Ντοκουμεντάροντας την Αθήνα

Προσπαθώ να παρακολουθώ την Documenta 14, όσο γίνεται. Στην αρχή μ' έπιασε πανικός. Του είδους που μας πιάνει όταν χάνουμε πράγματα, δεν θα προλάβω, πόσα πολλά, τι αξίζει, γιατί μας ζαλίζουν. Επέρχεται άρνηση: δεν θέλω άλλα! Όταν είχα κέφια και όρεξη, νέο παιδί, είχαμε μόνο το θέατρο Τέχνης για τα μοντέρνα, και καμιά γκαλερί. Τώρα πού να πρωτοπάς;

Πήγα πρώτα στο μουσείο Μπενάκη, ύστερα στο καινούργιο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το εργοστάσιο του Φιξ, τρίτο στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, τέλος έτυχα- και τι καλύτερο από το τυχαίο; -σε μια περφόρμανς στο Μέγαρο μουσικής. Οι ξένοι ήταν παντού περισσότεροι από τους Έλληνες, εξοικειωμένοι με τη γλώσσα, με την ανάγκη. Στο Μπενάκη, που το γνωρίζω σαν μουσείο, υπάρχουν έργα που σου κόβουν την ανάσα, στο ΕΜΣΤ ομολογώ ότι πιο πολύ συγκλονίστηκα από το ίδιο το Μουσείο, το νέο απόκτημα της πόλης, τη θέα της από τα παράθυρα και τις ταράτσες του. Νέες όψεις της Αθήνας μπαίνουν στη ζωή μας, όπως κι από το ΚΠΙΣΝ. Για τα έργα πρέπει να ξαναπάω, αν και φοβάμαι ότι πάλι θα χαζεύω έξω.

Τη Γεωπονική σχολή δεν την είχα δει ποτέ μου.. Τα βαμμένα μπλε πρόβατα του Αμπουμπάκαρ Φοφάνα, ήταν η αφορμή, η αληθινή αιτία ήταν να γνωρίσω τον κήπο που βλέπω περνώντας από την Ιερά οδό, τον Βοτανικό τον τραγουδισμένο. Κήπος κλειστός, μικρή τον φανταζόμουν σαν εκείνους τους παράξενους της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων, που είναι κλειστοί κι αυτοί και απρόσιτοι, αργότερα σαν τους Βοτανικούς του Παρισιού και του Λονδίνου. Περπατώντας από το μετρό Κεραμεικός, βλέπεις τις ανθισμένες ροδιές δίπλα στο φράχτη, τις βραγιές να τραβάνε στο βάθος, ελιές και πορτοκαλιές, τα μεσογειακά δέντρα στο φως της Αττικής, και μαζί της επιστημονικής έρευνας. Λίγο πριν το κτίριο και την πύλη κάποια παλιά κτίσματα στο βάθος θυμίζουν ότι οι επιστημονικές φιλοδοξίες έχουν παρελθόν, όχι και πολύ καλά συντηρημένο βέβαια. Μεταλλικά σχέδια που μιμούνται το στάχυ στολίζουν το φράχτη, μερικά κρέμονται ξεκολλημένα. Ξαφνικά, ανάμεσα σε δυο πανό, μια οθωμανική κρήνη ακριβώς πίσω από τα κάγκελα, σαν φυλακισμένη. Να κάτι που δεν περιέλαβε η έρευνα, επιστημονική, τουριστική, καλλιτεχνική. Ψάχνω στο Γκουγκλ 'οθωμανική βρύση, Βοτανικός' είναι το κτήμα του Χασεκή εδώ, διαβάζω, βοεβόδα κάποτε της Αθήνας. Παραπεταμένο κομμάτι ιστορίας, κανένα ταμπελάκι, καταγραφή, σήμα, τίποτε, άρα ασήμαντο. Οι φοιτητές κι οι καθηγητές της Γεωπονικής, θα έχουν ποτέ σταθεί να το κοιτάξουν; Είναι εντός του Βοτανικού κήπου, αλλά στραμμένο προς τα έξω, άρα εκτός των ενδιαφερόντων τους, μάλλον.

Ωραίος, περιποιημένος, δροσερός ο κήπος μπροστά στη Σχολή. Αντίθετα, το περιβόλι όπου προχωράμε για να δούμε τα βαμμένα πρόβατα, ψήνεται στο λιοπύρι. Ευτυχώς έχει σκιά στον ελαιώνα όπου τα έχουν, και βρίσκουμε εκεί την ξεναγό που μας εξηγεί ότι το λουλάκι, με το οποίο βάφτηκαν, είναι φυτικό χρώμα που εξάγεται με μεγάλη και επίπονη διαδικασία, και θεωρείται πολύτιμο στην Αφρική, έχει δε και ιατρική χρήση, είναι αντισηπτικό και αντιφλεγμονώδες. Κάποτε το βάζαμε στην πλύση θυμάμαι, και το προσθέταν στον ασβέστη που έβαφαν τα σπίτια σε μερικά νησιά. Το μαλλί των προβάτων, όταν τελειώσει η έκθεση και τα κουρέψουν, θα το στείλουν στην Κρήτη, στις υφάντρες που δουλεύουν με φυτικά χρώματα. Τις ξέρω καλά αυτές τις γυναίκες, είχα παρακολουθήσει τη Σοφία Κανά πριν δεκαετίες, όταν ξεκίνησε την αναβίωση της υφαντικής αυτής στον Άγιο Νικόλαο.

Έτσι τα βαμμένα αυτά πρόβατα- για τα οποία βρέθηκαν και φιλόζωοι να διαμαρτυρηθούν, αφού είχαν φάει το σουβλισμένο τους αρνάκι υποθέτω- μας συνδέουν όχι μόνο με την Αφρική και την Κρήτη, 'Ευλογία Αφρικής' λέγεται το έργο, αλλά και με την ίδια μας την πόλη, αυτή την άγνωστη. Χωρίς αυτά δεν θα έβγαινα στο δρόμο. Και δεν θα είχα μπει στο Βοτανικό, δεν θα είχα δει την κρήνη του Χασεκή, δεν θα είχα θυμηθεί την Σοφία Κανά, δεν θα είχα στοχαστεί πόσο ταπεινός είναι ο θησαυρός της Αφρικής, και πόσο κοντινή μας είναι η Αφρική, στην οποία ποτέ δεν έχω πάει.

Αλλά ίσως αρκεί να τριγυρίζει κανείς την Αθήνα. Αυτή την εποχή όλα βρίσκονται εδώ, πραγματώνεται ο στίχος: “Εδώ είναι το ταξίδι”