Αφετε τα παιδία

"Κλείστε την τηλεόραση να μη βλέπουν τα παιδιά εικόνες πολέμου και προπαντός μη συζητάτε μπροστά τους για το Ιράκ", συνιστά ο παιδαγωγός Τζέρι Όλντριτζ στους αμερικάνους γονείς (μήπως και στους Ιρακινούς;) Ε, ναι τα παιδιά  πληγώνονται βαθύτατα με τον πόλεμο τον αληθινό, έστω κι αν τον βλέπουν στην οθόνη. Άσχετα αν τους αρέσουν τα πολεμικά παιχνίδια. Άλλο τα παιχνίδια κι άλλο εντελώς ο πόλεμος, αλλά δεν μπορείς να τα κρατήσεις κλεισμένα ασφαλή στην ασφάλεια του σπιτιού τους. Αφού ο πρόεδρος (και συμβολικά πατέρας) Μπους δεν φαίνεται να προβληματίζεται από τέτοια, ίσως θα ήταν καλό να αφήνουν τα παιδιά να τον δουν τον πόλεμο, εάν και όταν αρχίσει. Τα παιδιά έχουν το δώρο της αφέλειας και θα μπορούσαν να διατυπώσουν δυνατά και καθαρά την απορία που εμείς οι μεγάλοι θεωρούμε απλοϊκή και δεν την διατυπώνουμε. Π.χ. να ρωτήσουν: Μπαμπά, αφού ο Μπιν Λάντεν που μας επιτέθηκε, είναι Σαουδάραβας και ισλαμιστής, εμείς γιατί πολεμάμε τον Σαντάμ, που είναι Ιρακινός και δεν έχει θεοκρατία; Τότε θα απαντούσε ίσως ο Μπους διάφορα τρομερά περί του Σαντάμ που είναι η προσωποποίηση του κακού, αλλά υπάρχουν παιδιά επίμονα και πεισματάρικα, που δεν σ΄αφήνουν ήσυχο αν δεν πάρουν ικανοποιητική απάντηση κι εκεί θα ήταν δύσκολα τα πράγματα για τον απαντητή. Θα είναι δύσκολα τα πράγματα για απαντήσεις. Διότι εμείς μπορεί να αναλύουμε και να λέμε για πετρέλαια, ή πως η Αμερικη έχει καταντήσει η ίδια θεοκρατική και αναζητεί την προσωποποίηση του κακού για να βγάλει το άχτι της, αλλά αυτά είναι αναλύσεις για μεγάλους. Δεν αρκούν να ικανοποιήσουν τα παιδικά "γιατί".

Δύσκολα βράδια

Τι μελαγχολική η Αθήνα την Κυριακή με το κρύο. Κλειστά τα μαγαζιά, ερημιά στο δρόμο. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη μπροστά ένα κοριτσάκι τσιρίζει ταίζοντας τα περιστέρια, γυρίζουν οι λιγοστοί διαβάτες φρικαρισμένοι, κοιτάζονται ανήσυχοι, σα να άκουσαν κραυγή δαιμονική από τον άλλο κόσμο, φοβούνται τα μύρια όσα ακούγοντας μια παιδική φωνή. Σαν λάθος υπάρξεις νοιώθουν όσοι ξέμειναν στο δρόμο τέτοια μέρα, να μην είναι σε μια ζεστή γωνιά, να μη χαίρονται τη θαλπωρή, ή έστω το φασαριόζικο μπελά μιας οικογένειας. Πολύ ανέτοιμοι υλικά και ψυχολογικά  είμαστε στο κρύο, που είναι και καιρός για δύο. Δεν φτάνει η μοναξιά, έχουμε και τις παροιμίες. Παραδοσιακοί, κολλημένοι στις αναγνωρισμένες σχέσεις και ανοργάνωτοι για κάθε περίοδο ελλείψεων, είτε πετρελαίου για τον καυστήρα, είτε μιας φιλικής ψυχής για την αποψίλωση της Κυριακής. Να περνούσε κανένα λεωφορείο τουλάχιστον, να μπεις μέσα να πεις κάτι για το κρύο στο συνεπιβάτη. Εξαφανίζεται αυτό το είδος τις μέρες της σχόλης. Μόνο τα φαστφουντάδικα είναι ανοιχτά, φωτεινά και σφουγγαρισμένα όπως πάντα, εκκλησίες κοινωνικότητας. Και τα ίντερνετ καφέ, μεγάλη παρηγοριά. Προσηλωμένοι στις οθόνες οι νεαροί, με όπλα τα πλήκτρα και το ποντίκι, αγνοούν την έχθρα της νύχτας που έρχεται βιαστική και με λιγότερα ακόμα λεωφορεία, καφενεία και μαγαζιά. Παρόντες με αιτία στην παράλογη ερημία. Λένε ότι το ίντερνετ απομονώνει, αλλά δεν σκέφτονται τους απομονωμένους ή τους ντροπαλούς, αυτούς που δεν έχουν το χάρισμα να πιάνουν κουβέντες ή να φτιάχνουν φιλίες, αυτούς που δεν εκπαιδεύτηκαν καν για να μπορέσουν να το κάνουν. Επικοινωνούν τουλάχιστον με το πληκτρολόγιο και την οθόνη, στο ρυθμό των λέξεων που γράφονται. Διαπλέουν σώοι τη δύσκολη στιγμή. 

Ο φόβος του κενού

Ο κ. Στεφανής είναι ψυχίατρος και ξέρει για τι πράγμα μιλάει. Η ζωή μας απειλείται από ένα μεγάλο κενό, κι όσο την απλοποιούμε τόσο νιώθουμε στον σβέρκο την καυτή του ανάσα. Του κενού. Τουλάχιστον αυτό έχουμε πιστέψει, με βάση αυτή τη φιλοσοφία πορευόμαστε. Κάνουμε τη ζωή μας δύσκολη από το πρωί μέχρι το βράδυ, γινόμαστε ακοινώνητοι προσπαθώντας να τη διευκολύνουμε εις βάρος των άλλων και πιστεύουμε ότι έτσι μπορούμε να σωθούμε, με αποτέλεσμα να γίνεται για όλους μας όλο και πιο δυσάρεστη και καταθλιπτική. Και βαθιά μέσα μας εκτρέφουμε τη σιγουριά ότι έτσι πνιγμένοι καθημερινά από τα ασήμαντα, δεν κινδυνεύουμε να συναντήσουμε τα σημαντικά, τα υπαρξιακά, τα σοβαρά, που θα μας πιάσουν από τον γιακά και θα μας ταρακουνήσουν. Κολυμπάμε, παλεύουμε, αγωνιζόμαστε με νύχια, δόντια, θράσος, μούτρα και βρισιές και δεν αυτοκτονούμε σαν τους Σουηδούς που τα έχουν όλα λυμένα και σπάνε τα μούτρα τους στα υπαρξιακά ερωτήματα. Έτσι νομίζουμε. Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Και δεν ζητάμε δυνατά και αποφασιστικά αυτή την περίφημη καλυτέρευση των συνθηκών, για την οποία γίνεται τόσος λόγος. Υποσυνείδητα φοβόμαστε το κενό που θα προκύψει όταν στ' αλήθεια λυθούν τα καθημερινά.

Μήπως δεν είμαστε άξιοι για τόση άνεση; Μήπως δεν έχουμε την κατάλληλη παιδεία; Ή μήπως κάποιοι άλλοι επωφεληθούν περισσότερο από μας - αυτός ο φόβος προπάντων.

Δεν έχουμε μετρήσει ακόμα πόσο βαραίνει η ταπείνωση από τα καθημερινά, δήθεν ασήμαντα, πάνω στον καθένα, τι χάνουμε σε ενέργεια και ευτυχία από το ποσοστό ταλαιπωρίας που μας αναλογεί, πόσο καθηλωμένοι μένουμε με αυτή τη νοοτροπία.

Αδέσποτα πεζοδρόμια

Υπάρχει κάτι πιο αδέσποτο από τα αδέσποτα κι αυτό είναι τα πεζοδρόμια. Τα πεζοδρόμια δεν ανήκουν σε κανέναν, απ' ότι φαίνεται, και κανείς δεν διαμαρτύρεται για τη θανάτωση τους. Τα αδεσποτα πεζοδρόμια δεν είναι θύματα των αδέσποτων σκύλων, διότι οι αδέσποτοι σκύλοι έχουν συνήθειες ξεπερασμένες όπως το να αποφεύγουν να ρυπαίνουν πεζοδρόμια. Τα υπό δεσπότη σκυλιά όμως, αυτά του δίνουν και καταλαβαίνει. Προφανώς κατόπιν δεσποτικής προτροπής. Και παρόλο που έγιναν τόσα και τόσα τις τελευταίες μέρες για τα αδέσποτα ζώα και τα δεσποζόμενα μέχρι και πορεία στη Βουλή με ζώα και δεσπότες, κουβέντα δεν ακούστηκε για τα πεζοδρόμια. Και παρόλο που ψηφίστηκε και νομοσχέδιο και συζητήθηκε και τέλος κατοχής και δεσποτείας ζώου και ένα σωρό άλλα χαριτωμένα και κοινωνικά, ουδείς αναφέρθηκε σ' αυτή τη λεπτομέρεια. Προφανώς οι φιλόζωοι θεωρούν ότι είμαστε τόσο σκληροί με τα ζώα γενικώς, ώστε υπάρχει χώρος και ανοχή ανάμεσα στο πόσο σκληροί είμαστε και στο πόσο καλοί οφείλουμε να γίνουμε, χώρος κι ανοχή και περιθώριο για τις ακαθαρσίες των αγαπημένων τους σκυλιών και τη δική τους τεμπελιά, να τις μαζεύουν. Ποιος θα έχει μούτρα να διαμαρτυρηθεί για τα πεζοδρόμια σε μια κοινωνία που θα έπρεπε να ντρέπεται για τη μη φιλοζωία της; Ουδείς, ούτε καν οι νομοθέτες, που προβλέπουν διάφορα για τα αδέσποτα, αλλά δεν τολμούν να πουν κουβέντα για τα μη αδέσποτα, τώρα μάλιστα που έδειξαν τα δόντια τους. Τα σκυλιά που τρέφονται για να προκαλούν φόβο, είναι χαρακτηριστική όψη της φιλοζωικής μόδας. Πράγμα που δεν μπορεί να πει κανείς για τα πεζοδρόμια. Ούτε φόβο ούτε σεβασμό προκαλούν.

Αδηφάγος Γαλαξίας

Ο γαλαξίας μας, αυτό ασύλληπτο σύνολο αστεριών που περιφέρεται νωχελικά στο Σύμπαν, δεν είναι αυτός που νομίζουμε. Στα νιάτα του έφαγε το γείτονα του, το δίδυμο γαλαξία που αναπτυσσόταν δίπλα του. Κι ακόμα τα αποφάγια περιφέρονται γύρω του με τη μορφή εκατομμυρίων αστεριών. Επιστημονικές ανακαλύψεις, που μόλις χτες ανακοινώθηκαν, μας φέρνουν αντιμέτωπους μ' αυτή τη φοβερή αλήθεια. Ο γαλαξίας μας είναι μια μαύρη τρύπα, ένας καταπιώνας αστεριών και πλανητών, μεταμφιεσμένη σε γαλαξία. Ο δικός μας γαλαξίας, ο οποίος περιέχει τον κόσμο μας, τη Γη, τον ήλιο, την οδό Δουκίσσης Πλακεντίας και την οδό Πανεπιστημίου, καθώς  και τη Νέα Υόρκη με τις τρύπες της 11^ης Σεπτεμβρίου, είναι ένα τέρας αδηφάγο.Κατόπιν αυτού, τι να σου κάνει το μετρό, που καταπίνει πότε πότε περίπτερα ή αυτοκίνητα; Και γιατί να παραπονιόμαστε, αφού ως τώρα φτύνει σαν κουκούτσια ζωντανούς τους ανθρώπους έξω; Ολα εξηγούνται όταν ζουμε μέσα σ' ένα τόσο αχόρταγο αστρικό σύμπλεγμα. Δίπλα στην τρύπα της ασφάλτου ποζάρουν τα σπίτια που ταρακουνήθηκαν από την καθίζηση. Εντελώς κολλητά στο δρόμο, τα οικόπεδα είχαν φάει τα πεζοδρόμια, όπως γίνεται συνήθως στη σχεδίαση της ένδοξης πόλης των Αθηνών και των περιχώρων της. Αν μη τι άλλο εμείς οι κατοικοι της  έχουμε επίγνωση της απληστίας που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση. Ενδίδουμε σ' αυτήν όπως ο καημένος ο δίδυμος γαλαξίας που περιφέρει ακόμα  τα συντρίμμια του. Είμαστε γνήσια τέκνα του γαλαξία μας και της πειναλέας του συμπεριφοράς. Τι να σου κάνει και η ανθρώπινη φύση σε τετοιο γαλαξία που μεγάλωσε; Δεν έχει πολλές οδούς διαφυγής, παρά μόνον υπογείως.

Aνοιξη στο χωριό

Η αληθινή μας ζωή, ποιος θα το πίστευε, είναι εντελώς διαφορετική από αυτό που φαίνεται. Στην αληθινή μας ζωή μένουμε σε ωραία σπίτια, αληθινά σπίτια, με σκεπές, με σοφίτες, με κήπους και αυλές. Δεν χρειάζεται να στριμώχνουμε να ποδήλατα μας στο χωλ, μαζί με το νεφροειδές τραπεζάκι που έχει επάνω τις ασημένιες κορνίζες, Δε χρειάζεται να ψάχνουμε μισή ώρα για να παρκάρουμε το αυτοκίνητο μας. Έχουμε γκαράζ και το χωράει μαζί με τα εργαλεία και τα ξύλα του τζακιού. Έχουμε στην αυλή γατούλες που λιάζονται και σκύλους που κουνάνε την ουρά όταν μας υποδέχονται και δεν τους πάμε βόλτα να λερώσουν το πεζοδρόμιο. Δεν υπάρχει καν πεζοδρόμιο στην αληθινή μας ζωή. Δεν χρειάζεται. Στην αληθινή μας ζωή τρώμε χόρτα μαζεμένα στο βουνό και πίττες με φύλλο ανοιγμένο από τα χεράκια της γιαγιάς. Γνωρίζουμε τους γείτονες και τους χαμογελάμε το πρωί πάνω από το φράχτη. Το μεσημέρι όταν τρώμε στη σκιά, σηκώνουμε το ποτήρι και πίνουμε στην υγιά τους, καθώς τρώνε κι εκείνοι στη δική τους σκιά. Τους στέλνουμε κι ένα πιάτο από τη σπεσιαλιτε μας κι εκείνοι μας στέλνουν τη δική τους. Δεν τους προσπερνάμε ποτέ μουτρωμένοι. Η αληθινή μας ζωή είναι γεμάτη δέντρα, ελιές για την ακρίβεια και πεύκα και σκίνα και αρμυρίκια κι είναι ν' απορείς πως καταλήγουμε να συμβιώνουμε με φίκους μπέντζαμιν σε τούτη εδώ που ξαναρχίζουμε να ζούμε μόλις οι διακοπές τελειώνουν. Την αληθινή μας ζωή μόνο οι διαφημιστές την καταλαβαίνουν και την προβάλουν στην τηλεόραση να τη χαζεύουμε τις ατέλειωτες μέρες που ζούμε εδώ στις άσχημες πόλεις, όπου δεν  ξέρουμε πώς βρεθήκαμε. 

Δύσκολες επιστροφές

Απρόθυμο τεράστιο ερπετό, να σέρνεται η ουρά των αυτοκινήτων προς Αθήνα. Παρ' όλες τις αναγγελίες θυέλλης και χιονοπτώσεων, το χιόνι δεν έπεσε έγκαιρα, να αποκλειστούν μερικοί στα χωριά τους, να αραιώσει η κίνηση, να γίνει σταδιακά η επάνοδος. Και κάθε βράδυ τα καλοκαιρινά χρώματα  απομάκρυναν τις τελευταίες ελπίδες κακοκαιρίας. Τι ωραία που ήταν πέρσι, εκείνη η τριήμερη παράταση, όταν τα σχολεία έμειναν κλειστά λόγω χιονιού και δεν μπορούσε τίποτα να κυκλοφορήσει στην πόλη. Τότε όλοι γκρίνιαζαν βέβαια, για το κράτος που δεν δούλευε σωστά, που είχε αποδιοργανωθεί και τα τοιαύτα. Σα να μην δικαιούται κανείς λίγη χαλάρωση. Κανένας δεν κάθισε να μετρήσει τα κέρδη από αυτή την κατάσταση, την παραπάνω ξεκούραση των εργαζομένων ας πούμε, ή των μαθητών, που έχει θετικά αποτελέσματα στην υγεία τους και πόσο ωφελήθηκε ο προϋπολογισμός του ΕΣΥ από αυτά. Ή τις σπάνιες εικόνες που χαρήκαμε όλοι και πόσο πλούτισε η μέση φαντασία του καταναλωτή έργων τέχνης από τις χιονισμένες εμπειρίες, και πού διοχετεύθηκε ο πλούτος αυτός, σε βιβλία, εισιτήρια θεάτρου, μπογιές ζωγραφικής κι άλλους τομείς οικονομικούς που άπτονται της τέχνης και πάντα τους περιφρονούμε.  Όλα αυτά δεν αποτιμήθηκαν και δεν εκτιμήθηκαν όσο έπρεπε, πέρσι που τα είχαμε και φέτος τα νοσταλγούμε, αλλά είναι αργά για να γίνουν οι θετικοί απολογισμοί της έκτακτης εκείνης κατάστασης. Από κάθε άποψη έκτακτης. Αχ να χιόνιζε ξανά, να αναγκαζόμασταν πάλι να μείνουμε ακίνητοι για τρεις ακόμα μέρες. Θα ξανάρχιζαν όλοι τη γκρίνια ή θα ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να ιδρύσουμε ινστιτούτα μέτρησης ωφελειών από απροσδόκητες καταστάσεις και να εντρυφήσουμε στην αξία τους με μεγαλύτερη σοφία;  

Κλώνοι και κλωνιά

Οι γυμνοί κλώνοι του χειμώνα που συναντάς στα ορεινά χωριά όταν πηγαίνεις εκδρομές, αυτοί είναι οι αγαπημένοι μου κλώνοι. Υπομονετικά υψωμένοι, χωρίς σεμνοτυφία για τη γύμνια τους, περιμένουν την άνοιξη γεμάτοι σφιχτά ματάκια, που θα γίνουν καινούργια φύλλα. Οι κατά κυριολεξία κλώνοι δηλαδή, σε δέντρα επί τούτου φυτεμένα, για να αφήνουν το λιγοστό φως του χειμώνα να περνάει και να παρέχουν δροσιά το καλοκαίρι. Τα επί τούτου φυτεμένα παιδιά ωστόσο είναι άλλο πράγμα. Μεγαλώνουμε δένδρα, εκτρέφουμε ζώα, παρεμβαίνουμε στη φύση, την καταπιέζουμε, αλλά διατηρούσαμε αυτό το ταμπού με το ανθρώπινο είδος, να επιτρέπουμε σε κάθε νέο άτομο ένα ποσοστό τού τυχαίου στον σχηματισμό του. Κι ήταν αυτό ίσως η αυταπάτη της ελευθερίας που είχαμε αποφασίσει ότι αξίζουμε ως άνθρωποι. Πέρα από ράτσες και οικογένειες και εισοδήματα, πέρα από χώρες και καταστάσεις όπου κάθε παιδί γεννιόταν, τουλάχιστον είχε τη δυνατότητα να εκπλήξει τους γεννήτορές του. Το αυτονόητο δικαίωμα να είναι κάτι καινούργιο, κάτι αναπάντεχο εν τέλει, όσο κι αν τους μοιάζει. Και κάθε νεογέννητο να έχει μαζί του τους τρεις μάγους με τα δώρα, κλειστά πακέτα τα δώρα, να μην ξέρει κανείς τι περιέχουν. Τώρα που η μικρή Εύα στερείται την ελευθερία αυτή, καταλαβαίνουμε πόσο σπουδαίο πράγμα είναι. Και γεννιέται μαζί της μια υποψία: μήπως δεν την αξίζουμε; Ίσως, αφού έχουμε υποτάξει τη φύση, αφού έχουμε υποδουλώσει τα ζώα, να μην έχουμε δικαίωμα σ' αυτή την πολυτέλεια. Ίσως να μας αξίζει ως είδος αυτή η εξέλιξη, από τη μεγάλη αλαζονεία, να παρακμάσουμε έτσι, βυθιζόμενοι στα ίδια μας τα γονίδια. Φριχτό. Εν αντιθέσει με τα υπέροχα κλωνιά των δένδρων.