Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2015

Νύχτα στο Σύνταγμα

Ένα βράδυ στην πλατεία Συντάγματος το συντριβάνι φαινόταν από μακριά σα χιονισμένο, σαν αφρισμένο, σα να φουσκώνει και ν' απλώνεται σαπουνάδα από το νερό που τιναζόταν ψηλά. Πολύ φαντασμαγορικό. Να ήταν μέρος της χριστουγεννιάτικης διακόσμησης που είχε μόλις εμφανιστεί; Πλησιάζοντας έβλεπες σαπουνάδα παντού, σα να ήθελε ο Κινγκ Κονγκ να πλύνει τα χεράκια του έχοντας μόλις τελειώσει το γεύμα κάπου εκεί κοντά. Μια παρέα νεαρών τριγύρω γελούσε κάνοντας ότι μαζεύει σα χιονόμπαλα τη σαπουνάδα στις παλάμες, κάνοντας πως την πετά ο ένας στον άλλον. Περπάτησα ως την είσοδο του μετρό προσπαθώντας κι εγώ να γελάσω λίγο, να βγάλω λίγο αφρό από κάποια πηγή ευθυμίας μέσα μου, και δεν το κατάφερνα. Γιατί όμως; Σκηνές στα συντριβάνια τη νύχτα είναι από τις πιο αγαπημένες στο σινεμά, η Αννίτα Εκμπεργκ που βουτά στη Φοντάνα ντι Τρέβι με τον Μαστρογιάννι να την ακολουθεί μαγεμένος, κι άλλες φωτογραφίες ανέμελων παιδιών τις ζεστές μέρες που διαρρηγνύουν τα αβλαβή σύνορα με το νερό παραβιάζοντας και το δημόσιο αγαθό, την ωραία πηγή, οικειοποιώντας το για λίγο. Το δημόσιο γίνεται αυθαίρετα ιδιωτικό, όπως γινόταν με τον αφρό εκεί στο Σύνταγμα, κι ο φόβος κάποιας πιθανής τιμωρίας, το θάρρος, όλ' αυτά ισορροπούν κάποιες στιγμές, όσες χρειάζεται να εντυπωσιαστεί κάποια δύσκολη φίλη, να βάλει τα γέλια, να αλλάξει το σκηνικό, να αφρίσει ελάχιστα η μονοτονία, να σηκώσει η πλήξη το φρύδι της και ν' αλλάξει πλευρό. Θά' πρεπε να μπορούσα κι εγώ να χαμογελάσω. Αλλά τίποτα.
Ίσως έχει νόημα να παραβιάζεται το δημόσιο, να οικοιοποιείται και να χρησιμοποιείται ιδιωτικά, όταν είναι δημόσιο, όταν ανήκει στο δημόσιο χώρο και ξέρουμε τι θα πει αυτό, τι δικαιώματα έχουμε πάνω του, πότε τα παραβιάζουμε, πότε τα παραβιάζουν άλλοι. Αυτό το συντριβάνι τίνος είναι; θα το φροντίσει κάποιος όταν φύγουν οι νεαροί; Είναι δημόσιο; Τι θα πει δημόσιο σ' αυτή την πόλη; Το ξέρουν οι αθηναίοι ότι αυτό είναι το συντριβάνι της πόλης; Υπάρχουν αθηναίοι; Υπάρχει πόλη όταν κανείς δεν διεκδικεί το δημόσιο χώρο της σαν δημόσιο, όταν παντού το ιδιωτικό καραδοκεί;
Κι ορίστε τώρα μέσα στη νύχτα, που κάνει το Σύνταγμα πιο συμπαθητικό απ' ότι η μέρα, αραιώνει ο κόσμος, οι κράχτες που σε τραβάνε δέκα -δέκα από το μανίκι σε κάθε τετράγωνο, τα μηχανάκια στο πεζοδρόμιο, τα ταξί στο δρόμο, με τόσους αφρούς και τόση πλάκα, στην καρδιά της Αθήνας, στο Σύνταγμα (μα τι σημαίνει Σύνταγμα; τι συντάσσεται; ποιος ο συντάκτης; οι συντασσόμενοι;) με τόσο αφρό, τόση πλάκα, να μη μπορώ να γελάσω.






Τρίτη 17 Νοεμβρίου 2015

Αποκάλυψη, δηλαδή εξουσία

Οι μικροί μας ντόπιοι εχθροί του πολιτισμού, αυτοί που έχουν κάψει τη Μαρφίν, το Αττικόν, (και παλιότερα την Πρυτανεία του Πολυτεχνείου, επίσης τον Κατράντζο, το Ατενέ και το Μινιόν- παίρνω τον άξονα Σταδίου, στρίβω Πατησίων) και πολλές φορές έχουν σπάσει μαγαζιά και πετάξει μολότοφ σε Τράπεζες, κατά προτίμηση σε κτίρια νεοκλασικά, που έχουν δολοφονήσει ή προκαλέσει το θάνατο συμπολιτών μας, έχουν δαγκώσει μάρμαρα στα σκαλιά της καθολικής μητρόπολης, που απειλούν ότι θα κάψουν, θα σπάσουν, θα φοβερίσουν, θα χαλάσουν τις γιορτές, θα κλέψουν και θα λιανίσουν, θα ουρλιάξουν και θα καγχάσουν στους δρόμους της αναγάπητης πόλης, αυτοί επίσης που προτρέπουν σε καθολική απελεύθερωση ανθρώπων, ζώων και φυτών και κρεμάλες αφεντικών, επιστροφή στη φύση -και στη βρώμα προς το παρόν ως πρόχειρο υποκατάστατο, όλοι αυτοί οι γνωστοί μας τέλος πάντων και μη εξαιρετέοι, θα πρέπει να νιώθουν πολύ μικροί κι ασήμαντοι μπροστά στο Ισλαμικό κράτος και τα δικά του κατορθώματα. Τι να σου κάνει η αναρχία μπροστά στο όραμα του χαλιφάτου που ξαναστήνει την Αραβία του 6ου αιώνα μ.Χ με όλα της τα αξεσουάρ, από σκηνές με φούντες και χαρέμια, τουρμπάνια, γένια και γιαταγάνια μέχρι σταυρώσεις, αποκεφαλισμούς, μαστιγώματα και λιθοβολισμούς, δηώσεις, κι όλα τα καλά τέλος πάντων, όλη τη γνήσια φρίκη του ένδοξου παρελθόντος εμπλουτισμένη μόνο με τα απαραίτητα: μια κάμερα για καταγραφή και διάδοση του μηνύματος, μερικά καλάσνικοφ, εκρηκτικές ύλες, τέτοια.
Θα μου πείτε με ποιο δικαίωμα κάνω υποθέσεις για την ψυχολογία των αναρχικών μας και τους συγκρίνω με τους ισλαμιστές του χαλιφάτου; Ζώντας στην καταθλιπτική καθημερινότητα που μου δημιουργούν οι πρώτοι έχω ψηθεί, νομίζω, να κατανοώ και των δεύτερων τα κίνητρα. Γύρω μου πολλοί καλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι και οι μεν και οι δε είναι θύματα του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού και θέλουν τυφλά να εκδικηθούν, αυτόν κι εμάς μαζί του, διότι δεν είμαστε παρά το περιεχόμενο του καπιταλισμού, κατά το μάτι τους τ' αλλήθωρο. Από την πολλή καλωσύνη τυφλώνονται οι καλοί άνθρωποι, δεν βλέπουν το πάθος για εξουσία, καθαρή, απόλυτη, ανεμπόδιστη, όπως το Μεσαίωνα στην Αραβία με τις σκηνές και τους σκλάβους, (το πρόγραμμα του χαλιφάτου περιλαμβάνει εγκαθίδρυση της δουλείας, και το χαλιφάτο έχει ήδη ιδρυθεί στη Συρία, γι αυτό θαλασσοπνίγονται οι κάτοικοι της στο Αιγαίο φεύγοντας μαζικά) που εμπνέει τους ισλαμιστές οι οποίοι ετοιμάζουν την Αποκάλυψη, και την κάπως θολότερη εικόνα, τη χλωμότερη που έχουν περί της δικής τους Αποκάλυψης οι δικοί μας εδώ, οι οποίοι, ναι μεν είναι εραστές της βίας και θέλουν να κάψουν, να σπάσουν, να βρίσουν, να χέσουν, να μαχαιρώσουν και να φτύσουν, αλλά θα πρέπει να αισθάνονται κάπως επαρχιώτες αυτές τις τελευταίες μέρες.
Ίσως χρειάζονται μάλιστα και λίγο τη συμπάθειά μας.

Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2015

Το πιάσαμε το υπονοούμενο


Φάνηκε αντιφατικό, ο Συριζα να καλεί σε συμμετοχή στην απεργία της Πέμπτης και τη διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας. Δεν γίνεται να κυβερνάς και να διαδηλώνεις κατά του εαυτού σου, ήταν η λογική αντίρρηση, μια αντίρρηση που προσπαθεί να βάλει λογική ματιά απέναντι στην τρέλα που ζούμε.
Κατά βάθος όμως ξέρουμε ότι αυτές οι αντιφάσεις δεν είναι για μας. Η λογική δεν είναι για μας. Η πολιτική ζωή στην Ελλάδα κινείται σε άλλες σφαίρες, και το νόημα της απεργίας και της διαδήλωσης τη στιγμή που η κυβέρνηση ακόμα διαπραγματεύεται με τους δανειστές, το πιάσαμε μια χαρά. Δεν ήταν μόνο για να δείξει στους “ξένους” ότι ο λαός στηρίζει τις θέσεις της κυβέρνησης του. Ήταν πιο πολύ για εσωτερική κατανάλωση. Τα ισχυρά συνδικάτα έδειξαν γι άλλη μια φορά την απόφαση τους να διεκδικήσουν κάθε σέντσι που μπαίνει στη χώρα ως πολιτικό χρήμα, τις δόσεις, τα δάνεια και τα συμπαρομαρτούντα, ΕΣΠΑ κι όπως αλλιώς λέγονται. Είναι οι πιο μαχητικοί, αυτοί θα τα πάρουν. Τα επιδόματά τους, τα προνόμια τους, όλα να μείνουν ανέγγιχτα, ας διαλυθούν νοσοκομεία, σχολεία, συγκοινωνίες. Είναι δυνατοί, είναι ισχυροί, έχουν την κυβέρνηση μαζί τους, φυσικά με τη βιτρίνα της φιλοεργατικής πολιτικής. Αλλά οι εργαζόμενοι σε μαγαζιά, βιοτεχνίες, επιχειρήσεις, ξέρουν πολύ καλά ότι δεν τους αφορούν αυτές οι διεκδικήσεις, ότι πριονίζουν κάθε ελπίδα να καλυτερέψει η δική τους ζωή. Πρέπει όλοι ν' ανεχτούμε αυτό το κακόγουστο θέατρο με τα σκηνικά του και τις ιεροτελεστίες του, γιατί αυτά τα συνδικάτα έχουν τη δύναμη και επιβάλουν αυτό που θέλουν.
Το πιάσαμε λοιπόν πολύ καλά το υπονοούμενο της διαδήλωσης, κι αυτό και τ' άλλο. Οι καταστροφείς της Αθήνας, ισχυρό παρακράτος όπως δεν μπορούμε πια να κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε πως είναι, έκαψαν ανενόχλητοι και ασύλληπτοι για μια ακόμα φορά ό,τι βρήκαν μπροστά τους, κατά προτίμηση κτίρια παλιά, σπάνια, μοναδικά και πολύτιμα. Για να ξέρουμε ότι αυτοί δεν έχουν παραδοθεί, είναι πάντα εκεί και διεκδικούν το δικαίωμα στον πόλεμο, το οποίο τους το παρέχουμε σιωπηλά, με σκυμμένο το κεφάλι, εδώ και χρόνια. Και πια, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ τους το παρέχουν. Έχουν γίνει πια σάρκα από τη σάρκα τους, σε κάθε διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας το ξέρουν οι συνδικαλιστές ότι θα κατέβουν οι μαυροφόροι καταστροφείς, οι αποκαλούμενοι τρυφερά “μπαχαλάκηδες” αλλά δεν κάνουν καμία αλλαγή στο πρόγραμμά τους, δεν σκέφτονται να σταματήσουν τις διαδηλώσεις, να κάνουν κάτι άλλο, να τις προφυλάξουν κάπως. Έχουν αποδεχτεί αυτή την κατάσταση, και μετά τόσον καιρό δεν μπορούμε να μιλάμε για απλή αποδοχή, με το συμπάθειο. Όταν ξέρεις ότι αυτό στο οποίο καλείς τους πολίτες της Αθήνας να συμμετέχουν, είναι απειλή για την πόλη, κάτι κάνεις. Αν δεν κάνεις τίποτε, αν όλη σου η ισχύ δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει, τότε σημαίνει ότι το χρησιμοποιείς. Τι κερδίζεις; Δεν ξέρω, δεν μπορώ να υπολογίσω ακριβώς. Ίσως το φόβο που πια διαχέεται σε κάθε πολίτη που δεν σε ακολουθεί. Ένα είδος όπλου, που πιστεύεις ότι αποφέρει επιπλέον ισχύ. Έχεις το δικό σου κράτος, το δικό σου κέντρο εξουσίας. Κι όποιος αντέξει.

Απέναντι στη μανία αυτή καταστροφής που δεν στόμωσε αρκετά φαίνεται επειδή ο Σύριζα έγινε εξουσία, πάρα πολλοί κάτοικοι αυτής της πόλης είναι συναισθηματικά προφυλαγμένοι από την ιδεολογική κατασκευή που λέει ότι τα κτίρια δεν έχουν αξία, οι άνθρωποι έχουν. Δεν τους νοιάζει. Καταφέρνουν να μην στεναχωριούνται για την υποβάθμιση της ζωής στην πόλη, σα να ζουν κάπου αλλού, σα να μην είναι αυτοί “οι άνθρωποι”. Άραγε θα ταυτίσουν ποτέ την ύπαρξή τους με το αντικείμενο των “αγώνων” που καταστρέφουν τις ζωές τους; Εδώ θα είμαι- δυστυχώς δεν βλέπω να μεταναστεύω- και θα παρακολουθώ.

http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7/%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B1%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF

Στέκια της Ομόνοιας

Καμιά φορά τις Κυριακές ξεκινώ για βόλτα στο κέντρο της πόλης και περνώ από τη Σωκράτους και Πειραιώς, Ευριπίδου, Μενάνδρου και τα πέριξ.
Στους πεζόδρομους εκεί βλέπεις τα πλήθη των γυναικών από τις βόρειες, πρώην ανατολικές χώρες, που δουλεύουν στην Αθήνα σε σπίτια, να συναντιούνται τη μέρα του ρεπό τους για άγνωστες ψυχαγωγίες.
Τι κάνουν και περνούν καλά εκτός από το να βλέπονται, δεν ξέρω, αν κι αυτό από μόνο του ίσως αρκεί.
Κάποτε είχε η Ομόνοια δέντρα και παγκάκια και κάθονταν να κουβεντιάσουν. Τα ξήλωσαν από καιρό, κάτι ενοχλούσε την πολεοδομία εκεί πέρα, ίσως το μεταναστευτικόν του πράγματος.
Τώρα με την έκθεση φυτών απέκτησε ξανά ζωή η πλατεία. Και το στέκι παραμένει.
Εκεί γίνονται οι γνωριμίες με τους ακόμα ανατολικότερους άντρες που έρχονται για τις εκτός σπιτιών βαριές δουλειές, εκεί δημιουργούνται τα ζευγάρια που παρακολουθώ συχνά στα διαμερίσματα της Κυψέλης να διάγουν τη δύσκολη καθημερινότητά τους σε μικροαστικό ελληνικό περιβάλλον.
Εχω γνωρίσει καμιά δεκαριά τέτοια μικτά ζευγάρια τα τελευταία χρόνια στη γειτονιά μου.
Την πρώτη φορά είχα εντυπωσιαστεί πολύ, έβαζα και στοίχημα ότι ο γάμος δεν θα κρατούσε.
Αντρας μουσουλμάνος, από χώρα με πολύ ανδροκρατικές συνήθειες, με τις γυναίκες αποκλεισμένες και πεπλοφορεμένες, θα έκανε χωριό με τη χειραφετημένη, φιλάρεσκη, εργαζόμενη και μοντέρνα βόρεια ξανθιά;
Φαινόταν απίθανο, κι όμως. Το ζευγάρι μακροημέρευσε, έκανε παιδιά, άνοιξε ένα μαγαζάκι και πουλούσε μια μεγάλη γκάμα έθνικ προϊόντων, από τη Βαλτική ώς τον Ινδικό Ωκεανό.
Τα παιδιά βγήκαν πιο σκούρα από τη μαμά και πιο ανοιχτόχρωμα από τον μπαμπά, πολύγλωσσα, πανέξυπνα.
Πώς τα κατάφερναν οι δυο τους με τα εκατέρωθεν σόγια, αναρωτιέμαι συχνά, εδώ εμείς δεν ταιριάζουμε Μικρασιάτισσες με Πελοποννήσιους, και με πλημμυρίζει περηφάνια για τη γειτονιά μου που κρύβει τέτοια success stories στα στενά της, και δεν της φαίνεται.
Πόσο ενδιαφέροντα πράγματα θα μπορούσαν να μας πουν αυτοί οι άνθρωποι αν θέλαμε να τους ακούσουμε, αν βλέπαμε, αν ρωτούσαμε.
Πόσες ιστορίες θα μπορέσουμε να ακούσουμε κάποια στιγμή, φτάνει να τους κρατήσουμε βέβαια τους ανθρώπους, τα πολύτιμα αυτά παιδάκια, τα Κυψελιωτάκια, που δεν έχουν ακόμα ελληνική ιθαγένεια, κι όταν τα καμαρώνω σκέφτομαι ταυτόχρονα τον εφιάλτη, την ελληνική Πολιτεία να ξύνει τα νύχια της για να τα ταλαιπωρήσει.
Οι άνθρωποι ξεπερνούν τα κλισέ που φτιάχνουμε γι’ αυτούς εμείς οι γραφιάδες με τόσο κόπο.
Πάντα είναι απρόβλεπτοι, πιο παράξενοι από κάθε σενάριο. Δεν χωράνε στις εικόνες που συνέχεια αναπαράγουμε για την Ομόνοια, την Κυψέλη, την υποβαθμισμένη Αθήνα.
Οποτε τους βλέπω με πιάνει αισιοδοξία, λέω πως η ανθρωπότητα θα τα καταφέρει.

http://www.efsyn.gr/arthro/stekia-tis-omonoias

Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2015

Παραμένω πλουσιότερη

 Η Περιστέρα Μπαζιάνα δουλεύει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με μισθό 224 ευρώ. Εγώ όταν πήγα στο Πάντειο για μαθήματα με το νόμο 407, δήλωσα ότι δεν θέλω αμοιβή, και δεν πήρα τίποτε, για να μη λένε ότι με πήγανε με μέσο. Για τρία χρόνια.

Παραμένω πλουσιότερη από την πρώτη κυρία.

Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2015

Η κυρά της Πρόσυμνας

Το σπουδαίο μουσείο της Αθήνας είναι το Αρχαιολογικό της Πατησίων, έχω να πω μετά από πολλές επισκέψεις στο διάσημο Μουσείο της Ακρόπολης. Κανονικά δεν θα έπρεπε να κάνουμε συγκρίσεις εμείς οι Αθηναίοι, αφού έχουμε αρκετό χρόνο στη διάθεση μας να τα επισκεπτόμαστε και τα δύο. Δεν είμαστε σαν τους τουρίστες που διαθέτουν μισή μέρα για να δουν την πόλη, (και το καλύτερο που έχουν να κάνουν βέβαια είναι να μην τη δουν καθόλου) οπότε πρέπει να διαλέξουν. Μπορούμε να πηγαίνουμε και στα δυο κατά βούληση, αλλά με κάποιο τρόπο οι συγκρίσεις γίνονται από μόνες τους, αθέλητα. Είμαστε ίσως είδος που έχει εθιστεί σ' αυτό το πράγμα, τις συγκρίσεις. Γεννημένοι κριτές, πιθανόν.
Τέλος πάντων, την Κυριακή που η είσοδος στα Μουσεία ήταν δωρεάν, πήγα στο πλησιέστερο σε μένα, δηλαδή στο Εθνικό Αρχαιολογικό, αλλά έφτασα κάπως αργά. Έκλεινε στις 4. Πολύ καλή επίδοση αφού πριν λίγο καιρό έκλεινε στις 3, αλλά οι ξένοι επισκέπτες πρέπει να ξέρετε ότι έχουν συνηθίσει σε μουσεία που κλείνουν στις 6. Μπορεί κι αυτοί να ανήκουν στο είδος που κάνει συγκρίσεις, δεν ξέρω. Μπορεί και όχι. Μπορεί να σκέφτονται όταν είναι στην Αθήνα ότι αφού η μοίρα τους αξίωσε να πατήσουν το πόδι τους στην τόσο σπουδαία αυτή πόλη οφείλουν να δέχονται τα πάντα θετικά και να βάλουν τις αρχές τους σε νέες βάσεις. Κλείνουν στις 3 τα μεγάλα Μουσεία στην Αθήνα; Ε, αυτό θα είναι το σωστό, κι ας το ξανασκεφτούν. Δεν μπορεί να σκέφτονται μόνο τη βολή τους, υπάρχουν εργαζόμενοι, ψητό της κατσαρόλας που τους περιμένεις σπίτι, στην ιερή ελληνική οικογένεια. Θα έπρεπε να έχουν τύψεις ούτως ή άλλως που τους κουράζουν με τις επισκέψεις τους. Όλ' αυτά δεν ξέρω πώς θα οργανωθούν για να πείσουν, αλλά πρέπει να γίνει αυτή εκστρατεία. Δεν θα είναι πολύ δύσκολο, εδώ πείσαμε τόσο κόσμο στην Ευρώπη ότι περνάμε ανθρωπιστική κρίση, οπότε το έχουμε πάρει το κολάι.
Βιαστικά λοιπόν έσπευσα να δω την “Κυρά της Πρόσυμνας”, το μυκηναϊκό αγαλματίδιο που εκθέτει αυτή την εβδομάδα το Μουσείο στη σειρά “το αθέατο μουσείο”. Εξαιρετική πρωτοβουλία, και να την παρακολουθείτε, κάθε βδομάδα δείχνει ένα κομμάτι από τους θησαυρούς της αποθήκης, θυμίζοντας ότι τα αρχαία αντικείμενα είναι πολύ περισσότερα απ' όσα χωράνε σε όλα τα μουσεία μαζί. Γύρω μου κλείνανε τις αίθουσες μια- μία, ίσα που πρόλαβα να διαβάσω την παράγραφο κι έπρεπε να κάνω μεταβολή να φύγω. Μάλιστα ένας φύλακας έκανε μια κίνηση με τα χέρια σα να σαλαγούσε κοπάδι, πράγμα που μου φάνηκε πολύ γραφικό και ενδιαφέρον, κυρίως για τους ξένους επισκέπτες οι οποίοι μονίμως αναζητούν στοιχεία της παράδοσης στην καθημερινότητα μας.
Αν βάλω στο πρόγραμμα να πηγαίνω στο Μουσείο μια φορά την εβδομάδα, ίσως καταφέρω φέτος να το δω ολόκληρο προσεχτικά. Είναι τόσο πλούσιο και δεν το βλέπουμε ποτέ, όλο πάμε στο διάσημο της Ακρόπολης, το άδειο, να ξύσουμε τον καημό των Ελγινείων ξανά και ξανά.
Μεγάλες φθινοπωρινές αποφάσεις.

Poor old things

Μου αρέσει που μιλάμε με πάθος για το   Poor things,  ταινία που βασίζεται σε ιδιοφυές βιβλίο. Η     ιδέα του Άλασταιρ Γκραίυ με την μεταμόσ...