Ανάδυση της μνήμης

Στη Θεσσαλονίκη η μνήμη αναδύθηκε. Για δεκαετίες ήταν σκεπασμένη από τα σύγχρονα γεγονότα, τις αλλαγές, τις απουσίες, τη σιωπή. Δεν μιλούσε κανείς για την εξόντωση των δεκάδων χιλιάδων Εβραίων της πόλης, τόσο μαζική, τόσο ολοκληρωτική, τόσο τερατώδη που δεν ξανάγινε αλλού στην Ελλάδα, κανείς για το πολυεθνικό παρελθόν της και το πόσο κυρίαρχη ήταν η παρουσία των Εβραίων,  πόσο σημαντική ήταν για τους Εβραίους η πόλη.

Δεν μπορώ να φανταστώ πώς βίωσαν τη σιωπή αυτή οι άνθρωποι που έζησαν την εξόντωση  εκείνη, που είδαν να μαζεύουν τους Εβραίους στην πλατεία Ελευθερίας, να τους ταπεινώνουν δημόσια, να τους φορτώνουν σε τρένα, κι έμαθαν κάποια στιγμή ότι δεν θα γυρνούσαν, ότι χάθηκαν χιλιάδες, οικογένειες ολόκληρες, γνωστοί τους και γείτονες, πώς ερμήνευσαν και συμπορεύτηκαν με την προσπάθεια για λήθη, που σαν φοιτήτρια την έζησα και την ξέρω, από την καλλιέργεια της άγνοιας, την απορία, το μπέρδεμα. Πιο εύκολα καταλαβαίνω πώς θα νιώθουν τώρα, κι εκείνοι που θυμούνται και είχαν προσπαθήσει να ξεχάσουν, κι εκείνοι που δεν ήξεραν λόγω ηλικίας, κι εκείνοι ακόμα που τότε δεν έδωσαν καν σημασία, ή μπορεί και να ευχαριστήθηκαν, αυτοί οι τελευταίοι δεν θα πέρασαν τη δική τους κόλαση από την οποία ίσως τους ελευθερώσει η μνήμη που αναδύθηκε;

Την Κυριακή έγινε ξανά η πορεία μνήμης, στην επέτειο της αναχώρησης του πρώτου τρένου με Εβραίους της πόλης για το Άουσβιτς. Μπορεί να μη μαζεύτηκαν τόσοι πολλοί στην πορεία αυτή, όσοι μαζεύονταν στα «συλλαλητήρια για τη Μακεδονία», μπορεί για τη ζωή της πόλης να είναι ακόμα κάτι μικρό και περιθωριακό αυτή η εκδήλωση, αλλά πόσο σπουδαίο να συμβαίνει! Πόση αλλαγή στο βλέμμα μας πάνω στο παρελθόν και στη συνείδηση της ύπαρξης μας! Ο καιρός ήταν καλός, ο κόσμος περπάτησε ως τον παλιό σταθμό, τα παιδιά τραγούδησαν Μπομπ Ντύλαν με ελληνικούς στίχους, και τα εγγόνια ενός Γερμανού που είχε πάρει μέρος σε εκτελεστικά αποσπάσματα, βγήκαν και ζήτησαν συγγνώμη από τον Αχιλλέα Κουκουβίνο, γηραιό επιζώντα, για λογαριασμό του παππού τους.

 Έχουν περάσει 76 χρόνια. Δεν είναι μικρό πράγμα. Τυχερά τα εγγόνια που τον πρόλαβαν. Τυχερή η πόλη που πρόλαβε τους ελάχιστους επιζώντες, τυχερή που αναδύθηκε η μνήμη  πριν σβήσει ολοσχερώς η φλογίτσα της ζωής τους.