, αλλά εκεί δεν τα είχαν εθελοντές και φιλανθρωπικές- ή φιλοζωικές- οργανώσεις. Ήταν απλώς παλιατζίδικα. Τότε ήταν της μόδας τα παλιά δαντελένια μπλουζάκια και τα μαύρα βελούδινα παλτά, κι είχα περάσει ώρες να σκαλίζω κρεμάστρες και να ανακαλύπτω θησαυρούς. Επιστρέφοντας στην Αθήνα περήφανη για τη γκαρνταρόμπα μου, είχα σοκάρει τη  μαμά μου ομολογώντας την πηγή των αγορών. Με παρακάλεσε να μην το λέω παραέξω, ότι φορούσα μεταχειρισμένα ρούχα. Προφανώς είναι συνήθεια που δύσκολα θα έρθει στην Ελλάδα.

Εμένα πάντως μου άρεσαν πολύ τα παλιά ρούχα, ειδικά εκείνης της περιόδου, με γοήτευε η επίγνωση ότι κάποια άλλη είχε φορέσει σαν εσώρουχο τα άνετα λευκά είδη που εμείς μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε για καλοκαιρινά φορέματα. Ήταν μια εποχή που άδειαζε κυριολεκτικά τα μπαούλα των γιαγιάδων, των ευρωπαίων γιαγιάδων με τα περίτεχνα μεσοφόρια, κι οι προνομιούχες εγγονές τα είχαν για την απελευθέρωση μπράτσων και κνημών.

Στην Αθήνα είχαμε ένα άλλου είδους παράλληλο εμπόριο, τις «Αμερικανικές Αγορές» με πάμφθηνα μεταχειρισμένα από τις ΗΠΑ. Θα πρέπει εκεί να τα δίνανε για φιλανθρωπικούς σκοπούς, μια φορά είχα ανακαλύψει ένα σημείωμα σε μια τσέπη, με χαιρετίσματα και αγάπη. Δεν ξέρω πώς κατέληγαν να πουλιούνται στην Αθήνα, κι αν κάποια οργάνωση φιλανθρωπική κέρδιζε κάτι από αυτή την ιστορία. Ήταν κανονικά μαγαζιά, μόνο που δεν τα έβρισκες εύκολα, χωμένα καθώς ήταν στους ορόφους παμπάλαιων κτιρίων της οδού Αθηνά και Αιόλου κυρίως. Κάποια στιγμή ο Αντώνης Σουρούνης έκανε πλήρη χαρτογράφηση τους, σε ένα διήγημα, κι από τότε τα έμαθα κι εγώ όλα στη σειρά. Πριν λίγο καιρό ψάχνοντας μια ρόμπα σαν αυτή που είχα αγοράσει προ δεκαετίας από μια Αμερικάνικη, διαπίστωσα ότι έχουν όλα κλείσει.

Ψωνίζω ένα μάλλινο πουλόβερ για το σκοτσέζικο καλοκαίρι από το «Καταφύγιο», μια οργάνωση για βοήθεια σε αστέγους.  Υπάρχουν μαγαζιά για ενίσχυση της έρευνας εναντίον του καρκίνου, για την τρίτη ηλικία, για τις φτωχές αφρικανικές χώρες, για βοήθεια σε αρρώστους κάθε πάθησης χωριστά, για το τοπικό νοσοκομείο, κλπ. Εμείς αυτές τις οργανώσεις τις ξέρουμε βασικά μέσω της κριτικής εναντίον τους και της ειρωνείας για την ‘αστική φιλανθρωπία’. Δεν τις δοκιμάσαμε ποτέ, και δεν φαντάζομαι ότι τώρα που θα ήταν πολύ χρήσιμες, υπάρχει ελπίδα να τις δοκιμάσουμε. Φαντάζομαι ότι θα υπήρχαν πάρα πολλές θεωρητικές αντιδράσεις σε οποιαδήποτε απόπειρα. Είναι πολύ μεγάλη αποδραματοποίηση ολ’ αυτά και δεν θα μας αρέσουν. Εμείς θέλουμε να ζούμε το δράμα μας, οι μικρές πρακτικές λύσεις θεωρούνται ταπεινωτικές.

Σας παρακαλώ μην πείτε στη μαμά μου ότι αγόρασα υπέροχο κόκκινο αδιάβροχο για δέκα λίρες, νομίζει ότι πεθαίνω στη δουλειά να συμμαζεύω το σπίτι του γιου μου, στο Εδιμβούργο. 
Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.ta3idia&id=16298

Lovely.. lovely..

Στο δρόμο που περνάει απο το δασάκι για την πόλη κάποιοι
έχουν γράψει με κιμωλία αισιόδοξες προτροπές

Μόλις γνώρισα τη δεύτερη οικογένεια γονέων φοιτητή στο σπίτι που μένει ο γιος μου στο Εδιμβούργο, με άλλους τέσσερεις συγκατοίκους. Η πρώτη ήταν αμερικάνοι που έχουν έρθει να παραστούν στην τελετή αποφοίτησης του δικού τους γιου. Είναι ήδη δεκαπέντε μέρες στη Σκωτία και κάνουν εκδρομές με το αυτοκίνητο.
Το μεσημέρι έφυγαν για νέα εκδρομή, το απόγευμα ήρθαν οι άλλοι. Είναι Άγγλοι, ήρθαν απευθείας απο το Λονδίνο για την αυριανή τελετή τους αυτοί. Μόλις είχα συνηθίσει την αμερικανική προφορά, που μου φαίνεται πιο εύκολη απο τη σκωτσέζικη, πρέπει να μιλήσω στην αγγλική. Έχει πλάκα η υπόθεση.
Ετούτοι εδώ έφριξαν με το φοιτητικό σπίτι, όπως κι εμείς όταν πρωτομπήκαμε, κι είχαμε βρει τους Αμερικάνους ψύχραιμους, αλλά στο μεταξύ συνηθίσαμε κι εμείς. Είναι ένα τεράστιο ψηλοτάβανο διαμέρισμα, με μεγάλα δωμάτια κι έναν φαρδύτατο διάδρομο, ο οποίος όμως έχει το εξής πρόβλημα: μια μοκέτα γεμάτη παχύ χνούδι που δεν σκουπίζεται με τίποτε. Τα άλλα δωμάτια έχουν σανίδια και είναι καθαρά, αλλά η μοκέτα είναι κάτι το απίστευτο.

Θέα από το παράθυρο του διαμερίσματος 

Ο άγγλος μόλις μπήκε, με το σακάκι ακόμα, βγάζει απο το ντουλάπι την τεράστια σκούπα να σκουπίσει. Αμ δε. Προσπάθησαν κι άλλοι. Η ειδική μοκέτα κρατάει τη συμπυκνωμένη της σκόνη ζηλότυπα και δεν την αφήνει με τίποτα στις ρουφήχτρες της σκούπας. Κρίμα τέτοιο ωραίο σπίτι.
Η δε μαμά άρχισε να ψάχνει σίδερο για το φόρεμα που θα φορέσει στην αποφοίτηση, το οποίο τσαλακώθηκε στο ταξίδι. Τη βοήθησα ανοίγοντας τα πελώρια ντουλάπια του διαδρόμου. Βρήκαμε δυο σιδερώστρες αλλά κανένα σίδερο. Δεν τη βλέπω να πηγαίνει σιδερωμένη αύριο στην τελετή.
Όλο το Εδιμβούργο ζει στο ρυθμό των τελετών αποφοίτησης. Τα εστιατόρια διαφημίζουν ειδικά δείπνα, τα ανθοπωλεία προσφέρουν μπουκέτα αποφοίτων, ενοικιάζονται κοστούμια για νέους και γονείς, κι αν θέλεις να τιμήσεις τη χώρα μπορείς να φορέσεις ένα κιλτ, δηλαδή φουστίτσα και να σε βγάζουν όλοι φωτογραφία.
Αν όλα πάνε καλά θα αποφοιτήσει και το δικό μας παιδί σε δυο χρόνια. Κανονικά, αν κάποιοι οφείλουν να φορέσουν κιλτ, αυτοί είμαστε εμείς, ο πατέρας του παιδιού συγκεκριμένα. Εγώ προσωπικά, καλά να είμαστε, θα ντυθώ σκωτσέζικα οπωσδήποτε, αλλά το δύσκολο είναι να βάλει ο πατέρας τη φούστα.  Εμείς οφείλουμε πολλά στη Σκωτία, που δεχόταν να δίνει υποτροφία σε όλους τους φοιτητές από ευρωπαϊκές χώρες πλην της Αγγλίας. Έτσι μπόρεσε και το δικό μας το παιδί να σπουδάσει εδώ, με έξοδα λίγο παραπάνω απο το αν περνούσε ας πούμε στη Θεσσαλονίκη. Άγγλοι δηλαδή και Αμερικάνοι έχουν πληρώσει ένα σωρό λεφτά σε δίδακτρα, γι άλλη μια φορά εμείς οι Έλληνες είμαστε προνομιούχοι.
Είμαστε απόψε πέντε στο σπίτι. Αν έρθουν κι άλλοι γονείς θα πρέπει να κάνουμε ουρά με την οδοντόβουρτσα στο διάδρομο, έχει μόνο μια τουαλέτα αυτό το τεράστιο διαμέρισμα. Αν και στο ρόλο των γονιών, γινόμαστε κι εμείς φοιτητές λιγάκι πάλι. Τι υπέροχη πόλη σπουδών το Εδιμβούργο!

Να είχε κι ένα παγκάκι!

Aν είχε παγκάκια στη σκιά θα έχανετ σοβαρότητα το ίδρυμα;

Κυριακή απογευματάκι, ο ήλιος καίει, οι εκλογές συνεχίζονται για λίγες ακόμα ώρες, η Αθήνα είναι άδεια, φυσάει τρομερά, μερικά χαρτιά στροβιλίζονται στον αέρα και περιέργως υπάρχει κόσμος στο χώρο μπροστά στην Ακαδημία, ο οποίος χώρος, επίσης περιέργως, είναι σχετικά καθαρός. Κουρεμένο το γρασίδι, σκουπισμένα τα πεζοδρόμια. Και υπάρχουν ακόμα και παιδιά, αυτό το σπάνιο είδος, αυτό το άφαντο. Τρέχουν πάνω στο γρασίδι, το ένα κρατάει νεροπίστολο. Κάνει τόση ζέστη, και ποιος δεν θα' θελε λίγο κατάβρεγμα; Ένας τουρίστας βρίσκει το κουράγιο κι ανεβαίνει στα σκαλιά, να τον βγάλουν φωτογραφία απο κάτω. Μα τι είναι όλοι αυτοί που στέκονται έτσι μαζεμένοι μπροστά στην Ακαδημία, λες και είναι αξιοθέατο; Όχι πως δεν είναι δηλαδή, αλλά δεν προσφέρεται, δεν έχει να σταθείς, δεν έχει να διαβάσεις, δεν έχει να καθίσεις. Ένα παγκάκι δεν έχει. Τίποτε, να μην αναπαύεται ο κόσμος ποτέ μπροστά στο σεπτό αυτό ίδρυμα, να μη χαλαρώνει ο πάσα ένας. Να διαβαίνεις μπροστά της με δέος. Γι αυτό είναι πάντα έρημη, παραδομένη στα γκράφιτι, στα βαποράκια και στα περιστέρια.

Μόνο τα παιδιά των μεταναστών ξέρουν την αληθινή Αθήνα

Βγάζω να φωτογραφίσω τους ανθρώπους, είναι λουόμενοι που γυρίζουν απο τη θάλασσα. Τους έφερε το εξπρές λεωφορείο απο την παραλία, τώρα περιμένουν τη συγκοινωνία να πάνε στις γειτονιές τους, κι έχουν μαζευτεί στην τσιγκούνικη σκιά απο τις νεραντζιές. Και στη στάση του τρόλεϊ έχουν στρωθεί τέσσερα ξανθά πιτσιρίκια πολωνικής καταγωγής με τα μαλλιά βρεγμένα ακόμα απο τη θάλασσα και παίζουν με τις σαγιονάρες τους.
Έρημες οι παράγκες που στήσανε τα κόμματα προεκλογικά, περιμένουν να τις σηκώσουν. Για μια σπάνια στιγμή το πεζοδρόμιο είναι αληθινό πεζοδρόμιο. Το παιδικό παιχνίδι το ζωντάνεψε, σα μαγικό ραβδί. Να επιτέλους παιδάκια που σε λίγα χρόνια θα περνάνε απο την Πανεπιστημίου και θα έχουν να θυμούνται ότι κάποτε κάθισαν εκεί κι έπαιξαν, αστειεύτηκαν, δίψασαν, περίμεναν, κάτι άφησαν τέλος πάντων, έστω λίγο ιδρώτα στον μεταλλικό πάγκο, και κάτι πήραν μαζί τους, μια εικόνα. Πηγαίναμε για μπάνιο όταν ήμασταν παιδιά, θα λένε, περιμέναμε το τρόλεϊ στην Ακαδημία.
Μπορεί να θυμούνται με συμπάθεια μια ζεστή Κυριακή, που γίνονταν οι κρίσιμες εκλογές για τη χώρα κι εκείνα ήταν γεμάτα ακόμα απο τη θαλασσινή δροσιά.
Από το Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.stigmes&id=16250

Επαφή με το ανέπαφο

Κάνοντας βόλτες στου Φιλοπάππου είχα περάσει μερικές φορές κατά μήκος του φράχτη του Αστεροσκοπείου. Μέσα φαινόταν ένας κήπος ταχτοποιημένος, και κάτω, προς την Αποστόλου Παύλου, βράχια με λαξεύσεις. Πρώτη φορά διάβηκα την πύλη με την ομάδα "Κάθε Σάββατο στην Αθήνα", κι ήταν Παρασκευή. Βραδάκι, ο ήλιος χρωμάτιζε φλογερά τις ανοιχτόχρωμες επιφάνειες. Άνοιξαν οι πύλες στο λόφο των Νυμφών και στο Αστεροσκοπείο. Το φωτογραφήσαμε απ' έξω, για να μπεις μέσα χρειάζεται ειδική άδεια. Είχαμε ήδη μια ειδική άδεια για το λόφο απο την αρχαιολόγο που μας ξεναγούσε.
Ζω στην Αθήνα πενήντα χρόνια και δεν είχα ξαναπάει ποτέ στο αστεροσκοπείο της, αντίθετα έχουμε  επισκεφτεί οικογενειακώς το αστεροσκοπείο του Γκρήνουιτς κι έχουμε περάσει ώρες να χαζεύουμε τα παλιά ρολόγια και τα τηλεσκόπια του. Εντάξει, δεν είναι Γκρήνουιτς η Αθήνα, αλλά τέλος πάντων το κτίριο είναι καταπληκτικό, έχει μέσα παλιά όργανα, κι έχει σίγουρα ενδιαφέρον. Πρέπει όμως να μαζευτούν κάμποσα άτομα, να τηλεφωνήσεις στους αρμόδιους, (και μόνο η λέξη μου φέρνει σύγκρυο) να κανονίσεις, τρέχα γύρευε. Κι αυτή τη βόλτα στον κλειστό στο κοινό λόφο Νυμφών δεν θα την έκανα αν δεν ξεκουνιόμουν να πάω στη συνάντηση της ομάδας που είχε κάνει την προεργασία. Servare intaminatum, γράφει πάνω απο την πόρτα του αστεροσκοπείου, "να διατηρηθεί ανέπαφο". Τόσο ανέπαφο που δεν το βλέπει ανθρώπου μάτι. Τι νόημα έχει κάτι που διατηρείται ανέπαφο ερήμην των πιθανών επισκεπτών του;
Τέλος πάντων, απολαύσαμε τουλάχιστον μια πρώτη επαφή. Από το λόφο Νυμφών και το Αστεροσκοπείο πήγαμε στην Πνύκα και στου Φιλοπάππου, σε μια σειρά απο σπηλιές που ήταν τόποι λατρείας προ Δωδεκαθέου, κι αργότερα, ως τις μέρες μας, μέχρι που τις έφραξαν ίσως. Η Αθήνα απλωνόταν και συρρικνωνόταν στους αιώνες, άλλαζαν οι θρησκείες, αλλά μια πίστη στις χθόνιες δυνάμεις παρέμενε ζωντανή.
Η αρχαιολόγος μας διηγήθηκε συναρπαστικές λεπτομέρειες σε κάθε σημείο, και σταθήκαμε καθώς νύχτωνε πάνω απο ένα κομμάτι του αρχαίου δρόμου προς Πειραιά. Τώρα τον ακολουθεί για λίγο ο περίπατος της Ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων. Ήταν τόσο ήσυχα, τόσο καινούργιο το θέαμα των παμπάλαιων ερειπίων, τόσο απόμακρος ο θόρυβος, ακόμα και το καλωσόρισμα στη σύγχρονη πόλη, η φασαρία των παιδιών σε μια παιδική χαρά εκεί κοντά, που έλεγες θα μπορούσα και να τη νοσταλγήσω αυτή την πόλη αν έμενα μακριά της για καιρό.

Νέος πατέρας πληρώνει

Ποιον άλλον πατέρα θα έβαζα;

Κρατούσε το μωρό του περήφανος ο νέος πατέρας, λειωμένος από τρυφερότητα, και μας διηγήθηκε τις περιπέτειες του τοκετού. Η μητέρα είχε κάνει καισαρική λόγω προβλημάτων που παρουσιάστηκαν. Στο δημόσιο μαιευτήριο που γέννησε πλήρωσαν 200 ευρώ διαφορά από το ποσό που δίνει το ταμείο τους. Στον μαιευτήρα 1500 φακελάκι, άλλα 400 φακελάκι στον αναισθησιολόγο. Ήταν πολύ ευχαριστημένοι με τη συμπεριφορά όλου του προσωπικού του μαιευτηρίου, στο οποίο δεν έδωσαν κανένα πουρμπουάρ. Δεν τους πείραξε να αγοράσουν οι ίδιοι τις πάνες και τα χαρτιά υγεία, απλώς αναρωτήθηκε ο νέος πατέρας με τόσο λεφτά που εισπράττει ο γιατρός αφορολόγητα, θα μπορούσε ρε παιδί μου, έτσι από φιλότιμο, να δίνει κάτι για το νοσοκομείο από μόνος του! Τόσο αφελής και καλοσυνάτος νέος πατέρας είν’ αυτός!

Μα δεν μπορούσε να ζητήσει απόδειξη; Όχι, γιατί απαγορεύεται να αμείβονται από τον πελάτη οι γιατροί του δημόσιου νοσοκομείου. Από την πολλή αυστηρότητα γλιστράμε στην παρανομία. Κι αν έλεγε όχι στο γιατρό; Δεν θα συνέβαινε τίποτε τρομερό βέβαια, αλλά δεν τόλμησε να πει όχι. Αυτά είναι τα όχι που δεν λέμε. Δεν θα ήθελε να συγκρουστεί μαζί του. Είναι ο γιατρός που έχει αναλάβει χρόνια τώρα τη γυναίκα του.

Για να μπορεί να ζητήσει απόδειξη θα έπρεπε να έχουν πάει σε ιδιωτικό μαιευτήριο. Εκεί επιτρέπεται να ζητάς απόδειξη. Μόνο που για να στη δώσουν οι γιατροί την υπολογίζουν. Σου λένε, δυο χιλιάδες χωρίς απόδειξη, τρεις με απόδειξη. Βάλε και τα έξοδα μαιευτηρίου, κοστίζει πολύ η φιλοπατρία.

Κι έτσι έχεις νοσοκομεία που καταρρέουν με γιατρούς πάμπλουτους, αλλά χωρίς χαρτί υγείας. Κι αυτά τα πράγματα πώς αλλάζουν; Σε ποια Ευρώπη να ανήκουμε για να σταματήσουν αυτές οι τακτικές; Ω τι κόσμος μπαμπά! Δεν υπάρχει σωτηρία.

Ξέρω όμως ένα γιατρό, συνεχίζει τις ιατρικές του ιστορίες ο νέος πατέρας, που έχει ιατρείο και δίνει απόδειξη για κάθε ευρώ που εισπράττει. Δηλώνει τα πάντα, ωστόσο πριν λίγο καιρό του έβαλαν πρόστιμο για κάποιο λάθος στα βιβλία του. Αυτόν βρήκαν να βάλουν πρόστιμο, κατάλαβες;

Άραγε κολάστηκε ο τίμιος γιατρός ν’ αλλάξει τακτική λόγω προστίμου; Θα ήθελα να ξέρω. 

Αν η Ευρώπη ενωθεί

Η Ευρώπη θα ενωθεί, ίσως. Το παλεύει από την εποχή των παγετώνων. Το 2005 πλησίαζε πολύ, νομίζαμε, αλλά οι γάλλοι είπαν όχι στο ευρωσύνταγμα επειδή δεν ήθελαν, λέει, ακριβώς εκείνη  την Ευρώπη. Τους φαινόταν πολύ καπιταλιστική. Δεν σκέφτηκαν ότι αν διευκόλυναν την ένωση θα μπορούσαν μετά να  αλλάξουν πολλά. Για τις διαφορές στις αποχρώσεις πέταξαν ολόκληρο τον πίνακα ζωγραφικής. Όχι, αλλιώς το λένε, «πέταξαν το μωρό μαζί με τα βρωμόνερα».

Εδώ που τα λέμε δεν τους νοιάζει και πολύ τους Γάλλους. Είναι ταυτόχρονα στο Βορρά και στο κέντρο,  καρδιά της Ευρώπης. Αλίμονο σε κάτι νότιους ακραίους σαν εμάς.

Τώρα πάλι κάτι κινείται δειλά, υπό την πίεση των οικονομικών εκτροχιασμών. Εμείς εδώ το βλέπουμε με το γνωστό μας στυλ, τι θα κερδίσουμε με την αναστάτωση αυτή; Θα βγουν καινούργια πακέτα, ή να τρομάξουμε καλύτερα ότι θα χάσουμε την εθνική μας κυριαρχία και ανεξαρτησία;

Μα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για να γίνει η Ευρώπη πολιτικός οργανισμός πρέπει να χάσουν κάτι από την εθνική τους κυριαρχία τα κράτη που συμμετέχουν. Ήδη έχουν χάσει, με το ευρώ και τις συνθήκες που υπογράφουν, μην κοιτάτε που το ελληνικό δεν τις τηρεί και το θεωρεί παλικαριά και αντίσταση. Αν αυτό θέλουμε, αν ονειρευόμαστε να δημιουργηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, τα κράτη πρέπει να δώσουν το καθένα λίγη κυριαρχία, έως και πολλή.

Κρατάει χρόνια αυτή η συζήτηση. Θεωρητικά αυτή ήταν η ιδέα από την αρχή, πρακτικά δεν δούλεψε.  Στα ευρωπαϊκά όργανα οι αντιπρόσωποι των κρατών προσπαθούσαν πάντα να υπερασπιστούν τα τοπικά τους συμφέροντα, αφού γύριζαν πίσω να εκλεγούν στη χώρα τους. Βλέπαμε την Ευρώπη, όχι μόνο εμείς, όλοι, σαν μια αρένα πάλης κρατικών συμφερόντων που συγκρούονταν. Υπήρχαν πολιτικοί που πίστεψαν πολύ στη δημιουργία της ένωσης, όπως ήταν ο Ντελόρ, εργάστηκαν πολύ γι αυτήν, αλλά το πνεύμα τους υποχώρησε εδώ και αρκετά χρόνια.

Νομίζαμε τότε πως όλες εκείνες οι ζυμώσεις ήταν η αρχή για την πολυπόθητη- από πολλούς- ένωση, τώρα μοιάζει να ήταν μαζί η κορύφωση και το τέλος. Γενιές που μεγάλωσαν χωρίς πολέμους δεν καταλαβαίνουν προς τι το όραμα. Όλοι κατηγορούν τις Βρυξέλλες για γραφειοκρατία. Μπορεί να έχουν και δίκιο, τι να πω, μόνο τη γραφειοκρατία των Αθηνών ξέρω και τη θεωρώ ανώτερη.

Η Ευρώπη προσπαθεί να ενωθεί επί αιώνες. Τόσες φορές αυτοκράτορες και ηγεμόνες προσπάθησαν να το κάνουν με πολέμους, νοσταλγώντας τους Ρωμαίους, εκείνη την Pax. Την ειρήνη. Μόνο στη δική μας εποχή ξεκίνησε να γίνει ειρηνικά. Ζούμε το παράδοξο να ακούμε να μιλάνε ξανά για την ένωση τώρα που όλοι έχουν φορέσει τους εθνικούς φανατισμούς τους. Στις εκλογές μας δεν αναμετριούνται προτάσεις αλλά εθνικές περηφάνιες, ποιος την έχει μεγαλύτερη. Με πιάνει φόβος μήπως η ένωση προχωρήσει χωρίς εμάς, μήπως στ’ αλήθεια, είμαστε τόσο ιδιαίτερη περίπτωση που δεν μπορέσουμε και δεν θελήσουμε να ακολουθήσουμε. Αν οι άλλοι τα καταφέρουν, θα είναι η Ελλάδα στα ευρωπαϊκά κράτη, ή θεωρώντας τον εαυτό της κάτι μοναδικό και ιδιαίτερο, ανυπόταχτο και ανώτερο, που δεν θυσιάζει εθνική κυριαρχία αυτή γιατί θα τη ρίξουν, θα μείνει απέξω να κάνει πως σνομπάρει; Οι πολιτικοί δεν θα το θέλουν και πολύ. Εθνική κυριαρχία σημαίνει μεγαλύτερη εξουσία γι αυτούς. Οι πολίτες για να το θέλουν χρειάζεται να πιστέψουν ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι οι πιο δοκιμασμένοι, ψημένοι και δουλεμένοι με στόχο τη δικαιοσύνη και την ισότητα. Όχι να αισθάνονται υποτιμητικά απέναντι στους ευρωπαίους, αλλά να αναγνωρίζουν στη συνύπαρξη μια πρόκληση για να αναδείξουν τον καλύτερο εαυτό τους, να παράγουν τα καλύτερα προϊόντα τους και να καλλιεργήσουν τη μεγαλύτερη και τη βαθύτερη δυνατή αξιοπρέπεια τους. Ευρώπη είναι να ταξιδεύεις εύκολα, δεν το υποτιμώ καθόλου, αλλά είναι κι όλα τα παραπάνω..

Δεν τους συμφέρει να φύγουμε, λένε πολλοί έλληνες. Προσέξτε το ρήμα και την αντωνυμία. Κριτήριο το συμφέρον, ένα αγαπημένο μέγεθος με το οποίο συνεννοούμαστε. Και αντωνυμία τρίτου πληθυντικού, εκείνοι.

Κι εμείς; Εμάς τι μας συμφέρει; Εμείς πού ανήκουμε; Εμείς τι είμαστε;  

Από το Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=16172

Φροντιστής σκηνής: Η Αθήνα του μαρκήσιου

Φαίνεται πως ο μαρκήσιος ντε Νουαντέλ, πρεσβευτής της Γαλλίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, είχε ακούσει για την πόλη Αθήνα και ήθελε να τη δει. Την επισκέφτηκε το 1674 παίρνοντας μαζί του ένα ζωγράφο, ο οποίος τον απαθανάτισε με κόκκινο μακρύ πανωφόρι, μάλλον ανατολίτικης μόδας, να γίνεται δεκτός από τις τοπικές αρχές έξω από την πόλη. Πίσω του ζωγράφισε την Αθήνα ανφάς γύρω από το ψηλό της κάστρο, την Ακρόπολη, με το πιο σπάνιο τζαμί που έγινε ποτέ στην κορυφή, τον Παρθενώνα ολόκληρο..  Στο βάθος έβαλε τη θάλασσα και τα νησιά, αριστερά, στην εξοχή, τις κολώνες από τον αρχαίο ναό του Ολυμπίου Διός.

Το πρώτο πράγμα που με τραβά στο μεγάλο αυτό πίνακα είναι οι φερετζέδες δυο γυναικών στη δεξιά πλευρά που παρακολουθούν από μακριά την άφιξη του Γάλλου. Φέτος για να αντέξω τη δύσκολη σκηνή, που είναι η Αθήνα, κάνω βουτιές στα παρασκήνια, στις μαρτυρίες του παρελθόντος της. Έχω μπει για πρώτη φορά στη ζωή μου στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, στην πλατεία Κλαυθμώνος, το πρώτο παλάτι του Όθωνα όπως γράφει, και οπλίζομαι με υπομονή για να αποκρυπτογραφήσω όσο θα αντέξουν τα πόδια μου ρομαντικές εικόνες της Αθήνας. Δεν περίμενα αυτό το λεπτομερειακό ρεπορτάζ από μια εποχή που ξεχνάμε ότι υπήρξε. Δεκατρία χρόνια πριν ο Μοροζίνης βομβαρδίσει την Ακρόπολη. Είναι μια μικρή πόλη, σαν τις μεσαιωνικές, με τείχος τριγύρω, γεμάτη κόκκινες στέγες. Συμμαζεμένη, περιορισμένη, σαν τις πόλεις που ξετρελαίνουν τους τουρίστες στην Ευρώπη με το μικρό μέγεθος του παρελθόντος τους, όπου χαρούμενα παιδιά ανεβαίνουν στα τείχη και κάνουν τρέχοντας το γύρο. Οι οχυρώσεις είναι πια παιδικές χαρές, οι παλιές μικρές πόλεις είναι πια ανοιχτές σε όλους, απρόσιτες στα αυτοκίνητα, γεμάτες μαγαζάκια. Η χαρά του παιδιού. Η μικρή τους κλίμακα εξημερώνει τη σχέση με την έννοια της πόλης, το βάθος του χρόνου εξοικειώνει με τη σύγχρονη μεγαλούπολη.

Αυτή η πόλη δεν υπάρχει στις δικές μας γνώσεις, στην αίσθηση της συνέχειας που αποκτάμε για την Αθήνα. Είναι σα να έχουμε βάλει στο μυαλό μας ένα κάγκελο, όπως στην Αρχαία και τη Ρωμαϊκή Αγορά, και δεν μπορούμε να φανταστούμε τους τοίχους και τις κολώνες τους να στηρίζουν σπιτάκια ή τέντες που σκίαζαν τα μαγαζάκια, δρόμους σκονισμένους ανάμεσα στα ερείπια της Αδριάνειας βιβλιοθήκης, κεραμίδια πάνω από αρχαίους, μεγάλους τοίχους. Αν μπορούσα να δω την πόλη έτσι θα σταματούσα να χάνομαι, θα αποκτούσα επιτέλους το αίσθημα προσανατολισμού που λείπει από τη ζωή μου, κάνω τη σκέψη αυτή καθώς πλησιάζω στο μεγάλο πίνακα του Jacques Carrey, ο οποίος είναι ‘διαρκές δάνειο της πόλης Σαρτρ’.

Η Αθήνα δεν ήταν ακριβώς σαν μούμια που μόλις έρθει σε επαφή με το οξυγόνο διαλύεται, αφού ανάπνεε ήσυχα κάτω από το πέπλο της λήθης, αλλά αυτός ο φιλομαθής μαρκήσιος με το ζωγράφο του είδαν κάτι που κανένας άλλος δεν πρόλαβε να δει, ή έστω να καταλάβει ότι έβλεπε. Μέχρι τότε τη ζωγράφιζαν όπως τη φαντάζονταν, με τις κολώνες και τα ερείπια ατάκτως ερριμμένα. Ο πρεσβευτής είδε μια ζωντανή μικρή πόλη με το παλιό μεγαλείο ανακυκλωμένο στη μικρομεσαία της πραγματικότητα. Μετά το πέρασμα του όλα άρχισαν να αλλάζουν πιο γρήγορα.  Ενάμιση αιώνα αργότερα το λαμπρό παρελθόν της θα καταπιεί τα ενδιάμεσα στοιχεία. Λίγες δεκαετίες μετά το άπληστο παρόν θα τυλίξει τα πάντα, σα μαγικό δάσος που κλείνει εκείνο το παλάτι με τη βασιλοπούλα που κοιμόταν εκατό χρόνια. Το πριγκιπόπουλο είναι ο θεατής, ας πούμε εγώ που κοντεύω να φιλήσω την επιφάνεια του διαρκούς αυτού δανείου.

 http://issuu.com/greekfestival/docs/ef-29?mode=window&pageNumber=1
http://www.greekfestival.gr/gr/article55.htm

Ο ένας στο ρόλο του άλλου

Είναι κρίμα, και σε αυτές τις εκλογές τα υποψήφια κόμματα δεν θέλησαν να δώσουν ένα κοινωνικό υπόδειγμα συμπεριφοράς παραιτούμενα από την κρατική επιδότηση. Με κρατικά λεφτά ξανακάνουν καμπάνια και προβάλουν κατευθύνσεις βουτηγμένες στην παρεξήγηση.

Η Νέα Δημοκρατία εμφανίζεται φιλοευρωπαϊκή, σα να είδε όραμα το γερο Καραμανλή τον ξεχασμένο. Τι Ευρώπη θέλουν οι εθνικιστές μαζεμένοι εκεί μέσα;, οι άνθρωποι που δημιούργησαν (και άρμεξαν) το Μακεδονικό; Η Ευρώπη είναι  ζωντανή ελπίδα πολιτικής ένωσης, πώς θα συνομιλήσουν οι στενόμυαλοι δήθεν πατριώτες της ΝΔ για την παραίτηση των κρατών από μέρος της κυριαρχίας τους υπέρ της ευρωπαϊκής συνομοσπονδίας;

Αυτό που προβάλει η ΝΔ, το πολέμησε λυσσασμένα μέχρι πριν λίγους μήνες. Δεν ξέρει να το κάνει.

Ο Σύριζα θα ήταν ίσως καταλληλότερος, αφού οι μαρξιστές κάποτε ήταν διεθνιστές και αντιεθνικιστές. Αλλά τώρα ο Σύριζα έχει γίνει εθνικιστής όπως ήταν κάποτε η δεξιά, (κι όπως είναι ακόμα στο βάθος). Ο ένας βρίσκεται στο ρόλο του άλλου. Είναι να τρελαίνεσαι.

Συμφωνώ με το Σύριζα όταν υπερασπίζεται τους μετανάστες, συμφωνώ με τη ΝΔ όταν δηλώνει πως χρειαζόμαστε την Ευρώπη, πως πρέπει να τηρήσουμε τη συμφωνία με τους δανειστές. Θα ψήφιζα ένα κόμμα που θα συνδύαζε αυτά τα δύο, σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, ουσιαστικό, όχι χρήση της δυστυχίας των μεταναστών για ανατροπές, και πάλη για παραμονή στην Ευρώπη και στο ευρώ. Και ναι, αγώνα για το σεβασμό της δανειακής σύμβασης.

Θα ψηφίσω μάλλον ΠαΣοκ, όχι επειδή είναι μικρό κόμμα, αλλά επειδή έχει στο πρόγραμμα του το χωρισμό της εκκλησίας από το κράτος, κι ας μην τον έκανε ποτέ, επειδή έφτιαξε το νόμο για την ιθαγένεια, επειδή έχει τις πιο κοντινές στη σοσιαλδημοκρατία απόψεις,  κι ας κάνει ό,τι μπορεί ο προεκλογικός Βενιζέλος για να ακυρώσει τη δουλειά του επί κυβέρνησης Παπαδήμου.

Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση είναι χειρότερη από ό,τι στις προηγούμενες εκλογές και τα δυο πρώτα κόμματα είναι χειρότερα από τα δυο πρώτα κόμματα όλων των προηγούμενων εκλογών. Το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι η συνεργασία. Έστω και σαν υπόδειγμα συμπεριφοράς, έχοντας πια φτάσει στον πάτο.

Εκτός κι αν έχει κι άλλο παρακάτω. 

Από το free press Εξώστης http://www.exostispress.gr/Ekloges-432

Τέλος της σχολικής χρονιάς

Βόλτα γνωριμίας με την αιγυπτιακή κουζίνα

H σχολική χρονιά τελειώνει. Ακόμα με σχολικές χρονιές μετράμε τη ζωή μας. Την Κυριακή έχουμε εκλογές, μπορεί όλα ν' αλλάξουν, να μείνουν ίδια, να γίνουν ελαφρώς χειρότερα, να γίνουν πολύ πολύ χειρότερα. Έχω δηλώσει ότι θα ψηφίσω ΠαΣοΚ, αλλά στο μεταξύ ο Βενιζέλος απειλεί να διαγράψει τον Ραγκούση, κι εγώ πιο πολύ για τον Ραγκούση και το νόμο περί ιθαγένειας θα το ψηφίσω το ΠαΣοΚ. Γιατί καλές είναι οι κουβέντες, αλλά σε μια κοινωνία τόσο βαθιά αντιδραστική το να προχωράς σε ένα νόμο που ξεκουνάει όχι μόνο ριζωμένες αντιλήψεις αλλά και απαρχαιωμένο δίκαιο, είναι πολύ πιο επαναστατικό απο το να στήνεις απεργία πείνας στη Νομική ερεθίζοντας όλα τα ρατσιστικά ένστικτα των νοικοκυρέων.
Και για τα Πανεπιστήμια θα το ψηφίσω, αν το ψηφίσω τελικά, για το νόμο στον οποίο αντέδρασαν πολλοί της ΔημΑρ και γι αυτό διστάζω να την ψηφίσω εκείνη. Ζώντας με έναν καθηγητή Πανεπιστημίου τα τελευταία χρόνια, βλέποντας τις καθημερινές του προσπάθειες για πράγματα απλά και αυτονόητα, τις μάχες που έδινε και έχανε, την πίκρα που τον πλημμύριζε, ακούγοντας περιστατικά αδιανόητα, πηγαίνοντας κι εγώ εθελοντικά σε μερικά πρακτικά μαθήματα στα ΑΕΙ, έβλεπα ότι χρειαζόταν μια μεταρρύθμιση. Και καλά τα λόγια, αλλά το κόστος τελικά το σήκωσε η Διαμαντοπούλου, όσο κι αν δεν είναι συμπαθής, αλλά πως να γίνει συμπαθής μια γυναίκα στην εξουσία; Είμαστε γεμάτοι στερεότυπα, δείτε πόσο εύκολα τις αντιπαθούμε και τις ειρωνευόμαστε, πόσο πιο αμήχανες είναι στο πετσί τους, πόσο πιο δύσκολα στέκονται απο τους άντρες.
Η σχολική χρονιά τελειώνει. Τέλειωσαν και τα μαθήματα ελληνικών που έκανα στην Αγορά της Κυψέλης. Όπως τους είχα πει, δεν θα συνεχίσω απο Σεπτέμβρη, αν δεν λυθεί το θέμα της κατάληψης. Είχε ξεκινήσει με άνοιγμα της Αγοράς, τα πρώτα χρόνια ερχόταν πολύς κόσμος, καλλιτέχνες, σχολεία, γίνονταν πράγματα, τώρα μένει κλειστή ως το βράδυ και δύσκολα πια οργανώνονται εκδηλώσεις. Τον τελευταίο χρόνο στέγασε όλα τα ριζοσπαστικά 'κινήματα' απο το "Δεν πληρώνω" μέχρι την Κερατέα, ο κόσμος της γειτονιάς απομακρύνθηκε, και δεν έγινε προσπάθεια συνενόησης με τον Δήμο, για να μη φανεί κάποια πρόθεση συμβιβασμού. Ο τσαμπουκάς πάνω απ' όλα. Με λύπη μου σταματώ να συμμετέχω, γιατί η επαφή με τους μετανάστες μου δίνει μεγάλη χαρά. Κι όμως, όταν το ανακοίνωσα στην ομάδα του Σχολείου, αφού εξήγησα τους λόγους και η πρόταση μου μειοψήφησε, μου είπε μια συνομήλικη μου γυναίκα, και λίγο μεγαλύτερη: "Νομίζω ότι έψαχνες αφορμή να φύγεις!" Αυτή την ανάγκη, να σε μειώσουν όταν διαφωνείς, τη θυμάμαι στους αριστερούς απο τα χρόνια του Πανεπιστημίου. Έλεγες καμιά φορά ότι θα ωρίμαζαν με τα χρόνια. Δεν ωριμάζουν.
Συνέχισα τα μαθήματα μέχρι να τελειώσει η σχολική χρονιά. Φέτος δέθηκα με τους μαθητές απίστευτα, πήγαμε βόλτες στην Αθήνα, μέχρι και στο Σούνιο. Ελπίζω να βρω έναν τρόπο να τους βλέπω του χρόνου, απο Σεπτέμβρη δηλαδή.
Είναι όλα τόσο ρευστά μπροστά στο καλοκαίρι. 

Ας μιλήσουμε για τη ζέστη

Συνθήκες για ψήσιμο

Με το που καβατζάραμε το 35άρι στο θερμόμετρο έγινε αφόρητο το διαμέρισμα, όπως όλα στην ευρύτερη περιοχή της Κυψέλης. Αιρ κοντίσιον και ανεμιστήρες δουλεύουν παντού στο φουλ, κάνοντας το καθένα πιο δύσκολη τη δουλειά των υπολοίπων. Δεν παραπονιέμαι, οι ζέστες άργησαν φέτος, ενίοτε ξεκινούν Μάιο.

Τη νύχτα ποτίζω στο μπαλκόνι τα φυτά, τραβάω έξω μια καρέκλα και με δροσίζουν γέρνοντας με συμπάθεια. Ευτυχώς που υπάρχουν οι γλάστρες. Αν είχαν οι αρχιτέκτονες, ή μάλλον οι εργολάβοι που έχτιζαν την πόλη πριν τριάντα χρόνια, την ιδέα για φαρδιά μπαλκόνια λίγο πιο νωρίς, θα ήταν η ζωή μας καλύτερη.

Βέβαια δεν θα αρκούσε αυτό, θα έπρεπε να σκεφτεί κάποιος υπουργός ότι τα φαρδύτερα μπαλκόνια φορολογούνται λιγότερο ή δεν υπολογίζονται στο συντελεστή. Μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο και να εξηγεί την εμφάνισή τους.

Πώς έγινε έτσι αυτή η πόλη που κάποτε δροσιζόταν τα απογεύματα από τους κήπους και τις αυλές της, όπως περιγράφουν τουλάχιστον βιβλία των αρχών του 20^ου αιώνα;

Δεν έβλεπε κανείς ότι ο τρόπος που χτιζόταν θα την έκανε αβίωτη το μισό χρόνο;

Θα πείτε, φταίει η αντιπαροχή και ο Καραμανλής. Όλο αυτό ακούω. Γιατί δεν καταργείται η αντιπαροχή αφού κανένας δεν τη θέλει, απορώ. Ακόμα υπάρχει, ίσως επειδή είναι ένας απλός τρόπος να χτίζει κανείς με κάπως λιγότερα χρήματα και να πληρώνει σε είδος.

Πριν την αντιπαροχή υπήρχαν τα πολύ μικρά οικόπεδα και η δυνατότητα που τους δόθηκε να καλύπτονται τόσο πολύ. Πριν τα μικρά οικόπεδα υπήρχαν τα μεγάλα κτήματα που κόπηκαν σε πολλά μικρά οικόπεδα για να αποφέρουν χρήμα. Δεν ήταν σε σχέδιο πόλεως. Κόβονταν πριν σχεδιαστούν. Κτίζονταν πριν κοπούν δρόμοι μπροστά τους. Μεγάλη ανάπτυξη τότε. Όποιος είχε λίγα λεφτά αγόραζε ένα μικρό οικόπεδο. Όποιος είχε ένα μικρό οικόπεδο έφτιαχνε ένα μεγάλο σπίτι. Όποιος είχε ένα μεγάλο σπίτι σε ένα μικρό οικόπεδο μπορούσε να φτιάξει ένα ακόμα μεγαλύτερο, μια πολυκατοικία.

Κανείς από τους σοφούς όλους τους κόσμους που μαζεύτηκαν στην Αθήνα δεν σκέφτηκε ότι το κλίμα της θα κάνει το βίο αβίωτο τα καλοκαίρια στους κατοίκους διαμερισμάτων. Κι όποιος το σκέφτηκε δεν μπόρεσε ποτέ να αρθρώσει μια διαμαρτυρία της προκοπής, να βρει κάποιο πολιτικό κύρος. Ποτέ δεν έγινε κίνημα για τη διατήρηση των κήπων. Πολιτικές πιέσεις ασκούνταν μόνο για να επιτραπεί μεγαλύτερη κάλυψη των οικοπέδων. Ποτάμια και χείμαρροι χρησίμεψαν πρώτα σαν αποχετευτικοί αγωγοί, ύστερα σκεπάστηκαν και χτίστηκαν από πάνω. Στα υπόγεια της Μιχαήλ Βόδα, κι ένα σωρό ακόμα δρόμων,  δουλεύουν νυχθημερόν οι αντλίες ρίχνοντας νερό των πνιγμένων ποταμών στο αποχετευτικό δίκτυο.

Δεν έκαναν τα μεγάλα συμφέροντα κόλαση την Αθήνα, αλλά τα μικρά συνασπισμένα συμφεροντάκια. Όλοι κατάφεραν να ξεζουμίσουν το οικοπεδάκι τους, να αποκτήσουν τα παραπάνω μέτρα στο διαμερισματάκι τους, κι ύστερα είδαν ότι δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν. Ευτυχώς βρήκαν μετανάστες νοικάρηδες, στους οποίους θα φορτώσουν σε λίγο την ευθύνη για την κατάντια της πόλης.

Αντί για περισπούδαστες αναλύσεις, αντί για μεταφράσεις πολιτικών κειμένων, πιο καλά να κοιτάγαμε τι κάναμε στην πόλη αυτή, να το αναλύαμε και να το περιγράφαμε προσεχτικά, μπας και καταλαβαίναμε τι μας συμβαίνει επιτέλους.
Από την Athens Voice http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1/%CE%B1%CF%82-%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CE%B6%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B7

Εφιάλτης με τιμόνι άδειο

Δεν μου αρέσουν οι προεκλογικές περίοδοι και τώρα τελευταία παράγουμε περισσότερες από όσες μπορούμε να καταναλώσουμε. Μην πω ότι είναι και το μόνο πράγμα που παράγουμε. Δεν μου άρεσαν ποτέ, ή μάλλον από την εποχή που άρχισα να εργάζομαι σε εφημερίδες. Έπρεπε να προσέχεις τι γράφεις στις προεκλογικές περιόδους, γιατί κάθε λέξη, κάθε φράση και κάθε περιγραφή είναι υποτίθεται καθοδηγητικό για την ψήφο.

Στις προεκλογικούς περιόδους οι αναγνώστες μας που υποτίθεται ότι ήταν υποψιασμένοι και καλλιεργημένοι σε γενικές γραμμές, γίνονταν κάτι θολό και αφελές που μπορούσε να χειραγωγηθεί. Η αντικειμενική δημοσιογραφία, όση μπορούσε τέλος πάντων να ασκηθεί στα απολύτως χρωματισμένα ελληνικά φύλλα, έπρεπε να γίνει στρατευμένη. Να διαφημίζει μεν, αλλά με τρόπο. Με παιδάκια, με γαλάζιους ουρανούς, με τίμιους εργάτες, με ήρεμη δύναμη, με καμπαναριά, και σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.

Στις προεκλογικές περιόδους υποτίθεται ότι παλεύουν τα κόμματα για την παραπάνω ψήφο, αυτή που δεν είναι του δικού τους ανθρώπου αλλά του άλλου που θα δελεάσουν, και για να το πετύχουν αυτό λένε ό,τι νάναι. Κάποτε το λέγαμε «ψάρεμα σε θολά νερά». Στις προεκλογικές περιόδους οι εθνικιστές παριστάνουν τους προστάτες των παιδιών, οι επαναστάτες παριστάνουν τους προστάτες των παιδιών, οι κεντρώοι παριστάνουν επίσης τους προστάτες των παιδιών. Παιδάκια, τοπία, νέοι, κανείς δεν μιλάει για συγκεκριμένα πράγματα, άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε. Η αισθητική δέχεται καθημερινά χτυπήματα, ο αυτοσεβασμός παρομοίως.

Στις προεκλογικές περιόδους δεν μπορώ να γράψω, η αποβλάκωση με μουδιάζει. Ωστόσο συνεχίζω από παλιά επαγγελματική διαστροφή, και να που διαπιστώνω ότι είχα δίκιο, τα πάντα παρεξηγούνται, μια αναγνώστρια σχολιάζει ας πούμε σε κάτι που αφορά την Αθήνα, ότι θα πρέπει να  στηρίζω το ΣΥΡΙΖΑ. Με βάζει σε μεγάλες σκέψεις. Μήπως οφείλω να ξεκαθαρίσω δημόσια μια τέτοια παρεξήγηση, ή δεν έχει νόημα; Αυτά που γράφουμε δεν τα ελέγχουμε, διαβάζονται και ερμηνεύονται κατά βούληση.

Ωστόσο επιχειρώ τη διευκρίνιση, κυρίως επειδή γράφοντας δημόσια για 35 χρόνια νιώθω ενίοτε υπεύθυνη, στο μέτρο που μου αναλογεί φυσικά, για τα ντεραπαρίσματα της αριστερής στροφής που παρακολουθώ εδώ και χρόνια. Ας πούμε ότι τα αριστερά ολισθήματα με στεναχωρούν περισσότερο επειδή υπήρξα αριστερή στη νεότητά μου, ή έτσι νόμιζα τουλάχιστον. Μπορεί και να μην ήμουν, τώρα πια λέω ότι αν ο Τσίπρας και ο Συριζα είναι αριστερά, αν διάφοροι φανατικοί  με τους οποίους τυχαίνει ακόμα να συνομιλήσω είναι αριστεροί, τότε εγώ δεν είμαι. Διαφωνώ κυρίως με την εθνικιστική άρνηση της ανάγκης να αναγνωριστεί η ευρωπαϊκή βοήθεια στην Ελλάδα, και με την αδικία που γεννά η επιμονή στην προστασία των κεκτημένων ομάδων προνομιούχων.

Από το 1996 ψηφίζω ΠαΣοκ. Με όλους τους λάθος χειρισμούς που έκανε πιστεύω ότι ήταν γενικά σε σωστή κατεύθυνση. Και φοβάμαι ότι η απαξίωση του αυτή τη στιγμή δεν γίνεται για τα λάθη, αλλά για τα σωστά. Ναι, φοβάμαι ότι τιμωρείται για την επιμονή που είχε προς τον εκσυγχρονισμό, όση είχε, όποτε την είχε, από μια λυσσασμένη φοβία που έχει κυριαρχήσει δεξιά κι αριστερά, ένα ξέφρενο οπισθοδρομικό γλίστρημα που μας οδηγεί στις χειρότερες νοοτροπίες και στην καταστροφή της απομόνωσης. Νιώθω σα να βλέπω εφιάλτη όπου ένα αυτοκίνητο τρέχει στο γκρεμό, είμαι μέσα, βλέπω το τιμόνι, δεν μπορώ να το πιάσω, και σφίγγω τα μάτια για να ξυπνήσω.

Και ξύπνημα δεν υπάρχει. 

Το ροζ αντιστέκεται

Kι όμως ο κόσμος προσπαθεί. Στην Πανεπιστημίου ψηλά
 βγάλανε τραπεζάκια έξω

Ένα από τα χειρότερα κομμάτια της Αθήνας είναι οι δήθεν λαμπρές λεωφόροι της. Οι μόνοι δρόμοι της που χαράχτηκαν σε πολεοδομικό σχέδιο, η Πανεπιστημίου και η Σταδίου. Λες και οι μαφίες των ζητιάνων που στέλνουν εκεί το ακρωτηριασμένο δυναμικό τους έχουν στόχο να εξευτελίσουν το αστικό όραμα που επέλεξε και θεμελίωσε αυτή την πρωτεύουσα, να πάρουν εκδίκηση από τον καπιταλισμό στην καρδιά των ονείρων του, στην ελάχιστη δυνατότητα του, στην περήφανη πρακτική του, να σχεδιάζει πόλεις.

Πρόκειται απλώς για ένα ξεχείλισμα της μεγάλης Αυλής των θαυμάτων που βράζει στην Ομόνοια. Οι πόλεις δεν έχουν σύνορα, αν και η δική μας σε λίγο καιρό θα αποκτήσει. Αυτό που κάποτε μου άρεσε, να περπατώ στα φαρδιά πεζοδρόμια, έχει γίνει εφιάλτης. Άνθρωποι με κομμένα χέρια και κομμένα πόδια έχουν ανέβει ως τη γωνία για την αριστοκρατική γειτονιά, το Κολωνάκι, σερνάμενα όντα σε ακινησία με απλωμένο χέρι ή κύπελλο κάνουν το πέρασμα δοκιμασία. Ένας με έγκαυμα που κάποτε ήταν στην Ερμού προήχθη στο Ιλίου Μέλαθρον, κάτω από τον ήλιο φαντάζει καλύτερα. Σε εσοχές των κλειστών μαγαζιών έχουν φτιάξει γιατάκια με βρωμερά παπλώματα. Δεν είναι ν’ απορείς που η Μνούσκιν συμπαραστέκεται στο ΣΥΡΙΖΑ και ο Ζίζεκ περιμένει ν’ απολαύσει την παγκόσμια ανατροπή που θα ξεκινήσει κάπου μεταξύ Κλαυθμώνος και Αμαλίας. Κανονικά θα έπρεπε γύρω από κάθε τέτοια φιγούρα να στήνονται φοιτητές της ΑΣΚΤ ή έστω ερασιτέχνες καλλιτέχνες και να απαθανατίζουν τις δραματικές στάσεις, αλλά τι τα θέλετε; Θα προτιμούν σίγουρα να πληρώνουν μοντέλα και να κάνουν αποχή από τα μαθήματα αν τους κόψουν τέτοιες πολυτέλειες.

Όσο χοντρόπετσος και να είσαι χρειάζεται μια άλφα ψυχολογική θωράκιση για να κατέβεις ας πούμε από την Αμερικής ως τη στάση του τρόλεϊ στο Πανεπιστήμιο. Εικόνες φρίκης και μιζέριας σου σκουντάνε τη συνείδηση, χρειάζεται μεγάλη εξάσκηση για να φτάσεις στο σπίτι σου σώος. Κάτι από την ψυχραιμία σου έχει τριφτεί στα ροζ πλακάκια που σκουραίνουν αργά, αν και το ροζ πρέπει να παραδεχτούμε ότι αντιστέκεται.

Έχοντας προσπεράσει ένα σωρό τέτοιες υπενθυμίσεις της αθλιότητας που απειλεί την ανθρώπινη ύπαρξη, στρίβω χτες στην Κολοκοτρώνη να κατέβω στα στενά της παλιάς πόλης που περιέργως είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Βλέπω μόνο μια νεαρή κοπέλα να κάθεται σε κάτι σκαλιά με αξιοθρήνητο ύφος, να μιλάει μόνη της, αλλά πλησιάζοντας καταλαβαίνω ότι μιλάει σε κινητό. «Τι να πάμε να κάνουμε εκεί, λέει, ούτε σκι δεν θα μπορούμε να κάνουμε! Θα είναι όλα κρύα και παγωμένα! Όχι, όχι, καθόλου δεν μ’ αρέσει!»

Κι εκεί που ετοιμαζόμουν να αναλύσω την άποψη της Μνούσκιν για το αν θα ξεκινήσει η επανάσταση από την Ελλάδα για να αστράψει σε όλη την υφήλιο, με πιάνουν τα γέλια και μια κούραση παραλύει τη σκέψη μου, μένει μόνο η έγνοια να κρατώ το εισιτήριο πρόχειρο, να μη χρειαστεί να βγάλω το πορτοφόλι.

Αν όμως την έβλεπαν ο Ζίζεκ ή η Μνούσκιν αυτήν, σίγουρα θα νόμιζαν ότι μόλις απολύθηκε κι έχει πέσει στα σκαλιά ζητώντας βοήθεια στο κινητό της. Εδώ που τα λέμε, σε υποχρεώνουν να πηγαίνεις για σκι τέτοια εποχή είναι μεγάλη απελπισία. 

Από το Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=15879

Μνήμη Ζωρζ Σαρρή

Μας εγκαταλείπουν οι μεγάλες κυρίες, αυτές που έζησαν τον πόλεμο, οι μοντέρνες γυναίκες της ταραγμένης εκείνης εποχής. Πέθανε η Ζωρζ Σαρρή στα 87 της. Διάβαζα τις προάλλες τη Νινέτ, αυτοβιογραφικό και πρόσχαρο βιβλίο, όπως όλα της. Όχι, λάθος είναι η λέξη πρόσχαρο, το αίσθημα αυτό δημιουργείται στον αναγνώστη καθώς προχωρά τις σελίδες. Το διαπνέει προσήλωση στη χαρά της ζωής και  βαθύς ανθρωπισμός.
Τη φέρνω στο νου όπως εμφανιζόταν στο Happy day του Παντελή Βούλγαρη. Έπαιζε τη Φρειδερίκη που πάει επίσκεψη στη Μακρόνησο, κι ήταν τόσο πετυχημένη, το στυλ, το βάδισμα, τα μαλλιά προς τα πίσω, ήταν ίδια, όχι ακριβώς με τη στημένη εικόνα του αντιπαθητικού αγάλματος που ήταν τότε η βασίλισσα, αλλά με την άνεση που θα είχε σε μια εκδρομή στη Μακρόνησο την εποχή των στρατοπέδων της 'αναμόρφωσης'. Αυτό το κομψό περπάτημα πάνω στα βράχια, ανάμεσα στους τιμωρημένους άντρες, ήταν τόσο χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου που δεν θέλει να αντιληφθεί τι ακριβώς βλέπει. Από εκείνη την ταινία δεν θυμάμαι πια παρά αυτή τη σκηνή μέσα στο λιοπύρι. Τότε ανακάλυψα ότι ήταν ηθοποιός, την ήξερα μόνο σα συγγραφέα. Διάβασα μεγάλη τα παιδικά της. Η αθωότητα των ηρώων της, η αφέλεια τους που θέλγει τα παιδιά, ο τρόπος που παρασέρνονται σε περιπέτειες απροετοίμαστοι είναι τόσο βολταιρικοί ώρες- ώρες, και τόσο χαρακτηριστικοί της γενιάς της. Ξεχνάμε πάντα ότι και τα παιδιά που γεννήθηκαν μετά τον Α' πόλεμο ήταν ταγμένα για μια καλύτερη ζωή, είχε φτιαχτεί η Κοινωνία των Εθνών και οι ευρωπαίοι έλπιζαν πως δεν θα γινόταν άλλος πόλεμος. Η ζωή άλλαζε γρήγορα για τις γυναίκες, φαινόταν ότι είχε έρθει η στιγμή που θα μπορούσαν να χαίρονται την ανεξαρτησία τους, να σπουδάζουν ελεύθερα και να εργάζονται παντού, να αποκτήσουν ίσα δικαιώματα. Κι έγιναν όλ' αυτά, αλλά προηγουμένως έγινε ο Β' πόλεμος.
Η Ζαρζ Σαρρή ήταν απο κείνους τους αριστερούς που πίστευαν στην προσπάθεια για καλυτέρευση του ανθρώπου. Οι ήρωες της έχουν κοινωνικά συναισθήματα, απολαμβάνουν και υποφέρουν απο τις σχέσεις τους με τους άλλους και με τη συνείδηση τους. Είναι ήρωες θετικοί χωρίς να γίνονται διδακτικοί και βαρετοί, πράγμα που θέλει μεγάλη τέχνη. Βοηθούσε βέβαια και ο χαρακτήρας του αριστερού κινήματος της εποχής: ήταν διαφωτιστικό και εκσυγχρονιστικό, πίστευε στην ανάγκη της καλλιέργειας των ανθρώπων, στη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση στην τέχνη. Κι εκείνη, αστή και καλλιεργημένη, όπως τόσες και τόσες γυναίκες της εποχής της στρατεύτηκε στον αγώνα αυτόν χωρίς να χάσει ούτε τη θηλυκότητα, ούτε την κομψότητά της. Έγραψε ιστορίες με δροσιά και ζωντάνια, με ανθρώπους που προσπαθούν, δοκιμάζονται και ωριμάζουν, έστω κι αν η ζωή τους φέρεται όπως στον Αγαθούλη του Βολταίρου.
Θα ξαναδιαβάσω τα βιβλία της, ν' ακούσω ξανά τη φωνή απο την εποχή της -αριστερής- αθωότητας.

Κράτα με ακόμα λίγο στο αγκίστρι

Μην με απαγκιστρώνεις

Δεν υπάρχει πια κανείς να υποστηρίζει το Μνημόνιο από τις πολιτικές δυνάμεις. Ούτε όσοι το υπέγραψαν. Κρίμα, γιατί καθώς ο καιρός περνάει αρχίζουν διάφοροι άνθρωποι, όχι πολιτικοί, αυτοί είναι στα μετερίζια του αγώνα εναντίον του, όλοι, με διάφορες λέξεις ο καθείς και τα όπλα του, αρχίζουν όμως άλλοι άνθρωποι, διαβαστεροί, να το μελετάν στα σοβαρά και να δημοσιεύουν περιλήψεις, λίστες, κεντρικές ιδέες και διάφορα άλλα πράγματα που μάθαμε να κάνουμε στις αναλύσεις κειμένων. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι το Μνημόνιο έχει μερικές πολύ χρήσιμες ιδέες που συχνά έχουν υποστηριχτεί από κόμματα αριστερά και δεξιά, αλλά κανένα δεν ευκαίρησε να τις πραγματοποιήσει. Ας πάρουμε το Κτηματολόγιο, για να μην τσακωθούμε με τους δημοσίους υπαλλήλους, τα στελέχη της ΔΕΗ και τους συνταξιούχους του ΟΤΕ. Ή του ΟΣΕ, ακόμα καλύτερα. Ποιος δεν υποσχέθηκε ότι θα το τελειώσει; Κάθε κυβέρνηση που αναλάμβανε έψεγε την προηγούμενη ότι δεν το είχε προχωρήσει όσο έπρεπε. Μια φορά πήγαμε και δηλώσαμε τα πάντα, σπίτια, κήπους, μπαλκόνια, ρίζες κρεμμυδιών στον κήπο, το πιστέψαμε στα σοβαρά, θα έχουμε κτηματολόγιο κι όμως ακόμα δεν έχει τελειώσει αυτή η ιστορία. Και τώρα που το Μνημόνιο λέει ότι πρέπει να γίνει, τι θα συμβεί; Επειδή το λέει το Μνημόνιο δεν θα γίνει ποτέ διότι πρέπει να του αντισταθούμε;

Τα ίδια μπορείς να πεις για άλλα εξήντα τρία (63) τουλάχιστον ζητήματα που κάποιος καλός και οργανωτικός αναγνώστης κάθισε και κατέγραψε και ανάρτησε στο διαδίκυτο. Όλα είναι λογικά και επιθυμητά, ιδέες για πάταξη της γραφειοκρατίας και της σπατάλης, όσες μπορεί να σκεφτεί κανείς υπολογίζοντας σε μια στοιχειώδη ευαισθησία του πολίτη, μια στοιχειώδη ενημέρωση. Οι πολιτικοί όμως δεν τα αναφέρουν ποτέ, και λένε ότι θα διαπραγματευτούν, θα απαγκιστρωθούν, θα ακυρώσουν, κλπ. Από ρήματα περίπλοκα υπάρχει πλούτος στη γλώσσα.

Καλά ο Σύριζα πρώτα θα το καταγγείλει κι ύστερα με τρόπους μυστήριους θα το καταργήσει και στα νούμερα μισθών, αν και μερικές μεταρρυθμίσεις που προτείνει τις δέχεται χωρίς να το παραδέχεται, αλλά η ΝΔ, που παριστάνει το αντίπαλο δέος, δεν εξηγεί τίποτε. Οι ιδέες της είναι τόσο αντιευρωπαϊκές που δεν μιλάει για να μην την πνίξουν στο βήχα. Αλλά και το ΠαΣοκ να υπόσχεται αποσκίρτηση, όχι, συγγνώμη κάπως αλλιώς το είπε. Κανείς να μην μπαίνει στον κόπο να το υπερασπιστεί, ποτέ. Δύο φορές βουλευτικές εκλογές σε δυο μήνες, εκατομμύρια ευρώ έξοδα, επιδοτήσεις για βλακώδεις διαφημίσεις, συγκεντρώσεις, φωνές, σλόγκαν, άνδρες σοφοί και γυναίκες μαχητικές, αλλά επ’ αυτού τίποτε.

Αυτοί οι ευρωπαίοι είναι παράξενοι. Όλοι ποιητές, Γκύντερ Γκρας, μας λατρεύουν σαν θεούς και προσπαθούν να μας κάνουν να μοιάζουμε με τον εαυτό μας. Μαζί τους και διάφοροι ντόπιοι εκσυγχρονιστές αμετανόητοι, που έχουν ξεφύγει και κυκλοφορούν ακόμα ακούραστοι και βραχνιάζουν και κάνουν λίστες.

Οικονομία δεν ξέρω, και δυσκολεύομαι να καταλάβω την οργάνωση του κράτους. Από την Ευρώπη επιθύμησα τη βαθιά συνείδηση του πολίτη που έβλεπα κάθε μέρα στους δρόμους, εκεί που για να περάσεις απέναντι χρησιμοποιείς τις διαβάσεις με φανάρια, ή με απλή διαγράμμιση. Πριν ταξιδέψω στην Ευρώπη δεν ήξερα γιατί έχουν άσπρες γραμμές οι δρόμοι. Ίσως είναι ένα δράμα το να το μαθαίνει κανείς Επί χρόνια έλπιζα ότι κάποτε θα γινόταν στην Ελλάδα. Αντ’ αυτού κοντεύουμε να καταργήσουμε και τα φανάρια τελείως. Οι δε άσπρες γραμμές ξεθωριάζουν πια, αφού πετάχτηκαν επί δεκαετίες λεφτά για να τις βάφουν, ενώ κανείς δεν τις υπολόγιζε. Όπως τόσα και τόσα δήθεν πράγματα και θεσμούς που παρίσταναν ότι υπάρχουν, κι έμοιαζαν δόλωμα για αφελείς, για ανθρώπους σαν εμένα, που δεν χορτάσαμε πολιτισμό, ευγένεια και διαγραμμισμένες διαβάσεις.

Τώρα ετοιμάζεται πλήρης απαγκίστρωση. Μπορεί να έχουμε ήδη απαγκιστρωθεί, να μας έχει πάρει το κύμα.
Από το Protagonhttp://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=15968

Η Μνούσκιν και οι άλλοι

Η μεγάλη μαριονέτα της Μνούσκιν σε διαδήλωση στο Παρίσι

Από την Athens Voice

Την Μνούσκιν την καταλαβαίνω. Δούλεψε πάντα γύρω από το θέμα της επανάστασης, το πρώτο της έργο που έγινε γνωστό ήταν το 1789, το είχαμε δει κινηματογραφημένο. Η καταπίεση γεννά εξέγερση, η εξέγερση γίνεται επανάσταση, μια γιορτή απελευθέρωσης. Πώς να μην ονειρευτεί ότι θα ζήσει την επανάσταση στην Ελλάδα; Το καλοκαίρι στην πλατεία Συντάγματος έσειε τη μεγάλη της μαριονέτα σαν μια τεράστια θεά αγανακτισμένη κι αυτή, έτοιμη να απονείμει στον κόσμο δικαιοσύνη.

Την επανάσταση σαν μια μεγάλη γιορτή την ονειρεύονται πολλοί. 

Μερικοί την ονειρεύονται σαν μια γιορτή καταστροφής. Εμείς εδώ στην Αθήνα έχουμε παρακολουθήσει το έργο πολλές φορές, αλλά η Μνούσκιν δεν είναι υποχρεωμένη να το ξέρει. Εκτός αν είναι, δεν ξέρω, εσείς τι λέτε; Διανοούμενοι από τη Γαλλία υπογράφουν ένα κείμενο συμπαράστασης στον ΣΥΡΙΖΑ και ονειρεύονται την επανάσταση στην Αθήνα. Ίσως θα έπρεπε να ζητήσουν πληροφορίες για τις πρόβες που κάνουν στην πόλη αυτή οι οπαδοί της επανάστασης εδώ και χρόνια. Δεν είναι τυχαίοι άνθρωποι, δεν είναι ας πούμε μαγαζάτορες της κεντρικής αγοράς που μένουν χωρίς πελατεία επειδή δεν υπάρχουν συγκοινωνίες. Ή στην Ερμού που κατεβάζουν ρολά σιδερόφραχτα στις περί ου ο λόγος πρόβες. Είναι σοβαροί, είναι φιλόσοφοι, είναι ενημερωμένοι. Πώς θα τους φαινόταν να ζουν σε μια πόλη που έχει πρόβα επανάστασης κάθε τρεις μέρες; Δεν θα άρχιζαν να ονειρεύονται λεωφορεία στην ώρα τους και μετρό να λειτουργούν, δρόμους ανοιχτούς, σχολεία να δουλεύουν και άλλα τέτοια αντεπαναστατικά;

Αλλά πάλι θα μου πείτε, μπορεί να κάναμε συχνές πρόβες, την επανάσταση δεν την κάναμε ακόμα, τη χρωστάμε στον κόσμο που πήρε από μας τη Δημοκρατία και τώρα θέλει κάτι ακόμα. Την ολοκληρωτική επανάσταση, αυτή που θα είναι σαν την πολιτιστική επανάσταση της Κίνας, που υπερασπίστηκε κάποιος του ΣΥΡΙΖΑ.. Όταν την κάνουμε κι αυτήν δεν θα μείνει τίποτε όρθιο, ίσως κάτι τέτοιο ρηξικέλευθο έχουν στο μυαλό τους οι διανοούμενοι. Είναι τολμηροί άνθρωποι, διανοούμενοι και καλλιτέχνες, γκρεμίζουν με τη σκέψη, κι αν τύχει να χρειαστεί να γκρεμίσουν και με τα χέρια θα χάσουν την ευκαιρία;

Η κοινωνία είναι κάτι πολύ καταπιεστικό, ποιος αμφιβάλει; Πρέπει να λες καλημέρα στην αντιπαθητική γειτόνισσα, να μαθαίνεις ορθογραφία από μικρό παιδί όταν το σώμα σου επιθυμεί παιχνίδι, να κοιμάσαι σε σεντόνια, να πλένεις τα δόντια σου, να ζητάς συναίνεση για να κάνεις σεξ, να σέβεσαι την ιδιοκτησία του άλλου, να κρατάς το θυμό σου όταν σου έρχεται να δολοφονήσεις κάποιον. Ένα σωρό κανόνες, και τρως τα καλύτερα σου χρόνια για να τους μάθεις, μόνο και μόνο για να βρεθείς να πρέπει να δουλεύεις με ωράριο μεγαλώνοντας και να πληρώνεις για το καθετί. Σου έρχεται συχνά η επιθυμία να της βάλεις φωτιά της κοινωνίας, μαζί με την παρέα που αποκτάς με κόπο, να της βάλετε φωτιά όλοι μαζί, κι αν σε βλέπουν και σε θαυμάζουν οι πιο δύσκολοι φίλοι την ώρα που το κάνεις, τόσο το καλύτερο. 

Τέτοια απελευθέρωση μπορεί να προσφέρει και η τέχνη, μια γιορτή, πολλές γιορτές, συμμετοχή σε δρώμενα, να ισορροπούμε κάπως. Απόλαυση, κατανόηση. Πανάρχαιη λειτουργία, λυτρωτική ακριβώς επειδή η κοινωνία είναι καταπιεστική και τη χρειάζεται, την απελευθέρωση που δίνει η τέχνη

Τους ανθρώπους του θεάματος τους καταλαβαίνω. Είναι ωραία η επανάσταση, είναι γιορτή, είναι φωτιά, είναι βύθιση στη συλλογική ψυχή, είναι όλ’ αυτά. Ένα μεγάλο γλέντι χωρίς τέλος, ή μήπως έχει τέλος;

Υπάρχει η επόμενη μέρα; Ξυπνάς με πονοκέφαλο μέσα στ’ αποκαΐδια. Και πες ότι έχεις πάρει την εξουσία. Και τότε τι κάνεις;

Τότε ίσως το θέαμα είναι λιγότερο εντυπωσιακό. Τότε, συνήθως γίνεται δικτάτορας,  Όπως έγιναν οι επαναστάτες σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Αλλά αυτοί δεν ήταν ωραίοι σαν έλληνες, οπότε τους προσπερνάμε. Είσαι καλός επαναστάτης, δεν γίνεσαι δικτάτορας. Χρειάζεσαι λοιπόν κανόνες. 

 Κι αν καταφερεις να φτιάξεις τους καλύτερους θα ανακαλύψεις ότι υπάρχουν ήδη οι κανόνες αυτοί. Τους έχουν τα Συντάγματα της Γαλλίας, των ΗΠΑ, της Αγγλίας, των ευρωπαϊκών χωρών και όχι μόνο. Ακόμα και το ελληνικό. Τους έχει η χάρτα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Είναι έτοιμοι. Ρυθμίζουν την τέλεια ισότητα με λεπτομέρειες, όσες έχει κατεβάσει η ανθρώπινη σοφία, γιατί ξέρουν ότι οι άνθρωποι είναι όντα άπληστα και συνέχεια χρειάζονται νέους κανόνες. Σοφά κεφάλια συνέχεια συζητάνε νέους κανόνες, πιο περίπλοκους, επειδή συνέχεια τα πράγματα αλλάζουν. Είναι δουλειά αιώνων που έχει μαζευτεί εκεί. 

Και τότε ίσως οι επαναστάτες καταλάβουν ότι η επανάσταση δεν χρειαζόταν. Χρειαζόταν κάτι άλλο. Θα είναι όμως αργά.

Και η γιορτή; Για μερικούς θα ήταν υπέροχη, για άλλους θανατερή. Αλλά θα μπορούσε να έχει έρθει απλώς η Μνούσκιν να παίζει το 1789 στην πλατεία Συντάγματος κάθε βράδυ, για μερικά χρόνια, μέχρι να το δουν όλοι οι αθηναίοι. Το θέατρο της είναι καταπληκτικό, συγκλονιστικό. Ίσως αν αναγκαζόταν να καταλάβει τα ελληνικά παράδοξα να έχανε τη δημιουργικότητά της. 
Athens Voice http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1/%CF%85%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%B9-%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B7-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B1

Μνήμη Αικατερίνης Κουμαριανού

Πριν μερικά χρόνια η φίλη μου Σάντρα Βρέττα συνεργαζόταν με την κυρία Αικατερίνη Κουμαριανού για την εικονογράφηση του βιβλίου της «Αθήνα, η πόλη, οι άνθρωποι- αφηγήσεις και μαρτυρίες 12^ος- 19^ος αιώνας», ένα μεγάλο λεύκωμα που βγήκε στις εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ. Ήταν μια δουλειά πολύ ενδιαφέρουσα, έπρεπε να αναζητά στις βιβλιοθήκες και στα μουσεία πίνακες σχετικούς με τα κείμενα των αφηγητών. Τριγυρνούσε στο Μουσείο Μπενάκη, στη Γεννάδειο, στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, στον Παρνασσό, καμιά φορά στο σπίτι της Κουμαριανού, η οποία πλησίαζε τότε τα ενενήντα, και ήταν αεικίνητη, πολυάσχολη, πολυγραφότατη, γεμάτη σχέδια. Παρόλη την ηλικία της, έδινε διαλέξεις, παρέδιδε μαθήματα, έτρεχε παντού όπου τη φώναζαν να μιλήσει.

Για όσο καιρό κράτησε εκείνη η συνεργασία την παρακολουθούσα μέσα από τα στιγμιότυπα που μου διηγόταν η Σάντρα συχνά, εντυπωσιασμένη από το σφρίγος και την πνευματική εγρήγορση της καθηγήτριας. Μικρόσωμη, λεπτή, ευκίνητη, έδειχνε πολύ νεώτερη από την ηλικία της. Το μυστικό μου, της είχε πει κάποτε, είναι ότι κάνω παρέα με νέους. Όταν συναναστρέφεσαι με νέους δεν γερνάς ποτέ.

Όλ’ αυτά τα καταγράφαμε φυσικά ως μυστικά της μακροζωίας σε διάφορες συζητήσεις. Νιάτα λοιπόν για παρέα, όσο μπορεί κανείς, αλλά και ενδιαφέροντα, εργασία και χαρά, αυτά είχαμε καταλήξει ότι ήταν το μυστικό της μακροζωίας. Το λεπτό σώμα επιπλέον βοηθάει. Οι μετακινήσεις στην πόλη δεν αντιμετωπίζονταν με το συνήθη φοβισμένο τρόπο. Η κα Κουμαριανού πήγαινε και βόλτες με τη μηχανή του εγγονού της καμιά φορά, να τη φυσάει το αεράκι.

Την αγάπησα ένα βράδυ μερικά χρόνια πριν, που ήρθε στη γιορτή του Σχολείου μας, της Αγοράς, εκεί που κάνουμε εθελοντικά μαθήματα ελληνικών στους μετανάστες. Πολύ το εκτίμησα, ξέροντας ότι έχει μελετήσει τον ελληνικό διαφωτισμό ένιωσα ότι μετείχαμε κι εμείς κατά κάποιον τρόπο σε κάτι σαν διαφωτιστικό κίνημα.

Ήμουνα σίγουρη ότι θα έφτανε τα 100. Θα παρακολουθούσε τον Κριαρά που είναι 104, θα βοηθούσε να φτιάξουμε μια θεωρία για τη μακροζωία που στηρίζεται στη μελέτη του διαφωτισμού, καθώς και στη διαφωτιστική δράση. Κάπως στο μυαλό μου ήθελα μια επιβεβαίωση θεωριών όχι μόνο για την υπεροχή των λεπτών και μικρόσωμων ανθρώπων στο θέμα της μακροζωίας, αλλά και για τη συμβολή της καλλιέργειας του πνεύματος. Δυστυχώς πέθανε πριν προλάβει να τα κλείσει. Είχε γεννηθεί το 1919, της έλειπε ολόκληρη επταετία.

Έψαξα στα παλιά σιντί να βρω τις φωτογραφίες από εκείνη τη γιορτή στην Αγορά και  ξετρύπωσα μια. Δεν είναι σπουδαία, αλλά τη δημοσιεύω για την ιστορία. Διαβάστε λεπτομέρειες για το έργο της Αικατερίνης Κουμαριανού στη Βικιπαίδεια, μπορεί να έχει κι άλλα μυστικά.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B7_%CE%9A%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%8D

Τραγουδιστές, αρχιερείς, προφήτες

Νύχτα στη Σμύρνη

Από το Books' Journal Ιουνίου 2012

Ταξιδεύοντας πρόπερσι στη Σμύρνη είχα μαζί μου το βιβλίο του John Freely, The Western shores of Turkey το οποίο περιέγραφε το δικό του ταξίδι στην ίδια πόλη τρεις δεκαετίες πριν. Εξερευνώντας την εβραϊκή γειτονιά της πόλης είχε ανακαλύψει μια ομάδα εναπομεινάντων πιστών του Σαμπεθάι Ζέβι συγκεντρωμένους στο σπίτι που γεννήθηκε να προσκυνούν κάτι που θεωρούσαν την κούνια του. Βλέποντας τους  είχε προσπαθήσει να φανταστεί την ημέρα του 1665 που ο Ζεβι είχε αναγγείλει στα πλήθη ότι ήταν ο Μεσσίας. Η σκηνή ήταν υποβλητική, ο Φρίλι έχει γράψει ένα βιβλίο και για τον ίδιο τον Σαμπεθάι Ζέβι, έναν από τους ‘ψευδομεσσίες’ όπως ονομάζονται, ο οποίος έδρασε και σε χώρους της σημερινής Ελλάδας και είχε σημαντική κοινότητα πιστών στη Θεσσαλονίκη μεταξύ άλλων, κοινότητα που τον ακολούθησε ακόμα κι όταν αλλαξοπίστησε. Η ιστορία του είναι συναρπαστική, παρακολουθεί και σχεδιάζει ολόκληρο τον αιώνα του σε Ανατολή αλλά και στη Δύση, κι είναι κρίμα που αποφεύγουμε να μάθουμε γι αυτόν περισσότερα εδώ στην Ελλάδα. Το τζαμί των Ντονμέδων ή Μαμίν στη Θεσσαλονίκη, χτισμένο το 19^ο αιώνα σε ύφος νεοκλασσικό,  το Γενί Τζαμί όπως το λένε, χρημάτισε και Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Τώρα πια είναι απλώς ένας χώρος εκθέσεων που ανήκει στο Δήμο και δεν έχει κανέναν οδηγό, καμία επιγραφή ή ταμπελίτσα που να εξηγεί την ιστορία του αρχηγού του δόγματος και της κοινότητας, η οποία ανταλλάχθηκε το ’22 και κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη.

Τους αιώνες εκείνους υπήρχαν αρκετοί εβραίοι που ανήγγειλαν τον εαυτό τους ως Μεσσία στις εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης, οι οποίες ταλαιπωρούνταν πάρα πολύ από διώξεις και πογκρόμ και χρειάζονταν τον σωτήρα που υπόσχεται η θρησκεία τους. Ο πιο επιτυχημένος ήταν αυτός, ο σμυρνιός Σαμπεθάι Ζέβι, ο οποίος ανήγγειλε τη μεσσιανική του ιδιότητα στη γλώσσα λατίνο, γλώσσα των σεφαραδιτών εβραίων, τραγουδώντας ένα τραγούδι που λεγόταν «Η βασιλοπούλα βγήκε στο παράθυρο».

Τι σχέση μπορεί να είχε ο τίτλος του τραγουδιού με τη μεσσιανική αναγγελία; Προσπαθώ να φανταστώ τη σκηνή. Τα πλήθη από κάτω, το ραβίνο να εμφανίζεται και να αρχίζει το τραγούδι με φωνή στεντόρεια. Μικρόφωνα δεν υπήρχαν, άρα θα πρέπει να είχε πολύ δυνατή φωνή, και να μην ήταν φάλτσος. Ένας μεσσίας του 17^ου αιώνα δηλαδή θα πρέπει να έμοιαζε με έναν σημερινό Παβαρότι, ο οποίος παρόλη τη δύναμη της φωνής του υπέκυπτε καμιά φορά στην ευκολία του μικροφώνου. Τότε όμως δεν υπήρχε τέτοια δυνατότητα. Οι κάτοχοι της αλήθειας όφειλαν να έχουν ανθεκτικά πνευμόνια, να μη βραχνιάζουν εύκολα, να διαθέτουν καθαρή φωνή, να ξέρουν πώς θα αντέξει να μην κλείσει μετά από μεγαλόφωνο τραγούδι. Θα έπρεπε δηλαδή να έχουν εκπαίδευση σημερινού μονωδού της όπερας.

Το Γενί Τζαμί στη Θεσσαλονίκη

Πώς όμως το θρησκευτικό συναίσθημα διαχύθηκε στην αναγγελία εκείνη με τα λόγια ενός τραγουδιού που έλεγε ότι η βασιλοπούλα βγήκε στο παράθυρο; Εδώ πια πρέπει ο καθένας να χρησιμοποιήσει τη δική του φαντασία. Μπορεί τα λόγια του τραγουδιού να είναι συνθηματικά, ένα θαυμάσιο υλικό για μυθιστόρημα μυστηρίου αλά ‘κώδικα Νταβίντσι’. Μπορεί η σειρά των στίχων να είναι κωδικοποιημένη. Μπορεί απλώς να μην έχει καμιά σημασία, και τα πλήθη να ήταν έτοιμα να ακολουθήσουν με οποιοδήποτε τραγούδι. Φτάνει να υπήρχε τραγούδι. Πιθανότατα θα το τραγούδησαν μαζί από τη δεύτερη στροφή, αλλά μπορεί κι από την πρώτη. Ακούνε την πρώτη στροφή, ύστερα επαναλαμβάνουν, όπως γίνεται σήμερα στις συναυλίες. Η είδηση για το μεσσία είχε ήδη διαδοθεί, οι πιστοί ήταν έτοιμοι, το τραγούδι ήταν απλώς το μέσο για να ενωθούν μαζί του στον κοινό ψαλμό. Μήπως αυτό δεν κάνει, κατά κάποιο τρόπο, κάθε τραγούδι;

Έτσι μέσα από την ιστορία, ή μάλλον μια λεπτομέρεια της ιστορίας ενός παράξενου θρησκευτικού ηγέτη -παράξενου γιατί αργότερα έγινε μουσουλμάνος αλλά πολλοί οπαδοί του τον ακολούθησαν- η οποία ήταν σαν ένα είδος αναβίωσης της γέννησης μεγάλων θρησκειών μέσα στο δεύτερο μισό του 17^ου αιώνα βρήκα απαντήσεις σε απορίες που είχα πάντα σχετικά με τη δύναμη της μουσικής και των τραγουδιών. Μεσσίες μπορεί να μην εμφανίζονται πια, αλλά οι τραγουδιστές συμμετέχουν ακόμα σε κάτι που θυμίζει θρησκευτική λειτουργία. Το κοινό ξέρει το τραγούδι, απολαμβάνει την επανάληψη, κι όσο καλύτερα το ξέρει τόσο περισσότερο απολαμβάνει. Όταν ο τραγουδιστής είναι πολύ δημοφιλής ονομάζεται ‘είδωλο’ κάτι που το λατρεύεις δηλαδή θρησκευτικά. Τις πολύ πετυχημένες τραγουδίστριες της όπερας τις λένε diva, θεά. Στις συναυλίες των μεγάλων ειδώλων εκτυλίσσονται σκηνές λατρείας σε βαθμό υπερβολής, που δεν μπορεί να εξηγηθεί από την αξία της μουσικής, της φωνής, της προσπάθειας των τραγουδιστών. Κάτι υπάρχει στον ανθρώπινο εγκέφαλο και δίνει στη μουσική μεγάλη εξουσία επάνω του. Στις εκκλησίες εξάλλου χρησιμοποιούν ακόμα μουσική. Κάποτε οι αργόσυρτοι ύμνοι της ορθόδοξης λειτουργίας μπορεί να ξεσήκωναν συναισθήματα στους πιστούς τους, πριν ανακαλύψουν άλλα είδη μουσικής πιο θελκτικά.

Από μια άποψη είμαστε τυχεροί που γεννηθήκαμε σε μια εποχή χωρίς μεσσιανικές αποκαλύψεις. Από μια άλλη τις νοσταλγούμε υποσυνείδητα, αναζητώντας στη μαγεία που ασκεί επάνω μας το τραγούδι και οι τραγουδιστές απαντήσεις για πολιτικά ζητήματα. Ίσως ο Μίκης Θεοδωράκης να ήταν η τελευταία εμφάνιση ενός μουσικού με μεσσιανικές προεκτάσεις, ή μάλλον επιβιώσεις. Την εποχή που τραγουδούσαμε μαζικά τα τραγούδια του στα στάδια, έχοντας τα προηγουμένως λατρέψει μυστικά επί χούντας, θα μοιάζαμε ίσως με τα πλήθη που συγκινούσε ο Σαμπεθάι Ζέβι και πριν απ’ αυτόν κάθε μεσσίας, κάθε θεός, ή απλώς κάθε αρχιερέας. Ο δε Μίκης, παρόλη τη λατρεία που απόλαυσε στη ζωή του μοιάζει συνέχεια πικραμένος ίσως επειδή  γεννήθηκε με δυο-τρεις αιώνες καθυστέρηση. Οι προσπάθειες του να περάσει η μέθεξη με το πλήθος που βίωνε στις συναυλίες του στην πολιτική σκηνή, δεν ευοδώθηκαν ποτέ. Η ‘μουσική για τις μάζες’, ένα βιβλίο που είχε γράψει κάποτε, δεν κατάφερε να δημιουργήσει νέο δόγμα.

Τι να κάνουμε; Η μουσική αποκόπηκε από τα πλήθη εδώ και πολύ καιρό, ίσως από τη στιγμή που η Σαπφώ τραγούδησε τον έρωτά της και ο πρώτος χορευτής ξέφυγε από την ομαδική τελετουργία του Διονύσου. Τα βάσανα των ερωτευμένων είναι το αγαπημένο μοτίβο των τραγουδιών, η πιο διαδεδομένη σύγχρονη θρησκεία. Ακόμα κι όταν ουρλιάζουν οι νέοι στις συναυλίες, ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους. Είναι πια αργά για αρχιερείς- τραγουδιστές που θα οδηγούν τα πλήθη τραγουδώντας στη θρησκευτική αποκάλυψη. Το τραγούδι είναι ατομικό, κι όταν καταφέρνει να ενώνει  χορωδίες και πλήθη μέσα σε συγκίνηση είναι επειδή ο καθένας αναλογίζεται κάτι δικό του που ταιριάζει με τους πανανθρώπινους καημούς και τα ανικανοποίητα.

Ωστόσο οι τραγουδιστές έχουν ακόμα υπερβολική επιρροή, δυσανάλογη με τη δουλειά που κάνουν στη μουσική. Είναι πιο διάσημοι και πληρώνονται καλύτερα από τους συνθέτες και τους μουσικούς. Για τους στιχουργούς δεν το συζητάμε καν. Ακόμα πιο άδικο είναι πως τραγούδια γραμμένα από άλλους συνδέονται με το δικό τους όνομα και ξεχνιούνται οι δημιουργοί τους. Ο Θεοδωράκης κάτι ήξερε που έπιασε και τραγουδούσε μόνος του.

Το πιο χαρακτηριστικό αυτής της υπέρμετρης λατρείας που μοιάζει με επιβίωση θρησκευτικών συνηθειών, είναι οι ύμνοι που γράφονται όταν πεθαίνει κάποιος λαϊκός τραγουδιστής. Θυμηθείτε τι έχει γραφτεί για το θάνατο του Καζαντζίδη ας πούμε, ή πρόσφατα του Μητροπάνου. Οι αγιογραφίες και οι υπερβολές σ’ αυτές τις περιπτώσεις θυμίζουν στ’ αλήθεια θρησκευτική προσήλωση και θρησκευτικές πρακτικές. Όλοι μας έχουμε ζήσει υπέροχες στιγμές τραγουδώντας, ειδικά με παρέα, είναι μεγάλη συγκίνηση τα ηχεία του σώματος να δονούνται αρμονικά με τα ηχεία του σώματος των άλλων γύρω μας, αλλά δεν γίνεται πια αυτό να παράγει πίστη σε θεούς.  

Βέβαια οι τραγουδιστές προσφέρουν την παρουσία τους στην εκτέλεση του τραγουδιού, τη χρήση του σώματος τους στην παραγωγή του ήχου, οπότε μπορεί κανείς να δικαιολογήσει το γιατί ξεχωρίζουν τόσο. Αλλά κι οι μουσικοί είναι παρόντες με τα χέρια τους στα πλήκτρα και τις χορδές, κουράζονται πολύ και δουλεύουν συχνά πολύ περισσότερο από τους τραγουδιστές, αλλά μόνο από ευγένεια τους χειροκροτάμε. Μόνο οι τραγουδιστές ‘μετέχουν του θείου’ και περιμένουμε υποσυνείδητα να μας πουν καμιά προφητεία. Κι όταν δεν τη λένε τα τραγούδια, την αναζητάμε σε πεζό. Τους παίρνουμε ακόμα συνεντεύξεις όπου τους ρωτάμε να μας πουν τη λύση για τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου.

Μόνο σε μια μέρα βρίσκω στο σάιτ Αιχμή ας πούμε, αποσπάσματα από συνεντεύξεις της Δήμητρας Γαλάνη, του Γιάννη Κότσιρα, του Σταμάτη Κραουνάκη, και μερικών ακόμα, με ρηξικέλευθες απόψεις για το Μνημόνιο, το λαό, την ‘εθνική μειοδοσία’ τη ‘χαβούζα της πολιτικής’ κι όποια άλλη μεγάλη κουβέντα κυκλοφορεί. Οι δημοσιογράφοι τους αντιμετωπίζουν με την πρέπουσα ευλάβεια, αφήνοντας τους να εκτεθούν με τρόπο που πια δεν εξυπηρετεί κανέναν. Ο τελευταίος όμως νομίζω που ακουγόταν σαν προφήτης, χρησιμοποιούσε κι εκείνα τα κάπως κρυπτικά, ποιητικά του  αποφθέγματα, ήταν ο Σαββόπουλος. Έκτοτε η συνταγή δεν ξαναδούλεψε. Άδικα έτρεχε στα στάδια κι ο Μαρκόπουλος με εξίσου βαρύγδουπο ύφος. Άδικα προσπαθούν να δημιουργήσουν το νέο ‘εθνικό τραγουδιστή’. Μήπως είναι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, αναρωτιέται ένα άλλο σάιτ, αυτός που ‘θέλει να πιει όλο το Βόσπορο’; Δεν τραβάνε όμως τα νέα εύκολα μεγαλόστομα στιχάκια. Παρόλα όσα μας συμβαίνουν πρέπει να έχουμε ωριμάσει σε κάποια πράγματα.

Οι έρευνες συνεχίζονται βέβαια. Μπορεί να κάνω και λάθος.

John Freely

The Western Shores of Turkey: Discovering the Aegean and Mediterranean Coasts (1988), John Murray Pub Ltd; 2nd. ed., (2004), Tauris Parke Paperbacks

                  The Lost Messiah: In Search of the Mystical Rabbi Sabbatai Sevi (2001)

Για τον Σαμπεθάι Ζέβι στα ελληνικά: Μαρκ Μαζάουερ, «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων» μετάφραση Κώστας Κουρεμένος, εκδόσεις Αλεξάνδρεια