C' est la faute à Rousseau?

Χτες πήγα στη Γενική συνέλευση της ΕΣΗΕΑ, στο ξενοδοχείο Κάραβελ, επειδή ο εκπρόσωπος της παράταξης μας ειδοποίησε να πάμε. Επρόκειτο να συζητηθεί πρόταση για απεργία διαρκείας στη διάρκεια των εκλογών, κι αν και είμαι συνταξιούχος και δεν μου πέφτει λόγος, ωστόσο επειδή ακόμα δουλεύω κατά κάποιον τρόπο, όσο μπορώ, σε σάιτ και μπλογκ, κι επειδή συνέχεια ασχολούμαι με την πολιτική, δυστυχώς σε βαθμό υπερβολικό αυτούς τους τελευταίους μήνες, είπα να πάω. Και πήγα.

Έφτασα αργά, είχα κάτι δουλειές νωρίτερα, αλλά έφυγα πριν τελειώσει. Το κλίμα ήταν εξαιρετικά φορτισμένο εναντίον του εκπροσώπου μας, ο οποίος ξέρω ότι δεν συμφωνεί με τις απεργίες. Πιστεύω κι εγώ ότι μόνο κακό κάνουν στην παρούσα περίσταση, αλλά οι ομιλητές και οι συμμετέχοντες στη συνέλευση είχαν πολύ επαναστατικές διαθέσεις. Άκουσα έναν της Ανταρσίας, ο οποίος πρότεινε πολλά και διάφορα, όπως ‘να παραιτηθούν  εθελοντικά από  θέσεις γραφείου τύπου που έχουν οι συνάδελφοι, να δημιουργήσουν άδειες θέσεις εργασίας’ και ‘να απεργούμε συνέχεια μέχρι να πετύχουμε’. Τι να πετύχουμε: τον πλήρη έλεγχο των ΜΜΕ και το πέρασμα τους στα χέρια των εργαζομένων, αν κατάλαβα καλά. Γιατί μπορεί και να μην κατάλαβα. Πάντως ο νεαρός καταχειροκροτήθηκε.

Κι ομολογώ ότι ακόμα κι εγώ που έχω πια γεράσει και προ πολλού εγκαταλείψει την ελπίδα να συναρπάσω ένα επαναστατικό ακροατήριο όπως το συνάρπασε εκείνος, προς στιγμή άφησα τη ρομαντική αυτή άποψη να μου χαϊδέψει τ’ αυτιά και να εμφυσήσει μια γλυκιά αίσθηση στην καρδιά μου. Ναι, θα μπορούσαμε να ζούμε σε έναν παράδεισο αν οι άνθρωποι άφηναν την καλοσύνη τους ελεύθερη, όπως πρότεινε αυτός ο ευσταλής νεαρός που τριγυρνούσε ύστερα περήφανος και εισέπραττε συγχαρητήρια. Τι υπέροχος κόσμος θα ήταν αυτός όπου τα ΜΜΕ διοικούνται από τους εργαζόμενους, και όπου όσοι έχουν παραπάνω δουλειές, οι πολυθεσίτες που λέγαμε κάποτε, παραιτούνται οικειοθελώς υπέρ των ανέργων; Πώς να μην ξεχάσουμε όλοι, μαγεμένοι από μια τέτοια προοπτική, την πρακτική και βαρετή ερώτηση του Μανδραβέλη για τα ακίνητα της ΕΣΗΕΑ που θα έπρεπε να αποφέρουν περισσότερα κέρδη, και την αντιπαθητική άποψη ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερες εφημερίδες από όσες χρειάζονται για να ικανοποιούν το αναγνωστικό κοινό, άρα θα έχουμε μεγάλο πρόβλημα ανεργίας στο άμεσο μέλλον; Ή την υπενθύμιση ότι ένα απο τα ακίνητα της ΕΣΗΕΑ, ανακαινισμένο με λεφτά ευρωπαϊκά και ελληνικά, τελεί υπό κατάληψη εδώ και κάτι χρόνια; 

Υπήρχε όμως κάτι που δεν μου άρεσε: Μόλις σηκώθηκε ο Κανέλλης να μιλήσει, που είναι εκπρόσωπος της παράταξης μας, άρχισαν από κάτω να φωνάζουν πολύ επιθετικά εναντίον του. Δημιουργήθηκε μια ατμόσφαιρα προπηλακισμού που διέψευδε ακριβώς την προηγούμενη ρομαντική άποψη, ότι δηλαδή οι άνθρωποι είναι καλοί εκ φύσεως. Γιατί, εντάξει η βαθιά καλοσύνη που ίσως κρύβουν μέσα τους, αλλά με την απέξω συμπεριφορά τι γίνεται; Κι αν κάποιος διαφωνεί με το πώς μπορεί να εφαρμοστεί η επαναστατική καλοσύνη, πόσο καλά μπορεί να του φερθεί το ξεσηκωμένο πλήθος;

Πάνω εκεί σηκώθηκα κι έφυγα για να στοχαστώ κατά μόνας την ανθρώπινη έμφυτη ή μη καλοσύνη, περιμένοντας κάτω από το Χίλτον το λεωφορείο 224, το οποίο άργησε μισή ώρα. Ευτυχώς έχει σκιά και γρασιδάκι το Χίλτον απέξω, και κάποια στιγμή ξάπλωσα λίγο, πείθοντας τον εαυτό μου πως οι έμφυτα καλοί άνθρωποι δεν θα μου έκαναν παρατήρηση, πράγμα που επαληθεύτηκε. Κανείς δεν με μάλωσε, οπότε μπορείς να πεις ότι η καλοσύνη της ανθρωπότητας θριάμβευσε στο καπιταλιστικό ξενοδοχειακό γρασίδι. Για μισή ώρα τουλάχιστον. Βέβαια το γρασίδι είναι έξω από το χώρο του ξενοδοχείου, αλλά τέλος πάντων.

Εκείνο που σκέφτηκα στο ευχάριστο αυτό μισάωρο, είναι πως ίσως πρέπει να ξαναδιαβάσω Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Αυτός, μαθαίναμε στο σχολείο, είναι που είχε την επαναστατική άποψη περί της ανθρώπινης καλοσύνης. Ο άνθρωπος γεννιέται καλός, είχε πει, αλλά σιγά- σιγά ο πολιτισμός τον καταστρέφει. Αυτή η άποψη περί έμφυτης καλοσύνης, αν δεν είναι η βάση κάθε αριστερής σκέψης, είναι σίγουρα η βάση της σκέψης του νεαρού της Ανταρσίας με τις πρωτότυπες ιδέες. Στο μυαλό πολλών αριστερών υπάρχει η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως καλοί και ο πολιτισμός τους καταπιέζει, άρα αν καταργήσουμε τον πολιτισμό η καλοσύνη θα ξεχυθεί στη ζωή μας. Μια βάση ρομαντική που βοηθάει την επαναστατική άποψη της καταστροφής. Δεν πειράζει ας πούμε να καταστρέψεις τα σκαλιά του Αγίου Διονύση των καθολικών στην Πανεπιστημίου, να κάψεις μερικά νεοκλασσικά κτίρια, να σπάσεις το μαρμάρινο ερεισίνωτο του μετρό, να μουτζουρώσεις τους τοίχους του κτιρίου της Ακαδημίας, ή απλώς να ξεθεμελιώσεις ολόκληρη την Αθήνα, γιατί δεν είναι παρά μια μορφή του πολιτισμού, η πόλη, το λέει κι η λέξη, κι αμέσως μόλις βρεθούν στη φύση οι άνθρωποι θα γίνουν καλοί από μόνοι τους.

Πρέπει να διαβάσω ξανά επειγόντως Ζαν Ζακ Ρουσώ και ομολογώ ότι βαριέμαι. Είναι δυνατόν να έλεγε τέτοιες ανοησίες; Ίσως απλώς υποστήριζε το αντίθετο από το δόγμα της εκκλησίας τότε, ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται αμαρτωλοί και με προδιαγεγραμμένη μοίρα, ότι οι ευγενείς κληρονομούν τη θεϊκή εύνοια και οι αστοί τη θεϊκή αδιαφορία, οι δε προλετάριοι την κατάρα του θεού, πιθανότατα. Κάτι τέτοιο θα ήθελε να πολεμήσει ο φιλόσοφος, και κάπου αλλού θα το πήγαινε. 

Η αλήθεια είναι ότι αυτή τη ρομαντική άποψη είχα κι εγώ κάποτε για τους ανθρώπους. Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ φταίει; Χρειάστηκε να ζήσω πολύ για να καταλάβω ότι οι άνθρωποι δεν είναι εκ φύσεως καλοί, όσο κι αν η καλοσύνη σαν ιδέα τους είναι εξαιρετικά ευχάριστη. Μα κάπου θα πρέπει να τα εξηγεί αυτά ο Ρουσώ. Μήπως τα λέει στο Κοινωνικό Συμβόλαιο; Στην κοινωνία δεν παραχωρείς ένα κομμάτι της ελευθερίας σου για να σου δώσει χαρές της συμβίωσης, τα λέει αυτά; Χωρίς κανόνες ελευθερία δεν υπάρχει, άργησα αλλά το κατάλαβα. Κανόνες που όλοι τους σέβονται, για να καταπιέσουν τα ένστικτα της καταστροφής μέσα τους και να σου επιτρέπουν να ζεις χωρίς βία ακόμα κι αν είσαι πιο πλούσιος, πιο ωραίος, πιο νέος, κλπ...

Γιατί, πες μου βρε ωραίε μου αντάρτη της Ανταρσίας, αν είχες εξουσία και σου αντιστέκονταν οι πολυθεσίτες, τι θα έκανες; Δεν θα τους έπαιρνες τη δουλειά με το ζόρι; Αν μπορούσες; Και μήπως θα τους έστελνες και σε καμία ταχύρυθμη εκπαίδευση αναμόρφωσης για να γίνουν άνθρωποι καλοί όπως εσύ νομίζεις ότι πρέπει να είναι οι καλοί; Οπότε πού φτάνουμε καλέ μου; Στην τυραννία και στα στρατόπεδα δεν φτάνουμε; Δεν ξέρεις τίποτε γι αυτά νέε μου; Εντάξει, στην Ελλάδα έχουμε ωραία ξερονήσια, εξάλλου πρόκειται για την ωραιότερη χώρα του κόσμου.

Η απεργία αποφασίστηκε αφού είχα φύγει, πρόλαβα μόνο να ακούσω μια άλλη μαχητική συνάδελφο, την οποία γνωρίζω, είναι συνταξιούχος, να προτείνει κι αυτή απεργία. Φεύγουμε πια από την πλάνη περί καλοσύνης του Ρουσώ, και πάμε σε γκροτέσκες καταστάσεις της σημερινής ελληνικής πραγματικότητας, όπου άνθρωποι προνομιούχοι κηρύττουν απεργίες οι οποίες θα πλήξουν φτωχότερους εργαζόμενους με πολύ λιγότερα προνόμια. Κι αυτό δεν είναι της αρμοδιότητας μου, διότι εγώ ασχολούμαι με υψιπετή θέματα, την ανθρώπινη καλοσύνη και τον Ζαν –Ζαν Ρουσώ.

Ήρθε και το λεωφορείο κάποια στιγμή, για το οποίο θα φιλοσοφήσουμε εν ευθέτω χρόνω. Mπορεί να διαβάσω το Κοινωνικό Συμβόλαιο. Αλλά θα κάνω καιρό να ξαναπάω σε συνέλευση της ΕΣΗΕΑ. Γέρασα και την αγριάδα της επανάστασης, αυτής της επιθετικής πίστης στην καλοσύνη, δεν την αντέχω.