Μετείκασμα

Με πόση φυσικότητα, πόση άνεση διαβαίνουμε τη μεγάλη τζαμένια πόρτα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, χωνόμαστε στο κόκκινο χρώμα που την περιβάλλει, χανόμαστε εν συνεχεία στους άπλετους λευκούς και γκρίζους χώρους του. Σα να μην περιμέναμε χρόνια και χρόνια το μουσείο αυτό, σα να υπήρχε πάντα στη ζωή μας νιώθουμε είκοσι λεπτά μετά, αφού ανεβήκαμε τις κυλιόμενες, χαζέψαμε τη θέα, αντιληφθήκαμε στοιχειωδώς την έκταση και τις δυνατότητές του. Εύκολα οι άνθρωποι δέχονται το ωραίο, το παραπανίσιο, το άνετο και το υψηλό, με τα αντίθετα είναι που ζορίζονται, όσο κι αν συχνά δεν μπορούν να το δείξουν.

Λες και μεγαλώσαμε λοιπόν σε τέτοια άπλα, αλωνίζουμε την Ντοκουμέντα 14, που έχει αρκετά ιστορικό χαρακτήρα σχετικά με τη μοντέρνα τέχνη και τα κινήματά της, και θα μπορούσε να συμπληρώσει θαυμάσια την εκπαίδευση ειδικών, αλλά δεν είμαστε ειδικοί,  μόνο η συγκίνηση μας γραπώνει. Ωστόσο κάτι ξέρουμε, κάτι θυμόμαστε, και σταματάμε μπροστά στα δυο έργα του Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι «Μετείκασμα» και «Ήλιος- η καρδιά της μέρας», φτιαγμένα το 1948.

Είναι ο ήρωας του Βάιντα ο ζωγράφος αυτός, το πρόσωπο της τελευταίας του ταινίας. Ζωγράφος εκείνου του μοντέρνου καλλιτεχνικού κινήματος που πίστευε ότι θα άλλαζε τον κόσμο με την τέχνη, η οποία θα συνδυαζόταν με την σοβιετική επανάσταση. Η ταινία, την οποία έσπευσα να δω αμέσως μετά, αφηγείται τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Λίγο πριν πεθάνει ο Στάλιν, πέθανε ο ζωγράφος από πείνα και εγκατάλειψη, καθώς το καθεστώς του είχε αφαιρέσει κάθε δυνατότητα να δουλέψει οπουδήποτε, να κάνει οτιδήποτε, όταν πια η επίσημη γραμμή ήταν ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός και απαγορευόταν να δημιουργεί κανείς οτιδήποτε άλλο, ή να γράφει κάτι θεωρητικό πέρα από τη θεωρία που είχε εγκριθεί επίσημα.

Γυρίζοντας σπίτι αναστατωμένη μετά την ταινία, ένιωθα ταυτόχρονα κι ανεβασμένη ως κάτοικος Αθήνας. Είχα δει δυο πρωτότυπα έργα του ζωγράφου στο Μουσείο, κι είχα πάει σινεμά από εκεί, με μετρό απευθείας.