Μόραλης στο Μπενάκη της Πειραιώς

Δεν είχα ξεκινήσει να δω τη μεγάλη έκθεση του Μόραλη. Στη γιορτή του Δήμου Αθηναίων για το βραβείο καινοτομίας που πήρε είχα πάει, μας είχαν καλέσει ως ΓΕΦΥΡΕΣ, ομάδα εθελοντών που παραδίδουμε μαθήματα ελληνικών σε μετανάστες. Πήγαμε λοιπόν και ήταν ωραία, γιατί επιτέλους ήμασταν κάπως συμφιλιωμένοι, κι εμείς ως μονίμως διεκδικητικές ΓΕΦΥΡΕΣ, κι εκείνοι, ως Δήμος, οι μονίμως επιφυλακτικοί απέναντι μας. Γνωριστήκαμε πια καλά, κερδίσαμε ο ένας την εμπιστοσύνη του άλλου, μόνο που το Μάιο γίνονται εκλογές, και να δούμε πώς θα είναι η επόμενη χρονιά.
Μετά τη γιορτή πήγαμε στο Μουσείο Μπενάκη για καφέ με την Κωνσταντίνα, ένα από τα νεαρά μέλη της ομάδας, κι εκεί άρχισε να βρέχει, οπότε εγώ η προνομιούχα, που δεν είχα δουλειά να με περιμένει όπως η Κωνσταντίνα, έμεινα στο μουσείο και πήγα να δώ την έκθεση.
Ήταν αναδρομική, παρακολουθούσε όλη την πορεία του, με πάρα πολλά έργα, από τα νεανικά ως τα τελευταία. Κι η ιστορία της ζωής του παράλληλα, με φωτογραφίες και τους αντίστοιχους πίνακες. Πέρασε σχεδόν έναν αιώνα ζωγραφίζοντας, αφού άρχισε στα 13 με διάφορους δασκάλους, και στα 15 πήγε στη Σχολή Καλών Τεχνών ως εξαιρετικό ταλέντο,  και δεν σταμάτησε ποτέ να δουλεύει.
Με πλημμύρισε η αίσθηση οικειότητας, βέβαια τον ξέρω τον Μόραλη, από τα εξώφυλλα των βιβλίων, των δίσκων, τις αφίσες θεατρικών έργων, τον τοίχο του Χίλτον... κι απο την άλλη πόσα δεν ήξερα, δεν είχα δει ποτέ.
Περπατώντας στις αίθουσες, με τις εικόνες που ήξερα καλά και τις άλλες που έμοιαζαν ή ήταν τελείως διαφορετικές, συνειδητοποίησα τον καλλιτεχνικό πυρετό των δεκαετιών που μεγάλωνα, χρυσές δεκαετίες τις λένε τώρα, τις αναζητήσεις γύρω από την ελληνικότητα, την έμπνευση και τη δημιουργία που παρακολουθούσαμε κι εμείς σαν κάτοικοι της Αθήνας. Ζωγραφική και μουσική και ποίηση και θέατρο, και χορός, όλα βούτηξαν στην πηγή και βγήκαν ανανεωμένα.  Η τόλμη του μοντερνισμού βρήκε υλικό στην παράδοση, η ερωτική αγωνία κι οι ασίγαστες επιθυμίες ελευθερώθηκαν σε βαθμό εμμονής. Βέβαια, το είχε κι αυτό εκείνο το κίνημα. Χαρά σε κείνον που μπορεί να εκφράζεται δουλεύοντας ακατάπαυστα, να βρίσκει ασταμάτητα νέες ιδέες και φόρμες.
Το πρόσωπο των γηρατειών το ήξερα από τις φωτογραφίες των εφημερίδων, το νεανικό του με εντυπωσίασε. Πόσο λεπτός και στοχαστικός, πόσο όμορφος στις προσωπογραφίες με την εξίσου λεπτή γυναίκα του, την πρώτη από τις τρεις. Όμορφη και παράξενη φιγούρα στα νιάτα του, πριν αφοσιωθεί στα νιάτα των άλλων.