Μύθοι και απομυθοποίηση

Παρηγορητική η επέτειος της επανάστασης μέσα σ’ αυτή τη δύσκολη χρονιά. Βιβλία, άρθρα, εκπομπές, συνεντεύξεις, μουσική και υπέροχες εικόνες βοηθούν να εμπεδωθεί το αίσθημα του ανήκειν, επιπλέον να διευρύνουμε τις γνώσεις μας και να απομυθοποιήσουμε όσους μύθους μας έχουν απομείνει. Ας πούμε, η γιορτή του Ευαγγελισμού, υποθέτω ότι δεν υπάρχει κανείς να μην άκουσε φέτος, χρονιά τέτοιας εμβάθυνσης στην Ιστορία, ότι δεν συνέπεσε με την κήρυξη της Επανάστασης το 1821. Όλοι πια το είπαν και το ξαναείπαν, και το εξήγησαν, και το ανέλυσαν, η κατάλυση κι η ανάλυση του θρύλου έγινε κομμάτι του. Έχουμε εθνική γιορτή για κάτι που δεν έγινε, το ξέρουμε όλοι, ωστόσο κρατάμε τη γιορτή στην ίδια μέρα, για λόγους θρησκευτικούς και ίσως πραγματιστικούς. Καλύτερα να ξέρεις το στήσιμο ενός συμβόλου σε όλες τις λεπτομέρειες, σαν σκηνογράφος που σε συνεπαίρνει η δουλειά σου και παρασέρνεσαι να τη θεωρείς αληθινή, ενώ μόνος σου έστησες τα χάρτινα σπίτια, παρά να γιορτάζεις πρώτα αθώα στο σχολείο κι η αλήθεια να σε σοκάρει σαν σκάνδαλο μεγαλώνοντας, και να σε βάζει στον πειρασμό να την αποκηρύξεις. Έτσι από την αρχή μαθαίνεις την ανάγκη για συμβιβασμούς ακριβώς τη στιγμή του μεγαλύτερου ξεσηκωμού. Η φιλελεύθερη επανάσταση έπρεπε να συμβιβαστεί με την εκκλησία που υπήρξε αντιπρόσωπος της εξουσίας για τέσσερεις αιώνες. Επαναστατικό, κι ας μην κράτησε, γρήγορα σταμάτησαν οι συμβιβασμοί και άρχισαν οι εμφύλιοι, οι οποίοι δείχνουν την αξία των συμβιβασμών. Κι αυτό το μάθαμε, τουλάχιστον σαν Ιστορία. Χρήσιμες γνώσεις που θα συνοδεύουν στο εξής τις επετείους, και δεν θα ξαναγυρίσουμε στο φοβερό κιτς και το κάλπικο συναίσθημα των παιδικών μας χρόνων.

Μου άρεσαν πολύ και οι στολές, ελπίζω η Γιάννα Αγγελοπούλου να συνεχίσει να φορά από μια διαφορετική σε κάθε ευκαιρία. Έψαξα να βρω κι εγώ τις δικές μου, είχα αγοράσει σε παλαιοπωλεία κάτι σεγκούνια και κάτι χρυσοκεντημένα γιλέκα, ξεσήκωσα το σπίτι και δεν τα βρήκα πουθενά, τα φύλαξα τόσο προσεχτικά που εξαφανίστηκαν. Θα έβγαινα βόλτα στο πάρκο, φτάνει να μου χωρούσαν ακόμα. Εκεί που μαθαίνουν τάι- τσι, αφρικάνικους χορούς, στροφές σε ρόδα, καποέιρα, περνά -περνά η μέλισσα, που τραγουδάν ρεμπέτικα και παίζουν κρουστά, θα περνούσα κι εγώ ανέμελα με τη σατέν μου, την τριμμένη Αμαλία, να χαιρετήσω τη Μαντώ Μαυρογένους, μαρμάρινη φρεσκοπλυμένη, την μαντιλοφορούσα Μπουλουμπίνα, να χαμογελάσω και στις άλλες μαντιλοφορούσες, ντυμένες εθνικές ενδυμασίες αγνώστων εθνών, χωρίς λόγια.

25η Μαρτίου 2021

 Ευχαριστώ την τύχη μου που αξιώθηκα να ζήσω δεύτερη μεγάλη επέτειο της Επανάστασης σήμερα. Η πρώτη ήταν επί χούντας, το 1971, τα 150 χρόνια, μέσα στο κιτς, στο φόβο και στην εκστρατεία τους για εξαναγκασμένο συναίσθημα, η οποία βεβαίως απέτυχε σε βαθμό να μισούμε επί χρόνια, μια ολόκληρη ζωή, κάθε τι που θύμιζε εθνική επέτειο. Τι ευτυχία η Δημοκρατία σήμερα. Μετράω την ψυχραιμία μου, δεν μου κάνουν τίποτε τα εμβατήρια, που κάποτε σηκωνόταν η τρίχα μου όταν τα άκουγα, συγκινούμαι με τον εθνικό ύμνο, με τα παιδιά που φορούν στολές, με τον Κάρολο της Αγγλίας και την πρόεδρο της Δημοκρατίας, δακρύζω από ευτυχία, και εύχομαι σε δέκα χρόνια, σε είκοσι, να έχουμε και Τούρκους στο τραπέζι με τις γαρίδες, και Βορειομακεδόνες, και Αλβανούς και Βουλγάρους, όλους τους γείτονες πρώην εχθρούς ή και φίλους, για πλήρη αναστοχασμό, για πλήρη ωριμότητα, να το δω κι αυτό και να συγκινούμαι ακόμα πιο πολύ. Και να υπάρχουν ακόμα γαρίδες, βασικό κι αυτό.

Εδώ η μανούλα μου ντύνει το εγγόνι της τσολιαδάκι χωρίς να έχει να παρελάσει ή να εμφανιστεί κάπου, έτσι για μας, για να χαρούμε, κι άμποτες να μπορούμε να χαιρόμαστε γι αυτό που είμαστε, γι αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε, ειρηνικά, με αναγνώριση του εαυτού μας και των άλλων γύρω μας.

Αρχαιολογία downtown

 Εορταστικά προσωπικά προεόρτια στην κάτω γειτονιά, στην παρακάτω ρούγα. Όλο κάτω και πιο κάτω και πολύ πιο παρακάτω, ημέρα και της ποίησης γαρ. Κεραμεικού και Μεγάλου Αλεξάνδρου, όλα τα μεγαλεία που στήριξαν τη στήριξη αυτού του νέου κράτους. Που εμείς γεράσαμε κι αυτό ακόμα δεν μπήκε στην εφηβεία. Η χελώνα του Δαρβίνου που επιβιώνει με τη σκληρή της ράχη να γδέρνει τα μαλακά μας σώματα. Είπαμε, ημέρα της ποίησης. Κι όχι απαραίτητα ομοιοκαταληξία.

Καθότι ακόμα κλειστός ο αρχαίος Κεραμεικός, περιορίστηκε ο εορτασμός στα νέα ερείπια της οδού Κεραμεικού και πέριξ. Ας πούμε ότι και χωρίς αρχαιολογικούς χώρους το κέντρο της ενδόξου πρωτευούσης είναι από μόνο του ένας πολύ αξιόλογος αρχαιολογικός χώρος. Αρχαιολογία των διακοσίων χρόνων μεγαλόπνοων αρχιτεκτονικών σχεδίων με αρχαιοπρεπή σκηνογραφία και επίμονη αστάθεια. Τι αετώματα και τι διαζώματα και τι παραστάδες οραματίστηκαν εδώ και έστησαν στ’ αλήθεια εκείνος ο Τσίλλερ και οι επίγονοι του, δίκιο είχε ο ταξιτζής που μπέρδευε τον Τσίλλερ με τον Σίλλερ, όλα ποίηση στην πόλη αυτή, με κατάληξη σύγχρονη βεβαίως το επιτύμβιο επίγραμμα: lacrimae rerum.

Ε, λόγω ημερών και ψυχικής ανάτασης με πιάνουν οι Μούσες μασχαληδόν και δεν μ’ αφήνουν. Ωστόσο αμήχανες κι αυτές ψάχνουν λέξεις και διατυπώσεις για την περιγραφή της εγκατάλειψης. Πόσο κράτησαν τα κλέη του Κλεάνθους και του Κλέντσε; Για πόσα χρόνια ήταν οι μέρες νεοκλασικές; Με πόση ταχύτητα εγκαταλείφθηκε ο κλασικισμός, βαρύς στους ώμους της λεπτογέου Αττικής για καταστάσεις ελαφρότερες; Άκλαυτα πήγαν πάντως τα ντουβάρια τα λεπτοστολισμένα. Τώρα με όλα τα κεντίδια τους έχουν γίνει ενιαία επιφάνεια γκράφιτι που δεν καταλαβαίνει ούτε από παραστάδες, ούτε από έρκερ, ούτε από εσοχές ούτε από εξοχές.

Στις εξοχές σίγουρα κατέφυγαν οι εγγονοί κι οι εγγονές των αγωνιστών της αναβίωσης ενός κλέους που δεν άντεξε εν γένει. Εκεί, εκεί, να σχεδιάσει στους πρόποδες και στα παράλια τα ίδια ασφυκτικά οικόπεδα άνευ πάρκινγκ για να διαιωνίζεται η δόξα των Ελλήνων. Μακριά βρίσκονται σίγουρα οι κληρονόμοι, στις εξοχές, στα εξωτερικά, κάπου έξω. Δύσκολο να αντικρίζεις τη μέσα πόλη σε καταστάσεις εγκλεισμού. Καλύτερα να ζούμε πάντα με το όραμα της διαφυγής, γρήγορα ν’ ανοίξουν τ’ αεροδρόμια. Στη Μόσχα αδερφές μου, κι ακόμα παραπέρα.

Ευτυχώς άνοιξε ο αρχαιολογικός Κεραμεικός την επομένη να απομακρυνθούμε νοερά από τη σύγχρονη πίκρα.

 

Ο χρόνος των νέων

Δεν έχω γεράσει τόσο ώστε να μη θυμάμαι πόσο άγχος είχα για το χρόνο όταν ήμουν νέα. Κάθε μέρα μου φαινόταν σαν άπιαστο θήραμα που έπρεπε να ξετρυπώσω, να κατακτήσω, να ζήσω, να απολαύσω, να καταλάβω το βαθύτερο νόημα του και το ελαφρύτερο, να μη μου ξεφύγει, να μην το χάσω, να.. να.. να… Όλα είναι εκκρεμή όταν είσαι νέος, πρέπει να ρυθμιστούν τα πάντα, αλλά αυτή τη σοφία την έχω τώρα, την αποστασιοποίηση, τη δυνατότητα να βγάζω συμπεράσματα, την έχω τώρα, τότε δεν την είχα. Τότε με έτρωγε η αγωνία και η πεποίθηση που τα τραγούδια επιτείνουν, ότι τα νιάτα φεύγουν γρήγορα και δεν ξαναγυρνούν.

Σκεφτείτε τις δύσκολες δουλειές που έχουν να κάνουν οι νέοι στον ελεύθερο χρόνο τους. Πρέπει να επιλέξουν τη ζωή τους, να βρουν  τον τρόπο τους, τη δουλειά τους, τον εαυτό τους, τον κύκλο τους, το ταίρι τους, τα γούστα τους, τις φιλίες τους, να διαπραγματευτούν τα πάντα, να αναμετρηθούν με τα πάντα. Περνούν τις εξετάσεις καθημερινά, στα μάτια των ανθρώπων που νομίζουν ότι τους αρέσουν, νομίζουν ότι είναι σπουδαίοι, θέλουν να τους γνωρίσουν, θέλουν να αναγνωριστούν. Έχουν την αίσθηση ότι κρέμεται από πάνω τους δαμόκλειος σπάθη ο χρόνος, ότι θα τους δέσουν σε μια βδομάδα, ότι δεν πρέπει να χάσουν στιγμή, ότι ο καιρός περνάει γρήγορα καγχάζοντας, ότι έτσι και κάτι χαθεί, αλίμονο, χάθηκε το σύμπαν. Δεν είναι αλήθεια, αλλά δεν μπορούν να το ξέρουν. Η περιρρέουσα λατρεία της νιότης δεν βοηθάει, κάθε άλλο, δυναμώνει την απειλή της απώλειας, το φόβο ότι κάθε μέρα που χάνεται είναι αναντικατάστατη.

Και σάμπως δεν είναι, για όλους, νέους και γέρους; Μάλιστα οι γέροι έχουν λιγότερο χρόνο μπροστά τους από όσο οι νέοι. Κι όμως εκείνοι μπορούν να κάνουν υπομονή, γιατί έχουν κατακτήσει τα βασικά, ή έχουν παραιτηθεί από άλλα. Ξέρουν ποιοι είναι, τι ικανότητες και δυνατότητες έχουν, τι βιός και τι αντοχές. Οι συνήθειες είναι σταθερές, η ωριμότητα, όσο και να την έχουμε απαξιώσει, βοηθάει. Δεν είμαστε ίσοι απέναντι στην ανάγκη περιορισμού και αναμονής, είμαστε μάλιστα αντιφατικά αδικημένοι.

Δεν ξέρω πώς η κατανόηση αυτή, που πιστεύω ότι πολλοί συμμερίζονται, μπορεί να γίνει ρυθμιστής για μέτρα ή για κανόνες, ή οτιδήποτε τέτοιο. Αλλά καταλαβαίνω την ανυπομονησία των νέων, καταλαβαίνω και την επιθετικότητα, την αντίδραση που βγάζουν. Ζητείται μεγάλη φαντασία και σοφία από μας τους μεγαλύτερους, και δεν είμαι σίγουρη ότι την έχουμε.

 

 

 

Αθλητικά παπούτσια

Ξύπνησα την ημέρα της Γυναίκας, παγκόσμια και διεθνή ημέρα, με μια παράξενη εικόνα καρφωμένη στο μυαλό μου, ίσως υπόλειμμα ονείρων. Τα πόδια της μαμάς μου γυμνά, με τα δαχτυλάκια πιεσμένα το ένα στο άλλο, κοκκινισμένα, παραμορφωμένα από τα τακούνια της νιότης της, με το κότσι να την πονάει και να μη μπορεί να βολευτεί κανένα παπούτσι στα γεράματα. Έφταιγε το κουτσομπολιό στο διαδίκτυο για τα αθλητικά παπούτσια που φόρεσε η πρόεδρος της Δημοκρατίας στη Ρόδο, θυμήθηκα που είχα πάει κι εγώ πριν λίγο καιρό στην παλιά πόλη της Ρόδου, με αθλητικά μεν αλλά χωρίς πλατιά αερόσολα και είχα δεινοπαθήσει, θέλει ειδικό εξοπλισμό το λιθόστρωτο της υπέροχης πόλης. Μάλλον παρεισέφρησαν στα όνειρά μου ιστορίες από  βιβλία για Κινέζες που τύλιγαν τα πόδια τους από μικρές ώστε να μη μεγαλώσουν, της Περλ Μπακ ήταν; Θυμάμαι ότι είχα τότε σκεφτεί πόσο τυχερές ήμασταν εμείς οι δυτικές του εικοστού αιώνα και δη του δεύτερου μισού που όχι μόνο δεν χρειαζόταν να τυλίγουμε τα πόδια μας αλλά μπορούσαμε και να μη φοράμε τακούνια, όπως οι μαμάδες μας.

Έκτοτε τα προνόμια μας διευρύνθηκαν, τα αθλητικά, μαλακά, ανατομικά παπούτσια βελτιώθηκαν, ενώ ταυτόχρονα υψώνονταν και τα τακούνια για τις γυμνασμένες, ή μάλλον τις ειδικά εκπαιδευμένες που μπορούσαν να τα φορούν. Η μόδα χωρίστηκε στα δυο, στις φιλόδοξες δουλειές  τα ψηλά τακούνια έγιναν ένα είδος πρόκλησης, μονάδα μέτρησης φιλοδοξίας. Στις ελεύθερες ώρες και στο σπίτι βέβαια, ή στο πάρκο μπορείς να φοράς τα σούπερ βολικά αθλητικά, αλλά η ισορροπία στα τακούνια έγινε κάτι σαν φαλλικό σύμβολο, ισορροπώ εδώ πάνω άρα θα ισορροπώ και παραπάνω, επίσης, κρατάω στιλέτο.

Μπορεί να υπερβάλλω από ζήλεια, πάντα θαύμαζα τις γυναίκες που κατάφερναν να στέκονται με κομψότητα και να μη φοβούνται τα ψηλοτάκουνα, όπως θαυμάζω πολλές δεξιότητες, το χορό της κοιλιάς, τις ανάποδες στάσεις στη γιόγκα, την αντοχή των δρομέων. Είναι γεμάτη ταλέντα η ανθρωπότητα, μπορείς να γυρίζεις με το στόμα ανοιχτό δια βίου, πράγμα που εφαρμόζω.  Γυρίζω όσο μπορώ, αλλά ποτέ με τακούνια.  Ο κομφορμισμός που παραμόρφωσε τα πόδια των μανάδων μας δεν πρόκειται να επιστρέψει. Ας ψηλώνουν τα τακούνια, ας ενισχύονται οι αερόσολες  κι η καθεμιά ας αναμετράται με το γούστο, τις ικανότητες και την αισθητική της.

Τούτου λεχθέντος, τα αθλητικά έχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης, ειδικά για τα ροδιακά λιθόστρωτα και τις αθηναϊκές πλάκες πεζοδρομίου.

 

Αγραμματοσύνη

 Με τις διακοπές ρεύματος χάνω τους σταθμούς στο ραδιόφωνο, δηλαδή το Τρίτο, γιατί δεν ακούω τίποτε άλλο και να με συμπαθάτε, οπότε σήμερα το πρωί το ψάχνω πάλι και πέφτω σε πολύ σοβαρό κύριο που λέει ότι σαν σήμερα ιδρύθηκε η Ρεάλ Μαδρίτης με επικεφαλή.... κι εκεί αλλάζω γρήγορα, ούτε τι σταθμός ήταν δεν κατάλαβα, αλλά ένα ξέρω. Δεν είναι δυνατόν να ζούμε μέσα σ΄αυτήν την επίσημη, την υποχρεωτική αγραμματοσύνη. Δεν γίνεται δηλαδή. Εμ μας λένε μείνετε σπίτι, εμ μας πυροβολούν νυχθημερόν όχι απλώς με λάθη, αλλά με βαριές, παραμορφωμένες ελληνικούρες. Φτάνει πια! Μάθετε ελληνικά στους εκφωνητές του ραδιοφώνου! Και της τηλεόρασης. Δεν αντέχουμε άλλο!

Το ρεύμα του κόλπου

Νόμιζα ότι συμβαίνει μόνο στην εφηβεία, αλλά φαίνεται πως επανέρχεται στη δεύτερη, τρίτη, τέταρτη ή πέμπτη εφηβεία, χάνεις και το λογαριασμό με τα περάσματα από τη μια ηλικία στην άλλη, επανέρχεται τέλος πάντων αυτή η ανεξήγητη νωχέλεια με τις πρώτες ανοιξιάτικες μέρες. Στο σχολείο ήταν άρνηση συμμόρφωσης σε μια εποχή που κάτι τέτοιο ήταν απλώς αδιανόητο. Έχουν αλλάξει τα πράγματα και ίσως οι σχολικές ηλικίες να μην το καταλαβαίνουν καν, μπορεί να χάνεται η φάση όπως χάνεται, λένε το Γκολφ Στρημ, θερμό ρεύμα που με κάποιο παράξενο τρόπο δημιουργεί τα παγόβουνα και τα ενισχύει. Γι αυτό και διάβασα σε μια βδομάδα ότι αποκόπηκε ένα παγόβουνο με την έκταση του Παρισιού, κι ύστερα διάβασα για ένα παγόβουνο σε έκταση Λονδίνου και τελικά δεν έχω καταλάβει τι παγόβουνο αποκόπηκε ακριβώς. Λονδίνο, Παρίσι, ή και τα δυο; Και γιατί τα παγόβουνα που αποκόπτονται δεν έχουν μέγεθος Αθήνας; Μήπως πρέπει να διαμαρτυρηθούμε στον ΟΗΕ ή κάπου; Γιατί αυτή η περιφρόνηση στην έκταση Αθήνας; Υπάρχει νέα διεθνής συνωμοσία εναντίον μας; Όλα γίνονται για να μας κρατάνε εμάς μέσα, ενώ αυτοί σουλατσάρουν σε παγόβουνα στα Παρίσια και τα Λονδίνα. Στα παγωμένα Παρίσια και τα παγωμένα Λονδίνα. 

Εδώ ζούμε τη γνωστή αντιστροφή, παγωμένα σπίτια και ζεστά ανοιξιάτικα πάρκα. Επετεύχθη αναγνώριση χρυσοπράσινων εκτάσεων ριγμένων στο πέλαγος των ομοιόμορφων νεοελληνικών πολυκατοικιών, μεγέθους παγόβουνου που ένας θεός ξέρει πώς αποκολλήθηκαν. Έφηβοι πλησίασαν πρώτοι κρατώντας επιφυλακτικά το σκέιτ υπό μάλης, κρανοφόροι, σιδερόφρακτοι, κι αφού ιχνηλάτησαν ορμήσαν αλαλάζοντες τόσο δυνατά που τους πήρε είδηση η γειτονιά και ξεχύθηκε κι εκείνη. Αν δεν είναι αυτή κλιματική αλλαγή, τι είναι; Σαράντα χρόνια φούρναρης σερβίρω νυχθημερόν κουλουράκια παρακλήσεων περί πάρκων, τα βρίσκαν πάντα δυτικότροπα και απάδοντα στις αρχαίες ιερές συνήθειες,  ξενέρωτα και άκαιρα, μονότονα και τώρα ιδού, λίγο πριν την τελική εφηβεία, βγήκαν όλοι έξω. Πήραν και τα μωρά, και τους μεγάλους, και την καρό κουβέρτα, και τη μπάλα, και τα ποδηλατάκια, πλήρης έκθεση δηλαδή περιουσιών και αδυναμιών. Πού βαδίζομεν κύριοι;

Οι Έλληνες ανακάλυψαν τα πάρκα, λένε οι αισιόδοξοι, τους πήρε μισό αιώνα αλλά τώρα πάει πια, θα είναι η μόδα του αιώνα, μου λένε οι αισιόδοξοι φίλοι. Εγώ τι να σας πω, δεν το πιστεύω. Ας το χαρούμε τώρα, για μετά δεν θα βρεθεί  ένα παγόβουνο, ένας κόκκινος πλανήτης;