Τέτοιες μέρες να πεθαίνει ο Γλέζος και να πρέπει να κηδευτεί χωρίς τον αποχαιρετισμό που θα του άξιζε, δεν είναι κρίμα; Στην παράξενη συγκυρία που βιώνουμε, θα θυμηθώ την πρώτη φορά που τον είδα, όχι τον ίδιο, μια τεράστια φωτογραφία του, νεανική, σαν αυτές που δημοσιεύονται τώρα ξανά μαζί με τις άλλες, σε πιο προχωρημένη ηλικία. Ηταν πάντα όμορφος άντρας, και γερνώντας ομόρφαινε. Τον γνώρισα κάποτε από κοντά, χρόνια αργότερα από την πρώτη εκείνη φορά, και με είχε εντυπωσιάσει, πέρα από τη συγκίνηση βέβαια.
Φανταστείτε λοιπόν μια φωτογραφία στο μέγεθος του δημαρχείου της Βιέννης, ένα μεγάλο κτίριο γοτθικού ρυθμού, σαν κατεντράλε. Ηταν Πρωτομαγιά του 1967, λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα. Δεν ξέρω τι είχε κάνει ο πατέρας μου για να καταφέρει να φύγουμε, ήταν για 21 Απριλίου κανονισμένο το ταξίδι για ραντεβού με φημισμένο οφθαλμολόγο, και φύγαμε μια βδομάδα μετά.
Ετσι βρεθήκαμε Πρωτομαγιά στη Βιέννη και είδαμε μια απίθανα μεγάλη παρέλαση για την εργατική Πρωτομαγιά, ένα θέαμα που δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου, να περνάει τη Ρινγκστράσε, ατέλειωτα πλήθη, με τα ρούχα της δουλειάς και γαρίφαλα στο πέτο, σε μπλοκ ανά επάγγελμα, με τα πανό τους όλοι, σε μια πορεία εργατικής Πρωτομαγιάς που άρχισε πρωί και τελείωσε απόγευμα.
Κι όλοι μαζί να φωνάζουν ένα σύνθημα και να το γράφουν σε όλα τα πανό, «Ελευθερία στην Ελλάδα» («Freiheit in Griechenland»)! Δεν ξέραμε γερμανικά, αλλά αυτό το καταλάβαμε και δεν το ξεχάσαμε ποτέ. Και η εξέδρα των ομιλητών, και το κέντρο όλης αυτής της πορείας να είναι το πορτρέτο του Γλέζου μπροστά στο δημαρχείο.
Ο πατέρας μου κι η μάνα μου κοιτάχτηκαν ξαφνιασμένοι, έμειναν λίγο σιωπηλοί, ύστερα γύρισαν σε μας, που είχαν προσπαθήσει να μας προστατέψουν από το παρελθόν τόσα χρόνια, μάταια όπως απεδείχθη· «ο Γλέζος», μας είπαν. Δεν θυμάμαι αν ήξερα τότε ποιος ήταν ο Γλέζος ή αν μας το είπαν εκείνη τη στιγμή.
Είχαμε μείνει άναυδοι. Οι Αυστριακοί, οι Βιεννέζοι, που ήσαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ναζί, να βάζουν το δικό του πορτρέτο σε τέτοια θέση, εκείνου που είχε κατεβάσει τη ναζιστική σημαία! Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα πολλά για την Ευρώπη, για την αξία της ελευθερίας και της δημοκρατίας, αλλά και της αυτοκριτικής, της πολιτικής απόφασης να αρνηθείς το παρελθόν σου και να το κριτικάρεις τόσο ώστε να τιμάς τους εχθρούς του.
Στο μυαλό μου, λοιπόν, η κηδεία του γίνεται με τόσο πολύ κόσμο, παρελαύνουν πάλι πλήθη, είναι νέος στη φωτογραφία, κι ευτυχώς δεν χρειάζεται να φωνάζει κανείς πια «Ελευθερία στην Ελλάδα». Σιωπηλά θυμόμαστε και σκεφτόμαστε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου