Καημένη πλατεία

 Παντέρμη πλατεία Συντάγματος. Ή μάλλον ακριβώς το αντίθετο από το «παντέρμη». Αυτή που μαζεύονται όλοι. Που δεν ησυχάζει άνθρωπος και πολιτική δύναμη, πραγματική ή φανταστική, αν δεν βουίξει εκεί στο κέντρο της, αν δεν το γεμίσει, αν δεν απλώσει τα πανό, αν δεν σταματήσει την κυκλοφορία ή αν δεν καταστρέψει, κάψει, σπάσει και απαθανατιστεί σε λυγερές πόζες να ρίχνει τις μολότοφ ουρλιάζοντας ηρωικά.

Ερμη πλατεία, δυστυχής. Ή μάλλον το αντίθετο του έρμη, γεμάτη προσδοκίες, διεκδικήσεις, πολιτικές φαντασιώσεις, βία και βρόμα, πλατεία όπου μια βόλτα δεν μπορείς να πας με την ψυχή ήρεμη, αν δεν πέσεις σε πολιτικές φιλοδοξίες που σου κόβουν τον δρόμο, που σε τρομοκρατούν, που αν δεν βασανίσουν τους συμπολίτες τους δεν υπάρχουν, σου αρπάζουν τα μπράτσα πλασιέ, ούτε να χαρείς που καταφέρνεις να περάσεις αρτιμελής την Καραγεώργη Σερβίας.

Κι ο δήμαρχος βεβαίως κάνει πρότζεκτ, σου λέει όλο το παιχνίδι της πολιτικής εκεί βρίσκεται, τι να κάνω, να πάω να καθαρίσω την Πατησίων μπροστά στον ΟΤΕ που ζέχνει κατρουλίλα; Οποιος ανακατεύεται με τα κάτουρα τον τρώει η αφάνεια, εκεί κι ο δήμαρχος λοιπόν, στο Σύνταγμα. Εκεί δόξα και αθανασία, φώτα και κάμερες και προβολείς, εκεί η εξουσία ως σύμβολο και πραγματικότητα. Βάρα, χτύπα, ρίξε. Βάλε φωτιά. Ή κάνε σχέδια ρομαντικά, αναμόρφωση της πλατείας, να έχουν να σπάνε καινούργια πράγματα οι εισβολείς, κι όλοι μαζί να χαίρονται.

Αν είχε πινακίδες μνήμης στα γύρω κτίρια δεν θα χωρούσαν οι στιγμές επίθεσης. Κι ένας πόντος να γραφόταν για κάθε φορά που κλείνει η κυκλοφορία και απειλείται να καεί η Βουλή, πάλι θα ξεχείλιζαν από τις προσόψεις οι εγγραφές. Οπότε σωστά δεν μπαίνει αναμνηστική πλάκα για τίποτε και για κανέναν, να είναι κάθε φορά η εμφάνιση μοναδική, σαν να μην υπήρξε άλλη. Να νιώθει ο κάθε μολοτοφόρος σαν πρώτος σημαιοφόρος ενός αγώνα που κανένας άλλος δεν σκέφτηκε ποτέ να κάνει, σαν να εφηύρε ο ίδιος τη μολότοφ και σαν να παίρνει την παρθενιά της πλατείας με τη λυγερή του κίνηση ρίψης ακοντίου. Αέναη κατάσταση, αειφόρος ανάπτυξη α λα ελληνικά.

Ιερός περίβολος της θεάς εξουσίας, πεδίο μαχών συμβολικών αλλά με σώματα και όπλα, ό,τι άλλο θέτε είναι, πλατεία δεν είναι αυτή. Αλλά βέβαια πρέπει να λέγεται πλατεία, αλλιώς δεν έχει γούστο. Να έχει και τα παγκάκια της και τα δεντράκια της κι άλλα προκλητικά αντικείμενα ενός βίου σε δημόσιο χώρο που ποτέ δεν θα ζήσουμε, προσομοίωση για καταστροφή.

Δύσχρηστες λέξεις

 Είχα γνωρίσει κάποτε έναν Ευρωπαίο τουρίστα που δυσκολευόταν να μάθει τις λέξεις που ο ίδιος, και άλλοι τουρίστες βέβαια, θεωρούσε βασικές για να κυκλοφορεί στην Ελλάδα: ευχαριστώ, παρακαλώ, συγγνώμη. Αδύνατον να πει το ευχ, δυσκολευόταν με το ρο, ούτε και με το γγν που είναι νγν τα πήγαινε καλά. Στο τέλος τον λυπήθηκα και του είπα να μην παιδεύεται και στενοχωριέται, δεν τις χρειαζόταν πια και τόσο αυτές τις λέξεις στην Ελλάδα. Με κοίταξε με γουρλωμένα μάτια.

Αλλά πλέον το είχα πει. Και λέγοντάς το κατάλαβα ότι είναι αλήθεια. Ευχαριστώ, παρακαλώ και ειδικά συγγνώμη προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να μπουν στο λεξιλόγιο της καθημερινότητας, κυρίως μέσω μεταφράσεων. Υστερα από τόσα χρόνια και τόσα εκατομμύρια τουριστών που τα έχουν μάθει, κάτι γίνεται. Αλλά γενικά δυσκολευόμαστε αρκετά. Το να δείχνεις ότι υπολογίζεις τον άλλον με αυτές τις λέξεις θεωρείται κατά βάθος ότι δείχνει αδυναμία.

Διαβάζω αυτές τις μέρες στα κοινωνικά δίκτυα προτροπές προς τις «μανούλες». Αυτές φταίνε, θεωρούν πολλοί, για την επιθετικότητα των αντρών που φτάνει σε φόνο. Πραγματικά κάποιες γυναίκες υποσυνείδητα θεωρούν ότι αποκτούν εξουσία μέσω των αγοριών τους και τους μεγαλώνουν σαν μικρούς ηγέτες. Δεν συνεπάγεται απαραίτητα επιθετικότητα. Η μεγάλη ιδέα των μανάδων για τους γιους συχνά τους οδηγεί σε δρόμους μεγαλείου. Πιστεύω ότι η αντρική επιθετικότητα είναι μια γενικότερα αποδεκτή αξία στην κοινωνία μας, στην καθημερινότητα, τις κάθε είδους επαφές και σε κάθε μορφή τέχνης.

Είναι κάτι που έχει καλλιεργηθεί σε μακρές εποχές ανασφάλειας και έλλειψης νόμων και εμπιστοσύνης στο κράτος, στους θεσμούς, τους ισχυρούς πάσης φύσεως, κι ακόμα κρέμεται σαν κουρέλι άχρηστο κι επιβλαβές σε κάθε κοινωνική έκφανση. Οι άντρες μαθαίνουν να μην πολυμιλάνε, να είναι πολλά βαρείς, να μην καταδέχονται να δείξουν τρυφερότητα και αδυναμία. Μαθαίνουν να δείχνουν με το παραμικρό τον θυμό τους, που είναι βέβαια απειλή την οποία ενίοτε αισθάνονται την ανάγκη να υλοποιήσουν. Δεν μαθαίνουν να δείχνουν τρυφερότητα, να έχουν χιούμορ με ό,τι τους συμβαίνει. Η ευγένεια θεωρείται ταπεινωτική. Είναι για τα γκαρσόνια, υποκριτική οπωσδήποτε. Κι αν η αληθινή διάθεση είναι να σπάσεις κούπες ή άλλα αντικείμενα ή και κάνα κεφάλι;

Δεν φταίνε για όλα οι μαμάδες. Φταίνε οι αξίες μας. Ο τρόπος που μιλούν τα αγόρια μεταξύ τους για τις γυναίκες. Τα τραγούδια που υμνούν το αντριλίκι σε κάθε μορφή, η ευθιξία που καλλιεργείται γύρω τους ως προς τον ανδρισμό τους. Τα πρότυπα. Η κουλτούρα. Δεν οδηγούν στο έγκλημα απαραίτητα, στενεύουν τους δρόμους έκφρασης και επικοινωνίας.

Πόλεις- σκηνικά

 Η γαλλική εφημερίδα Le Monde παρατήρησε και έγραψε ότι γυρίζονται πλέον πολλές ταινίες στην Ελλάδα. Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Μυτιλήνη είναι αυτή τη στιγμή τοπία που ίσως υποδύονται κάτι άλλο, αλλά μπορούν να ελπίζουν ότι θα υποδυθούν κάποια στιγμή και τον εαυτό τους. Θα αναρωτηθούμε τώρα τι είναι ακριβώς αυτός ο εαυτός. Υπάρχει πρόσωπο για τη Θεσσαλονίκη, πέρα από το σήμα κατατεθέν Λευκό της Πύργο; Και η Αθήνα έχει κάτι άλλο αναγνωρίσιμο πέρα από την Ακρόπολη; Αμ, η Μυτιλήνη;

Ποιες είναι οι πόλεις με χαρακτήρα που τον ξέρει όλος ο κόσμος ή τέλος πάντων αυτός που ενδιαφέρεται για τέτοια πράγματα; Εχουν οι πόλεις της Ανατολής δικό τους χαρακτήρα ή είναι κράματα από τον χαρακτήρα της Δύσης; Κάποτε πήγα στην Αγιοπετρούπολη και μπερδευόμουν, ο Πέτρος ο επονομαζόμενος Μέγας την είχε χτίσει εμπνευσμένος από τους Ολλανδούς, έτσι κατάφερε να τη στηρίξει σε λάσπη, κάπως όπως οι Βενετσιάνοι είχαν φτιάξει τη Βενετία πριν από κάμποσους αιώνες. Ωστόσο την έχτισε σε στιλ παρισινό και με φαρδιές λεωφόρους πριν καν το Παρίσι αποκτήσει τις δικές του φαρδιές λεωφόρους. Προφητεία του βαρόνου Οσμάν ο Πέτρος.

Η Μυτιλήνη τι χαρακτήρα έχει; Το εφήμερον της αρχοντιάς, πλούτος που επενδύθηκε σε υπέροχες προσόψεις και γρήγορα φυλλορρόησε. Αρχοντικά που ήσυχα φθείρονται, ένας τρούλος στο λιμάνι λίγο σαν ρωσικός, λίγο σαν γαλλικός, λίγο σαν κάτι άλλο. Δικό του στιλ, καταδικό του. Να γινόταν σκηνικό πολλών πολλών ταινιών, να μαθευόταν η ομορφιά της, να μπορούσε να στηρίξει μόνη της όλο αυτό το φθαρμένο μεγαλείο. Κάποτε ήταν πρωτεύουσα των αφίξεων από την Ασία, τα προϊόντα της ανάρπαστα, η γειτονική ήπειρος σε απόσταση αναπνοής. Εκτοτε πληρώνει τις κακές σχέσεις με τη γείτονα. Ας την έσωζε το σινεμά.

Η Θεσσαλονίκη έχει τη θάλασσα. Με μανία έπεσαν επάνω της οι νέοι κάτοικοι να την αλλάξουν, να την οικειοποιηθούν, να ξεχάσουν το παρελθόν της. Υστερα το μετάνιωσαν και δεν ήταν εντελώς αργά, κάτι σώθηκε. Τι υποδύεται στα τωρινά γυρίσματα δεν ξέρω. Συγκλονιστική πόλη, θα της άξιζαν οι δικές της ιστορίες. Δεν γράφτηκαν ακόμα αρκετές, ή απλώς δεν τολμάμε να τις αγγίξουμε.

Κι η Αθήνα; Αχ, μέγας πόνος. Το όνειρο των ρομαντικών αρχαιολατρών που το εκδικούμαστε μέρα- νύχτα. Πώς λέει ο στίχος: και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση; Ε, αλλάξτε το υποκείμενο. Εκδικούμαστε τα όνειρα. Για σινεμά δεν ξέρω.

Μια χρήση μα τι χρήση

 Βιολογικά καρότα. Μάλιστα. Να προτιμάς τα βιολογικά καρότα, ειδικά τα καρότα, οι βολβοί μαζεύουν ευκολότερα ουσίες εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων. Τυλιγμένα τα καρότα σε σελοφάν, ξαπλωμένα σε σκαφάκι. Τουλάχιστον το σελοφάν, όπως τα τυλίγει κατάσαρκα, δεν σκίζει τη βιοδιασπώμενη σακούλα, όπως τα κουτάκια από σκληρό πλαστικό με ντοματάκια, βερίκοκα, κεράσια. Λες και τη χλευάζουν τη σακούλα τα σκληρά πλαστικά, τα σκληρόκαρδα.

Μια βόλτα για ψώνια κι έχει τόσες συναντήσεις με μορφές επεξεργασίας πετρελαίου. Αυτό τουλάχιστον πρόλαβα να το μάθω στη Χημεία, πριν χωριστούμε σε Κλασικό - Πρακτικό και συστηματικά απωθήσω κάθε γνώση που δεν ζητούσαν στις εισαγωγικές. Ή μήπως το έμαθα κάπως λαθραία, χωρίς να το θέλω, χάρη στον κύριο Νικολόπουλο που το είχε μεράκι να μας ξεστραβώσει λίγο, εν αντιθέσει με τον μαθηματικό που αναρωτιόταν «Τι τα χρειάζεστε αυτά, κορίτσια πράμα;». Με δυσκολία ανασύρει η μνήμη εικόνες. Ετσι όμως και πάρει φόρα, πάει πιο πίσω, στο σετ κύπελο-πιάτο πλαστικό, ζωηρό πράσινο με άσπρες ρίγες. Υπήρχε και σε κόκκινο. Τι αθωότης και θαυμασμός τότε για το πλαστικό. Και πώς τα ψώνια του μπαμπά μου χωρούσαν στο συλλεκτικό διχτάκι; Αδύνατον να βρω απάντηση.

Τα πλαστικά μιας χρήσεως καταργούνται, διάβασα. Πρώτα καταργήθηκαν τα καλαμάκια. Εξ όνυχος η προσπάθεια. Ο λέων όμως συνεχίζει να βρυχάται, η παραγωγή κι η κατανάλωση του πλαστικού. Πώς να το αποφύγεις, όταν για κάθε μέρα φαγητού γεμίζει μια σακούλα ανακύκλωσης από συσκευασίες; Κι αυτή η ανακύκλωση, πολύ πονεμένη ιστορία. Δεν είχαν όλοι καλό καθηγητή στη Χημεία, αλλά μπορούν να καταλάβουν ότι τόσο διαφορετικά πλαστικά δύσκολα ανακυκλώνονται. Ευκολότερα καίγονται στις παράξενες πυρκαγιές που κάθε τόσο συμβαίνουν στα εργοστάσια ανακύκλωσης.

Πόσο ακόμα σελοφάν θα ξετυλίξω μέχρι να βρεθεί κάτι εναλλακτικό; Θα προλάβω; Ζούμε λίγο σε σχέση με τα μπουκάλια νερού, για παράδειγμα, φθειρόμαστε γρήγορα σε σχέση με τις συσκευασίες σαμπουάν, ενώ το πλαστικό τίποτε, καθόλου. Μήπως γι’ αυτό το λατρεύουμε τόσο, μήπως είναι η χρήση του η πρακτική μας απάντηση στο αρχαίο ερώτημα της αθανασίας; Μήπως έχει γίνει το πλαστικό κάτι σαν τον θεό που ποτέ δεν πεθαίνει; Μήπως κάτι μέσα μας το σέβεται τόσο βαθιά, το άφθαρτο αυτό, που δεν υπάρχει ελπίδα να γλιτώσουμε από τη λατρεία του, τη διαρκώς επεκτεινόμενη χρήση του;