Τρίτη 29 Ιανουαρίου 2013

Νενίκηκά σε Ρουμπινί


Αγαπητέ κύριε Ρουμπινί χαίρομαι για σας που κάνατε την αυτοκριτική σας.  Είστε ώριμος άνθρωπος πρέπει να παραδεχτούμε. Μπορεί να σας έχουν ονομάσει "προφήτη" αλλά εσεις καταλαβαίνετε πως προφήτης δεν μπορεί να είναι κανένας. Το μέλλον δεν προβλέπεται, τι να κάνουμε. Υπάρχουν κι άλλα πράγματα στον κόσμο εκτός από τους δείκτες της οικονομίας. Υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες που δεν εκτιμήσατε καλά όταν δηλώνατε σίγουρος ότι δεν θα ήταν στο ευρώ σε ένα χρόνο η Ελλάδα.
"Επεσα έξω σαν πρωτάρης" είπατε στον ιστότοπο του Spiegel. Το Spiegel με τα προφητικά εξώφυλλά του, με το Akropolis adieu που είχε βάλει πέρσι το Μάιο και τρέχαμε να βρούμε τη Mireille Mathieu να το τραγουδά σε αθώες δεκαετίες με φόντο τις κολόνες του Παρθενώνα. Αυτές οι κολόνες σας έφαγαν νομίζω, η Ακρόπολη ακριβώς. Οι αστάθμητοι συναισθηματικοί παράγοντες. Ο Γκυντερ Γκρας. Δεν το είχατε υπολογίσει το καθήκον προς τους προγόνους, το αίσθημα προστασίας προς τη μητέρα που έχει μεταφερθεί προς την Ελλάδα απο μια ολόκληρη Ευρώπη. Εγώ σας το έλεγα, αλλά δεν με ακούγατε, η Ευρώπη δεν θα εγκαταλείψει την Ελλάδα με τίποτε, είναι σαν τον Αινεία που πήρε τον πατέρα του στον ώμο ενώ η Τροία καιγόταν.
Δεν ξέρω αν σας παρηγορεί, αλλά τον πληρώνουμε ακριβά αυτόν το δεσμό, πρέπει να ξέρετε. Η γηραιά μητέρα παραμένει προσκολημμένη στο γήρας μέχρι να πιει το αίμα της νεότητας. Το να σε σώζουν συνεχώς οι άλλοι σε κακομαθαίνει καταστροφικά. Σε κάνει απαιτητικό, σαν τις μανάδες ακριβώς, τις τυραννικές μανάδες που έχουν  άποψη για όλα και δεν ανέχονται τίποτε και κανέναν κοντά στο παιδί τους. Γκρινιάρη σαν τα παιδιά αυτών των μανάδων που χτυπάνε τα πόδια στο πάτωμα, τσιροκοπάνε και κρατάνε την αναπνοή τους μέχρι να τους κάνεις το χατήρι. Δεν ωριμάζεις ποτέ, δεν αντικρίζεις τον εαυτό σου και τις δυνατότητες του ποτέ με ειλικρίνεια, συνέχεια παλεύεις να δώσεις μεγαλόπρεπες εντυπώσεις, μπλέκεσαι σε παιχνίδια εξάρτησης. Δεν πιστεύεις στον εαυτό σου. Περιμένεις πάντα το προστατευτικό χέρι του μεγάλου να σε βοηθήσει,  κι όλο τα βάζεις μαζί του όταν το απλώνει στα δύσκολα. Η ωρίμανση αναβάλλεται επ' αόριστον. Για όταν ξοφλήσεις τα δάνεια. Για όταν λυθεί η απεργία. Για όταν έλθει ο σοσιαλισμός. Ή ένας καλύτερος κόσμος. Ή η βασιλεία των ουρανών. Πολύ κουραστικό πράγμα κύριε Ρουμπινί μου.

Πέσατε έξω λοιπόν, και μπράβο που το παραδέχεστε. Εσείς κάνετε την αυτοκριτική σας, το Spiegel κάνει τη δική του (ίσως καταλάβει ότι όσο περισσότερα αρχαία δημοσιεύει τόσο οξύνει το αίσθημα προστασίας που λέγαμε) εμείς εδώ για να δούμε, θα κάνουμε ποτέ τη δική μας, ή θα μείνουμε να υπερασπιζόμαστε την ελληνικότητα της λέξης;

Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

Μια ιστορική τοιχογραφία


Άραγε ήταν πάντα ίδιος με τον Λίνκολν ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, ή τώρα γερνώντας έγινε; Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεται κανείς βλέποντας την ταινία "Λίνκολν". Κι ύστερα αρχίζει η προσπάθεια να καταλάβει την πολιτική κατάσταση της εποχής, πράγμα που δεν είναι κι εύκολο αν δεν ξέρει λεπτομέρειες απο την αμερικανική Ιστορία. Ο πόλεμος Βορείων και Νοτίων δεν έλυσε αυτόματα το θέμα της δουλείας, υπήρχαν αντιθέσεις, αποχρώσεις, διαβαθμίσεις στο πόσο πίστευε κανείς στην ιδέα της ισότητας ακόμα και μεταξύ των νικητών. Είναι η μία φυλή απόλυτα ίδια με την άλλη; Εμπαινε αυτό το μέγα φιλοσοφικό δίλημμα, διότι βλέπετε ο χωρισμός των ανθρώπων σε φυλές εθεωρείτο τότε βαθιά επιστημονική αλήθεια. Πράγμα που δεν πρέπει να μας παραξενεύει, αφού στην Ευρώπη τον επόμενο αιώνα, εφτά δεκατίες αργότερα ξεκίνησε πόλεμος με στόχο την επιβολή της ανώτερης φυλής στις άλλες. Μετά από ωκεανούς μελάνι που ξοδεύτηκαν για την επιστημονική στήριξη των φυλετικών θεωριών, ουσιαστικά στις μέρες μας πια καταρρίφθηκε επιστημονικά η ύπαρξη τους. Κι εδώ που τα λέμε, πόσοι και πόσοι μορφωμένοι ανθρωποι γύρω μας δεν χρησιμοποιούν ακόμα τον όρο  "φυλή";
Στο περίπλοκο λοιπόν σκηνικό των πολιτικών δυνάμεων της εποχής που ο αμερικανικός εμφύλιος τελειώνει, ο Λίνκολν προσπαθεί να περάσει μια τροπολογία στο Σύνταγμα που θα καταργεί τη δουλεία ξεκάθαρα για ολόκληρη τη χώρα και για το μέλλον. Για να το πετύχει δεν του φτάνουν οι ψήφοι και πρέπει να εξαγοράσει βουλευτές του αντιπάλου κόμματος. Επιπλέον πρέπει να διατηρήσει τις ισορροπίες στο δικό του, πείθοντας τους πιο ακραίους να φανούν διαλλακτικοί. Ετσι ο υπέρμαχος της πλήρους ισότητας αρχηγός της ριζοσπαστικής πτέρυγας, που τον ενσαρκώνει ο Τομι Λι Τζόουνς, αναγκάζεται να βάλει νερό στο κρασί του, πράγμα που του κοστίζει αλλά το κάνει με τόσο έξυπνο τρόπο που κατακεραυνώνει εκείνους που του προσάπτουν την υποχώρηση.
Κι έτσι αυτή η συνταγματική αρχή πέρασε με ψήφους εξαγορασμένων βουλευτών, όπως το θέτει ένα απο τα πρόσωπα της ταινίας. Η οποία είναι πραγματικά ρα μελετημένα, και τη βαθιά αξία της επιμονής του Λίνκολν να διαπερνά το έργο χωρίς κραυγές. Οι αναφορές του βέβαια σε πολιτικές αρχές χρησιμότατες για την εποχή κρίσης που περνάμε.
Η ταινία θα μπορούσε πολύ εύκολα να είναι αγιογραφία του προέδρου ο οποίος παρουσιάζεται στην ανθρώπινη του διάσταση, πασίγνωστη επίσης στην αμερικανική παράδοση. Ωστόσο έχει μια ιστορική γωνία θέασης, βάζει το ερώτημα των δικαιωμάτων ενός ηγέτη. Μπορεί να καταλύσει λειτουργίες της δημοκρατίας επικαλούμενος απευθείας τον λαό, όπως έκανε εκείνος που είχε εξαιρετικο ρητορικό χάρισμα; Σε  αφήνει με ερωτηματικά που ίσως έχουν απαντηθεί στις ΗΠΑ αλλά όχι αλλού.
Θαυμάζεις τη σκηνοθεσία, την ιστορική έρευνα που έχει γίνει, την αναπαράσταση της εποχής, θαυμάζεις και το ταλέντο του πολιτικού που διέθετε ο Λίνκολν μαζί με μερικά ακόμα, όπως ας πούμε τους αφηγητή, και τρέχεις μετά να διαβάσεις ιστορικές λεπτομέρειες. Είναι από τα έργα που σε οδηγούν κατευθείαν στο Googl  και τις εγκυκλοπαίδειες που διαθέτεις.
Κάτι που παθαίνω εγώ προσωπικά μετά από κάθε ταινία με τον Ντάνιελ Ντέι Λιούις είναι η νοσταλγία που με πιάνει να ξαναδώ την "Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι", τότε που ήταν νέος και ωραίος και πολύ πειστικά αβάσταχτα ανάλαφρος.
http://www.imdb.com/title/tt0443272/ μ

Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013

Κι όμως οι άνθρωποι ήθελαν να ζήσουν


Μα τι ήθελαν να κάνουν οι ναζί με τις εικόνες αυτές που είχαν κινηματογραφήσει στο γκέτο της Βαρσοβίας το Μάιο του 1942; Μπορεί κανείς να υποθέσει πολλά βλέποντας την ταινία "A Film Unfinished ” που γύρισε η Yael Hersonski  το 2010 χρησιμοποιώντας τις μπομπίνες που είχαν βρεθεί στην Ανατολική Γερμανία μετά το τέλος του πολέμου.
Ήθελαν να δείξουν πόσο καλά περνάνε οι Εβραίοι στο γκέτο δείχνοντας σκηνοθετημένες σκηνές απο καλοβαλμένα σπιτικά, καλοντυμένες κυρίες, εστιατόρια και θέατρα; Όχι, γιατί γύρισαν και πολλές σκηνές με σκελετωμένα παιδιά και γυναίκες και άνδρες, με πτώματα στους δρόμους, με βρώμικες αυλές, με κουρελιασμένους ζητιάνους. Αλλά να δείξουν ότι οι 'πλούσιοι' δεν ενδιαφέρονταν για τους φτωχούς; Πολύ πιθανόν, γιατί στόχευαν με την κάμερα ακραίες αντιθέσεις.
Και τα πλάνα που έχουν βγάλει, σκελετωμένα πρόσωπα τα οποία η κάμερα τριγυρίζει αργά, σταματώντας στα μάτια, στα ζυγωματικά που έχουν πεταχτεί απο την ασιτία; Αυτά μπορεί να ήταν ανθρωπομετρικές καταγραφές, δείτε πώς είναι οι Εβραίοι, τι σχήμα προσώπου έχουν. Κάτι τέτοιο. Και σήμερα βλέποντας αυτά τα πρόσωπα μόνο και τίποτε άλλο ο θεατής συγκλονίζεται περισσότερο από όσο μπορεί να τον συγκλονίσει κάθε εικόνα μυθοπλασίας που έχει δει στο σινεμά.
Και το εξαγνιστικό λουτρό των λιμοκτονούντων ανθρώπων που τους υποχρέωσαν να πάρουν κάτω απο την κάμερα, τι σκοπό είχε άραγε; Και οι ραβίνοι πάνω από την Τορά; Να δείξει ότι η εβραϊκή θρησκεία έχει απαρχαιωμένες συνήθειες; Αδύνατον να καταλάβουμε σήμερα τι χρήση είχε φανταστεί να κάνει η ναζιστική προπαγάνδα αυτού του υλικού. Εκείνο που εμείς βλέπουμε είναι η έσχατη ταπείνωση των ανθρώπων από άλλους ανθρώπους, η αθλιότητα και η ένδεια, η απαντοχή και η αντοχή, κι όλα αυτά κάτω απο το βλέμμα ενός απίστευτου σαδισμού ή μιας εξίσου απίστευτης απάθειας που εξασφάλιζαν φαίνεται οι ιδέες του εθνικοσοσιαλισμού. Οι μεγάλες ιδέες για την ανωτερότητα της φυλής, όλη αυτή η τρέλα που έστησε τις μηχανές εξόντωσης.
Το υλικό αυτό δεν είχε ήχο. Βλέποντας το ακούγαμε τα ημερολόγια του υπευθύνου του Γκέτο, ο οποίος είχε καταγράψει τη ζωή εκεί μέχρι τη μέρα που αυτοκτόνησε παίρνοντας την κάψουλα υδροκυάνιου που φύλαγε για την περίσταση, έχοντας καταλάβει τι τους περιμένει κι έτοιμος απο καιρό. Δεν ήταν ο μόνος που το έκανε, πολλοί άνθρωποι έγραφαν χρονικά της ζωής τους στο γκέτο, διανοούμενοι και μή, για να μάθει ο κόσμος τι συνέβη όταν όλα θα είχαν τελειώσει. Έτσι τώρα ξέρουμε ότι οι σκηνές της κανονικής ζωής ήταν σκηνοθετημένες, ενώ για την κινηματογράφηση των λιμοκτονούντων δεν υπήρχε καμιά δυσκολία.
Είδαμε ακόμα την προβολή αυτού του υλικού σε επιζώντες του γκέτο, τέσσερις ανθρώπους που δέχτηκαν πριν δυο χρόνια να το δουν και να μιλήσουν για τις αναμνήσεις και τις σκέψεις τους. Γέροι άνθρωποι σήμερα που ζουν στο Ισραήλ, γνώριζαν μέρη και περιστατικά, παρακολουθούσαν με άφατη έκφραση, κλείνοντας τα μάτια όπως κι εμείς καμιά φορά, οι τωρινοί θεατές, μπροστά στην άφατη φρίκη, κι εξήγησαν, προσπάθησαν να εξηγήσουν την επιθυμία που είχαν να ζήσουν, την ελπίδα πέρα απο κάθε λογική.
Η ταινία θα παιχτεί ξανά μια φορά, την Κυριακή στις 15.30 στο Δαναό. Η 27η Ιανουαρίου έχει οριστεί ημέρα μνήμης για το Ολοκαύτωμα, είναι η ημερομηνία απελευθέρωσης του Άουσβιτς. Μία μόνο προβολή είναι πολύ λίγο. Όσο αβάσταχτο κι αν είναι να βλέπει κανείς τα ανθρώπινα όρια με τον τρόπο αυτό, πιστεύω ότι θα ήταν χρήσιμο ακόμα και για ανθρώπους που έχουν δει και ξέρουν πολλά απο την νεώτερη Ιστορία να την έβλεπαν. Πρέπει να ξέρουμε. Ο πειρασμός της γνώσης να μας έλκει όπως ο κάθε πειρασμός απολαύσεων.
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=21643

Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2013

Δεν ζεσταίνει η λιακάδα


Το λιγότερο είναι η ταλαιπωρία, ακόμη και οι δουλειές που ματαιώθηκαν, και η ζημιά στα μαγαζιά, την οικονομία, την εικόνα της πόλης. Υπάρχει κάτι βαθύτερα ενοχλητικό στην απεργία των υπαλλήλων του Μετρό, όπως και στην αποχή των δικαστών, ή στους τσαμπουκάδες των υπαλλήλων της Βουλής. Υπάρχει η περιφρόνηση στην ίδια τους τη δουλειά, στο ρόλο που επιτελεί και κατ' επέκταση στην έννοια της κοινωνίας.
Είναι τόσο σπουδαίο πράγμα το Μετρό και δεν παύουμε να το λέμε. Φτιάχτηκε με τον αντίθετο τρόπο απο την πόλη, μεγάλο, καθαρό, πολυτελές, να εμπνέει αυτοσεβασμό και σεβασμό του συνόλου. Συγκεντρώνει απίστευτο μόχθο, επιστήμη, ανακαλύψεις, τεχνολογία, είναι προϊόν εξαιρετικής τόλμης, ένα θαύμα του πολιτισμού που έδωσε κάποια ανθρώπινη όψη στην Αθήνα. Κι αυτοί οι άνθρωποι που  θα έπρεπε να είναι περήφανοι για κάθε στιγμή που το κάνουν να λειτουργεί, δεν το σέβονται. Κρύβονται πίσω από βαρύγδουπες λέξεις, από δήθεν αγωνιστικές φράσεις. Οπως και οι άλλοι, οι δικαστές που δεν δικάζουν, οι υπάλληλοι που καταλαμβάνουν τη Βουλή, εξευτελίζουν την ελάχιστη αξιοπρέπεια που μας έχει απομείνει, βάζοντας το λιθαράκι τους στη διάλυση των δομών και στη διάλυση των εννοιών, που ίσως είναι χειρότερη.
Απεργία για να μην υπαχθούν στο ενιαίο μισθολόγιο, για φαντάσου! Την πρώτη μέρα μπορεί να νιώσεις και κατανόηση. Είναι καλύτερα από τους ανέργους, αλλά θα είχαν κάνει έναν προγραμματισμό ζωής, κάποιοι θα έχουν δάνεια, θα σπουδάζουν παιδιά. Για μια μέρα κάνεις υπομονή, βρίσκεις λύσεις, θυμάσαι πως ήταν η Αθήνα χωρίς μετρό, πόσο είχε βουλιάξει από την ανάπτυξη με λάθος σχέδια.  Αλλά πόσο να στοχαστείς πια και πόσο υπομονή να κάνεις και πόσο να ξεγελάς τον εαυτό σου και να μη βλέπεις τον εκβιασμό που συμφωνεί να κάνει ένα συνδικάτο στους κατοίκους της ρημάδας της πρωτεύουσας; Αφού πια το ξέρουμε όλοι πως τα λεφτά είναι δανεικά, είναι χρωστούμενα, κι είναι και λίγα. Πόσο ν' αντέξει η λογική μας αυτό τον εμφύλιο όπου κάθε συνδικάτο ζητάει για λογαριασμό του τα περισσότερα, τα κεκτημένα του, παριστάνοντας πως δεν καταλαβαίνει ότι τα κέρδη του θα αδικήσουν άλλους και πιθανόν θα απειλήσουν δομές κρατικές που δεν ξαναγίνονται;
Πόσο ακόμη νομίζουν ότι μπορούν να μας κοροϊδεύουν με επαναστατικές φράσεις; Το έχουμε καταλάβει ότι οι επαναστάσεις τους είναι το τι θα αρπάξει ο καθένας. Κι αυτή η στάση και η νοοτροπία κουράζει περισσότερο κι από το περπάτημα στην ανθυγιεινή πόλη. Γιατί δεν αφήνει καμία ελπίδα στο βάθος. Αυτή η απελπισία είναι η κρίση, η επιβεβαίωση, κάθε μέρα, πως ο καθένας θα τραβήξει το πάπλωμα όσο μπορεί, όσο τον παίρνει, όσο του επιτρέπεται, αδιαφορώντας πλήρως αν πουντιάσει ο άλλος από δίπλα.
Σε μια τέτοια πόλη όμως, σε μια τέτοια κοινωνία, σε έναν τέτοιο τρόπο ζωής, όσα και να πάρουν δεν θα είναι ευχαριστημένοι. Ούτε οι υπάλληλοι της Βουλής, ούτε οι υπάλληλοι του μετρό, ούτε οι δικαστές, ούτε οι εφοπλιστές. Κανένας δεν μπορεί να απολαύσει τίποτα όταν δεν μπορεί να σεβαστεί τον ίδιο του το ρόλο στη λειτουργία της κοινωνίας, όταν δεν αναγνωρίζει σ' αυτή καμία αξία, όταν δεν μπορεί να του πει τίποτε. Είμαστε όλοι καταδικασμένοι σε αιώνια φτώχεια. Κοιτάξτε τα προσωπα των ανθρώπων σ' αυτή την πόλη που δεν ξερει να ζει, δεν ξέρει να χαίρεται. Αδικα ξεχειλώνουμε τα μεγάλα λόγια, δεν μπορούν να καλύψουν τη γύμνια μας. Δεν μας σώζουν ούτε όλες οι λιακάδες του κόσμου.
http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1/%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%B6%CE%B5%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9-%CE%B7-%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%B4%CE%B1

Η τελευταία σελίδα


Στο τρίτο του βιβλίο ο Γαζμέτ Καπλάνι συνεχίζει να περνάει σύνορα, με την κυριολεκτική και με τη μεταφορική έννοια. Μετά την περιπέτεια του μετανάστη που έφτασε με τα πόδια απο την Αλβανία στην Ελλάδα πριν είκοσι χρόνια, την οποία διηγήθηκε με χιούμορ στο "Μικρό ημερολόγιο συνόρων", το πρώτο του βιβλίο, μετά την καθημερινή και συστηματική προσπάθεια εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και νοοτροπίας στο "Με λένε Ευρώπη", το δεύτερο βιβλίο του, υπάρχει τώρα μια επιστροφή. Ο ήρωας του, μετανάστης χρόνια εγκατεστημένος στην Ελλάδα, πρέπει να γυρίσει πίσω, στην Αλβανία, για την κηδεία του πατέρα του. Κι εκεί τον περιμένουν περιπέτειες παλιές, κρυμμένες αλλά όχι ξεχασμένες, πληγές της βαλκανικής και της ευρωπαϊκής Ιστορίας που ζητούν αποκάλυψη, δικαίωση, κατανόηση. Εκεί ο μετανάστης ανακαλύπτει ότι και ο πατέρας του ήταν πρόσφυγας στην Αλβανία. Τα πάθη του παρελθόντος ζωντανεύουν σε ένα παρόν που έχει κι αυτό ένα σωρό δικά του.
Εκείνο που απολαμβάνω πάντα όταν διαβάζω βιβλία ή δημοσιογραφικά κείμενα του Καπλάνι, είναι η μοναδική στο είδος της αφέλεια της ματιάς του πάνω στα ελληνικά ή και στα αλβανικά πράγματα. Αυτός ο υπήκοος της απολυταρχικής Αλβανίας έχει κατακτήσει μια εσωτερική ελευθερία που διαρρηγνύει ό,τι πιο πολύ από κάθε τι τον καταπίεσε και τον καταπιέζει: τα σύνορα που το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας του θέλησε να κάνει αδιαπέραστα, και που η σημερινή Ελλάδα συχνά νοσταλγεί. Γιατί οφείλουμε να ομολογήσουμε πως και η δική μας απομόνωση από τους βόρειους γείτονες πολύ δύσκολα έσπασε μέσα στο μυαλό μας. Μπορεί να σύνορα να άνοιξαν, τα σημεία εισόδου και εξόδου να πολλαπλασιάστηκαν, αλλά οι νοοτροπίες οχυρώθηκαν με ενισχυμένη ξενοφοβία και μπήκαν σύνορα μέσα στα μυαλά.
Εκείνοι οι χάρτες με τους οποίους μεγαλώσαμε στο σχολείο, όπου η Ελλάδα περιτριγυριζόταν απο λευκό περιθώριο με ονόματα, καμία άλλη χώρα δεν είχε βουνά, ή πόλεις, χρώματα κανενός είδους, μας έχουν στοιχειώσει το μυαλό. Όταν διαβάζω κείμενα του Καπλάνι είναι σα να χρωματίζονται επιτέλους τα λευκά περιθώρια. Πίσω απο τη γραμμή των συνόρων δεν υπάρχουν φαντάσματα, είναι χώρες κι εκεί, ζωντανοί άνθρωποι, ιστορίες, ζωές, στεναχώριες και χαρές.
 Εχει μια λοξή καθαρή ματιά ο Καπλάνι πάνω στην ελληνική πραγματικότητα, ισως επειδή έμαθε τα ελληνικά στο πανεπιστήμιο, δεν πέρασε απο το εργοστάσιο παραγωγής ομοιόμορφου τόπου σκέψης που είναι τα σχολεία μας. Ανοίγει τα αδιαπέραστα σύνορα που ακόμη έχουμε στο μυαλό μας με τις γειτονικές χώρες και μπαινοβγαίνει όπως κάνουν χιλιάδες άνθρωποι γύρω μας χωρίς να μπορούν να βρουν όμως διόδους για την γραπτή έκφραση. Είναι συγγραφέας διεθνής που γράφει στα ελληνικά. Είναι η υπεραξία της ευμάρειας που ζήσαμε, ένα κομμάτι του συσσωρευμένου δυναμικού που η κρίση δεν καταστρέφει.
Θησαυροί ιστοριών ζουν γύρω μας βουβά. Άνθρωποι απ' όλον τον κόσμο βασανίστηκαν, δούλεψαν σαν σκυλιά, ερωτεύτηκαν και ξεκίνησαν μικρά σπιτικά στα δυαράκια της Αθήνας, έκαναν παιδιά και τα έβαλαν κι αυτά στο μεροκάματο της υπαρξιακής αγωνίας που σου εξασφαλίζει η ζωή στην Ελλάδα χωρίς σωστά χαρτιά και πιστοποιητικά γεννήσεως και υπάρξεως. Βουβοί θησαυροί κυκλοφορούν και ξεχνάνε, αγωνίζονται, πονάνε και θυμούνται, αλλά πόσο λίγοι βρίσκουν το δρόμο να γράψουν, να μιλήσουν, να συγκεντρώσουν κόσμο με το ίδιο πρόβλημα και να καταγράψουν ιστορίες, όπως είχε κάνει ο Καπλάνι στο "Με λένε Ευρώπη". Αντί να ακούσουμε τον πλούτο αυτό που ανασαίνει δίπλα μας, ακούμε δυστυχώς ρατσιστικά παραληρήματα. Ο Καπλάνι είναι πολύτιμος, κι είναι δυστυχώς μοναδικός ακόμα. Εύχομαι, γι άλλη μια φορά το εύχομαι, καθώς μας ανοίγει την όρεξη για ιστορίες τόσο κοντινές και ταυτόχρονα τόσο φρέσκες και πρωτότυπες, να βοηθήσει να ανοίξουν δρόμους γραφής και γι άλλους. Οι μετανάστες, παλιοί και νέοι, έχουν να μας πουν πολλά.

Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2013

Το κασκόλ της Ντάριας


Ο τελευταίος άνθρωπος που περίμενα να συναντήσω στο ίδρυμα Θεοχαράκη τη μέρα που πήγα να δω την έκθεση Γύζη ήταν η Ντάρια, η Σέρβα γειτόνισσα που έβλεπα παλιότερα σχεδόν καθημερινά στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης. Είχαμε ανταλλάξει μερικές καλησπέρες πάνω απο τις στοίβες των βιβλίων που φιλοδοξούσαν να γίνουν μαγιά δανειστικής βιβλιοθήκης. Χαρακτηριστικά λεπτό πρόσωπο, αργή και χαμηλόφωνη ομιλία, ένα κάπως απόμακρο ύφος. Από διάφορες ενδείξεις  είχα καταλάβει ότι επιβίωνε με ελάχιστα χρήματα αλλά δεν παραπονιόταν ποτέ. Γι αυτό ξαφνιάστηκα που την είδα εκεί, η έκθεση είχε 6 ευρώ εισιτήριο.
Εγώ έφευγα κι εκείνη ερχόταν. Την κάλεσα για έναν καφέ στο ωραίο καφενείο του ιδρύματος. Ακούμπησε το εισιτήριο στο τραπεζάκι, "δεν ήθελε καμία φίλη μου να δώσει 6 ευρώ για να έρθει μαζί μου, είπε. Είναι πραγματικά ακριβό, αλλά αξίζει τον κόπο, για τον Γύζη!"
Μα τι μπορεί να σημαίνει για σένα ο Γύζης; μου ερχόταν να ρωτήσω. Είσαι μήπως ζωγράφος, έχεις κάποια σχέση με την Ιστορία της Τέχνης; Με τον ακαδημαϊκό ρεαλισμό; Μήπως με την υπαρξιακή αναζήτηση ταυτότητας, ή την ιστορική αναζήτηση της κατασκευής εθνικής ταυτότητας; Ο Γύζης ξέρεις, ήταν από την Τήνο, μήπως έχεις κάποια σχέση με την Τήνο; Πήγε στο Μόναχο για σπουδές με άλλους έλληνες, είναι δυνατόν να ενδιαφέρεσαι για τη συνδρομή της Σχολής του Μονάχου στη νεοελληνική ταυτότητα; Ζωγράφισε μια κάπως μυθική Ελλάδα, απόδειξη "το κρυφό σχολειό". Εζησε όλη τη ζωή του στη Βαυαρία, ίσως αυτό να σε συγκινεί.  Ξένη κι εσύ σε ξένα μέρη. Εκείνος έγινε καθηγητής πάντως στη Σχολή του. Δεν θα έλεγα  ότι έχετε κοινά σημεία.
Δεν είπα φυσικά τίποτε απ' όλ' αυτά στη Ντάρια. Μιλήσαμε γι άλλα πράγματα, για τα σινεμά που έχουν φτηνό εισιτήριο τα απογεύματα, τις μέρες με δωρεάν είσοδο στους αρχαιολογικούς χώρους, (οι πρώτες Κυριακές κάθε μήνα μέχρι το καλοκαίρι) και παρόμοια ζητήματα και πληροφορίες. Ηταν ενθουσιασμένη με τον καφέ που πίναμε απέναντι από τον Εθνικό Κήπο καθισμένες σε καρέκλες Λουί Σεζ. Κι εγώ πια ένιωθα πολύ γενναιόδωρη για το κέρασμα.
Μόνο που φεύγοντας καθώς την αποχαιρετούσα, βγάζει το κασκόλ της, το διπλώνει ένα ριπή οφθαλμού, και μου το προσφέρει δώρο. Αδύνατο να την πείσω πως δεν χρειαζόταν ανταπόδοση  ο καφές που δεν ήταν κι απο τους ακριβότερους της Αθήνας. Ολες μου οι αντιρρήσεις πήγαν στράφι, μέχρι που κατάλαβα ότι θα ήταν προσβολή να φύγω άνευ αντιδώρου.  Οι άνθρωποι είναι απρόβλεπτοι. Έφυγα με το κασκόλ  αμήχανη, μαγκωμένη και προβληματισμένη. Τι θα έκανα;
Το φόρεσα μια μέρα τελικά με κόκκινη καμπαρντίνα. Πάντα χρειάζεται να έχει κανείς ένα ζωηρόχρωμο πανωφόρι στη ντουλάπα.

Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2013

Μistero Buffo του Νταριο Φο

Μέσα στις γιορτές πήγαμε σε αυτή την παράσταση στο θέατρο Θησείο. Το Μιστέρο Μπουφο είναι αυτό που λέει, δηλαδή ένα "μυστήριο", έργο με θέμα τη ζωή του Χριστου που παίζεται στο προαύλιο μιας εκκλησίας. Βασισμένο σε κείμενα του Μεσαίωνα το έργο προσπάθησε να κάνει ένα κωμικό 'μυστηριο' κι έδινε την ανθρώπινη πλευρά του Χριστού και της εποχής του. Εξαιρετικοί ηθοποιοί έδωσαν εξαιρετικές στιγμές, όπως ας πούμε ένας μόνο που παρίστανε το πλήθος που στριμώχνεται να δει την ανάσταση του Λαζάρου. Υπήρχε συγκίνηση και χιούμορ. 
 Η παράσταση είναι πρώτη δουλειά της νεοσύστατης ομάδας Επτάρχεια του σκηνοθέτη Θωμά Μοσχόπουλου με τους μόνιμους συνεργάτες του, ηθοποιούς Αννα ΚαλαϊτζίδουΑννα ΜάσχαΚώστα ΜπερικόπουλοΑργύρη ΞάφηΘάνο ΤοκάκηΓιώργο Χρυσοστόμου σε συμπαραγωγή με τη Λυκόφως. Το εργο στην Ιταλία έχει ξεσηκώσει διάφορες αντιδράσεις, η παπική εκκλησία κλπ. σοκαρίστηκαν, απαγόρεψαν και τα γνωστά. Υποθέτω ότι τους χριστιανούς μπορεί να τους σοκάρει, ή και να τους συγκινήσει περισσότερο. Εμένα πιο πολύ με συγκίνησε η δουλειά των ηθοποιών. Καμιά φορά σκέφτομαι όταν τους βλέπω ότι ακόμα δεν έχει γραφτεί κείμενο να αξιοποιήσει το ταλέντο τους. 

"H αδερφή μου"

Γράφτηκαν ήδη πολλά για το μικρό βιβλίο που έγραψε ο Σταύρος Ζουμπουλάκης όταν πέθανε η αγαπημένη του αδερφή, η οποία υπέφερε από την εφηβεία της από επιληψία. Μια χαρισματική κοπέλα που βασανίστηκε πολύ και καθορίστηκε από την αρρώστια, όπως και η ζωή του αδερφού της. Η ιστορία είναι ταυτόχρονα ένα είδος πραγματείας για την αγάπη και την πίστη στο Θεό.
Είχα ξεχάσει ότι υπάρχουν και τέτοιοι χριστιανοί, ομολογώ. Ο συγγραφέας είναι γιος παπά, μεγάλωσε στην πρακτική της ορθοδοξίας και καλλιέργησε με σπουδές φιλοσοφίας την πίστη του.
Μου θύμισε κάποιες συζητήσεις που κάναμε στα νιάτα μας περί θεού, ακόμα κι εγώ συμμετείχα που είμαι παιδί άθεου πατέρα. Ολ' αυτά όμως ξέφτισαν εντελώς για μένα και τους ομοιους μου στην περίοδο Χριστοδουλου.  Εμβαθυναμε κι εμείς φιλοσοφικά την έλλειψη πίστης μας και δεν έχουμε  επιστροφή.  Στην αναφορά αυτή ο Ζουμπουλάκης απαρνειται τη χριστιανική μισαλλοδοξία, αλλά ένα είδος αυστηρότητας που εκδηλώνει απέναντι σε πρακτικές και εκδηλώσεις με τις οποίες διαφωνεί θυμίζει πως το Κατηχητικό σου φτιάχνει νοοτροπία που δεν ξεπερνιέται.
Πάντως η εκδήλωση αγάπης για την αδερφή του με έκανε να δακρυσω.

Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2013

Περιμένοντας την ηλεκτρική ρόμπα


Η μητέρα μου αγόρασε ηλεκτρική κουβέρτα. Θεώρησα πολύ καλό σημάδι, κατ' αρχήν το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη ηλεκτρικές κουβέρτες, οι οποίες ελπίζω να κατασκευάζονται πάντα  στη Λήμνο. Μπορεί να μην ακούγεται πολυ παραδοσιακό, αλλά η Λήμνος είναι στ' αλήθεια τόπος παραγωγής ηλεκτρικών κουβερτών, διαθέτει ένα μοναδικό εργοστάσιο. Πριν δεκαπέντε χρόνια, τότε που ακόμα λειτουργούσαν στη Μύρινα υπέροχα ξενοδοχεία και χτιζόταν ακόμα και στο Καβείριο ένα τεράστιο τουριστικό συγκρότημα μέσα στην ερημιά, υπήρχε σε μια απομακρυσμένη ακτή το εργοστάσιο Dream νομίζω λεγόταν, που κατασκεύαζε ηλεκτρικές κουβέρτες. Τώρα το πιο φημισμένο από τα ξενοδοχεία έκλεισε, αν και χρειαζόμαστε τόσο πολύ τον τουρισμό, το ανεγερθέν δίπλα στο Καβείριο δεν άνοιξε ποτέ, ελπίζω όμως τουλάχιστον οι κουβέρτες να παράγονται διότι τις χρειαζόμαστε στη φάση αυτή περισσότερο κι από τους τουρίστες.
Στην πολυκατοικία της μητέρας μου δεν ανάβουν καθόλου καλοριφέρ, αν και δεν καίνε πετρέλαιο αλλά φυσικό αέριο. Μπορεί να είναι φτηνότερο, όμως οι συγκάτοικοι αρνούνται να πληρώσουν. Προτιμούν να ανάβουν αιρκοντίσιον και διάφορα άλλα ηλεκτροβόρα παρεμφερή, για τον απλούστατο λόγο ότι με αυτά είσαι σίγουρος πως κανείς δεν θα σε ρίξει στη μοιρασιά. Καλύτερα να δίνουν κάτι παραπάνω στη ΔΕΗ και να τροφοδοτούν τον συνδικαλισμό της παρά στο γείτονα που υποπτεύονται ότι μένει σπίτι περισσότερο από εκείνους. Στο κάτω- κάτω τη ΔΕΗ δεν τη συναντούν στο ασανσέρ. Οι σχεδιαστές του κεντρικού καυστήρα πολυκατοικίων θα πρέπει να ήταν πολύ ρομαντικοί άνθρωποι όταν φαντάζονταν πως οι νοικοκυρέοι ένοικοι διαμερισμάτων θα κατάφερναν να μοιράζονται οτιδήποτε.
Υπάρχει βέβαια και το θέμα αρχής, ένα είδος φοροδιαφυγής που μπορεί ο καθένας να κάνει αντιστεκόμενος στο πετρέλαιο θέρμανσης, ή στο αέριο που ακολουθεί την τιμή του. Είναι κι αυτή μια σκέψη που ζεσταίνει.
Ετσι η ηλεκτρική κουβέρτα, που ελπίζω να είναι ελληνικής και δη ακριτικής κατασκευής, είναι το τέλειο γκάτζετ για ανθρώπους που αναγκαστικά μένουν πολλές ώρες στο κρύο σπίτι τους. Το κακό είναι πως όταν πάνε να σηκωθούν μπορεί να σκοντάψουν στο καλώδιο. Γενικά η τροφοδότηση με πρίζα είναι απαρχαιωμένη μέθοδος. Κάτι πρέπει να σκεφτεί το λημνιακό δαιμόνιο επ´ αυτού.
Για μένα η καλύτερη ιδέα θα ήταν η κουβέρτα να μετεξελιχθεί σε ρόμπα, κατά προτίμηση με το σύστημα φόρτισης των i pad. Να τη βάζεις σε πρίζα όταν κάθεσαι,  να την αποσυνδέεις όταν σηκώνεσαι, να μένει ζεστή για αρκετή ώρα και να βγάζει κάποια ένδειξη όταν χρειάζεται φόρτιση. Κάποιο λαμπάκι στο τσεπάκι ή ένα γαργαλητό στο γιακά. Μια ιδέα λέω. Η κρίση χρειάζεται δημιουργικότητα.
Θα μπορούσε στη συνέχεια η ρόμπα να εξελιχθεί σε κάτι ακόμη πιο πρωτοποριακό, να φορτίζεται με φωτοκυψέλες ας πούμε, ή με λίγο χορό για τα νεώτερα άτομα. Θα γινόταν η χώρα μας παγκόσμια πρωτοπορεία στο κίνημα της αληθινά ατομικής θέρμανσης. Μέχρι να βρουν τρόπο να τη φορολογήσουν θα καλοκαίριαζε, θα πηγαίναμε ξανά διακοπες στη Λήμνο.
http://www.efsyn.gr/?p=15271#.UPWhK9VUUic.facebook
γ

Κυριακή 13 Ιανουαρίου 2013

Βιος και πολιτεία του Πι

Περνώ καλά, όλο σινεμά, βιβλία, εκθέσεις. Χτες είδα την ταινία του Ανγκ Λι, Η ζωή του Πι. Οι περιπέτειες ενός αγοριου που ναυαγεί και ταξιδευει σε μια βάρκα με μια τίγρη. Ξαναβρήκαμε τη χαρά του σινεμά με τα τρισδιάστατα γυαλιά στο Δαναό. Και το τέλος πήραμε ένα μάθημα κατασκευής ιστοριών για την επιβίωση.
Σπουδαίος σκηνοθέτης ο Ανγκ Λι. Σε ό,τι φτιάχνει υπάρχει ένα άρωμα ανθρωπισμού τόσο λεπταίσθητο και διακριτικό, τόσο υποδόριο που σε αφήνει με ένα χαμόγελο πραγματισμου ο οποίος όμως δεν έχει χάσει την ελπίδα. Σαν παιδί που μόλις άκουσε ένα πανάρχαιο σοφό παραμύθι βγαίνεις έξω απο την αίθουσα.

Σάββατο 12 Ιανουαρίου 2013

Τρυφερή είναι η άμμος


Μπήκα στο Αρχαιολογικό Μουσείο επειδή κρύωνα. Σοβαρά, το κρύο μου είχε κόψει τα πόδια  και σκέφτηκα να κάνω ένα διάλειμμα στη διαδρομή για το σπίτι. Μια ομάδα επισκεπτών έβγαινε έξω και στάθηκε στα παγωμένα σκαλιά να φωτογραφηθεί. Εκτός απο αυτούς δεν υπήρχε ψυχή. Πέρασα δίπλα τους και ζορίστηκα λίγο να ανταποκριθώ όσο γινόταν στα φιλικά τους χαμόγελα. Ήταν πολύ ευχαριστημένοι οι άνθρωποι που είχαν καταφέρει να επισκεφτούν το μουσείο της Αθήνας.
Αφησα τη βαριά μου τσάντα στο βεστιάριο κι εκεί θυμήθηκα την έκθεση από το ναυάγιο των Αντικυθήρων που πολλοί επαινούν. Ηταν τόσο έξω απο την καθημερινή μου ρουτίνα η απόφαση να την επισκεφτώ που θα μπορούσα να χαμογελάσω το ίδιο θριαμβευτικά με τους τουρίστες.
Η αρχαιοπληξία που μας δέρνει δεν αφήνει να χαρούμε τις ομορφιές της πόλης, να βάλουμε στη μέρα μας την επίσκεψη σε αυτό το καταπληκτικό μουσείο, ας πούμε, το ωραιότερο στο είδος του σε όλο τον κόσμοΚανονικά θα έπρεπε εδώ να έχει ουρές ως την Πατησίων, αλλά δεν είναι της μόδας η γειτονιά, ούτε κι αυτό το Μουσείο. Τώρα όλοι τρέχουν στης Ακρόπολης, πράγμα που απο μια άποψη μας συμφέρει, εξασφαλίζει ηρεμία μέχρι ερημίας στον επισκέπτη του Αρχαιολογικού.
Στο γκισέ με πληροφόρησαν ότι η έκθεση ήταν δίπλα στην κεντρική σκάλα κι έπρεπε να περάσω απο τη μισή συλλογή γλυπτών. Περπάτησα βιαστικά στις άδειες αίθουσες με τους Κούρους που είναι τόσο σοφά βαλμενοι με χρονολογική σειρά και παρακολουθείς την εξέλιξη της τέχνης, κι ενώ έχω τόσες φορές περάσει ξαφνικά η ταχύτητα του βαδίσματος δημιούργησε μια αίσθηση που δεν είχα ξανανιώσει. Σα να με καλωσόριζαν όλα αυτά τα αρχαϊκά χαμόγελα έτσι όπως διαδέχονταν το ένα το άλλο, και το έκαναν με  συγκατάβαση αντάξια της υπέροχης όψης τους. Δεν την είχα ξαναδεί με το συνηθισμένο ρυθμό που περνούσα. Οπως δεν είχα προσέξει άλλη φορά τις χαρακιές πάνω στο μάρμαρο ενός νέου θεού ή ήρωα ή εραστή, που μου αποκάλυψαν έτσι απρόσμενα το μίσος με το οποίο πριν αιώνες είχαν γίνει. Ή έφταιγε ο ρυθμός βαδίσματος ή το περιρρέον μίσος που έχει γίνει απαραίτητο συστατικό της δημόσιας ζωής, και μας εκπαιδεύει να το αναγνωρίζουμε  όπου υπάρχει.
Ετσι λουσμένη απο την ομορφιά έφτασα στη βάση της κεντρικής σκάλας όπου ήταν η έκθεση για το ναυάγιο των Αντικυθήρων, με μια ολόκληρη αίθουσα αφιερωμένη στον περίφημο μηχανισμό, ο οποίος παρουσιαζόταν και αναλυόταν με τέτοιο τροπο που ακόμα κι εγώ τον κατάλαβα, ή τουλάχιστον νομίζω ότι κατάλαβα ό,τι μπορεί να καταλάβει κανείς σήμερα από το παράξενο αυτό αντικείμενο. Πιο πολύ με συγκίνησαν τα γλυπτά του ναυαγίου, τα μαρμάρινα αγάλματα διαφόρων εποχών που ταξίδευαν για τη Ρώμη κι όπως έπεσαν στο βυθό μερικά  βούλιαξαν στη λάσπη και μείνανε άθικτα, ενώ εκεί που τα έβρεχε το νερό είναι  καταφαγωμένα . Μισό πρόσωπο ενός σκυμμένου νέου και η πλάτη του λάμπουν τόσο απαλά κάτω απο τον ειδικό φωτισμό που σε τρώνε τα ακροδάκτυλα να μπορούσες να τα χαϊδέψεις λίγο... Αλλά φυσικά δεν πρέπει, κι απομακρύνεσαι με αυτή τη δίψα ανικανοποίητη, να την κάνεις κάτι δημιουργικό όσο μπορείς, ας πούμε, να χαϊδέψεις κάποιον αληθινό αγαπημένο σου. 
Είναι καταπληκτική η έκθεση. Σ' έναν τοίχο γίνεται  προβολή μιας ταινίας από το ταξίδι με τον Κουστώ που έκανε τη δεύτερη ανάσυρση, και σε αλλον φωτογραφίες και πληροφορίες για την πρώτη, από έναν ψαρά στις αρχές του εικοστού αιώνα. Υπάρχουν σχέδια για την κατασκευή των πλοίων και κομμάτια απο το ναυάγιοτα σκεύη των ταξιδιωτών και περιγραφή  της ζωής τους. Στο κέντρο ακριβώς της πρώτης αίθουσας ο έφηβος των Αντικυθήρων  κάτι δείχνει σηκώνοντας το χέρι του, ίσως το κεφάλι της Γοργώς με το οποίο πάγωσε και το χρόνο.
Εμεινα όσο με κρατούσαν τα κουρασμένα πόδια μου κι ύστερα κατέληξα στο καφενείο περνώντας απο το μαγαζάκι που θα μπορούσε να βγάζει πολλά λεφτά πουλώντας αναμνηστικά, αλλά είναι πολύ πιο σεμνό απο όλα τα αντίστοιχα του κόσμου, μια και το ελληνικό κράτος είναι υπεράνω χρημάτων. Ερημο και το καφενείο που βλέπει "σ' ένα κλειστό περβόλι" όπως λέει το τραγούδι.
Να φταίει η κακή φήμη ολόκληρης της γειτονιάς; Βγαίνοντας έξω ένιωθα σαν τους δύτες που βουτούσαν στο σκοτάδι του βυθού για να ανεβάσουν επάνω τους θησαυρούς του ναυαγίου.  
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.dolce&id=21338

Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2013

Δανέζικο καλοκαίρι

¨Ένα μικρό βιβλιαράκι του Jens Christian Crondahl, "Βιρτζίνια" (μετάφραση απο τα δανέζικα Λύο Καλοβυρνάς, εκδόσεις Πόλις) διηγείται μια ιστορία σημερινών ηλικιωμένων που ήσαν νέοι στη Δανία στον πόλεμο κι ίσως μπλέχτηκαν σε μια σκοτεινή ιστορία με έναν πιλότο που είχε πέσει με αλεξίπτωτο, ίσως απλώς ερωτεύτηκαν κι ο πιλότος σαν ενοχή σφράγισε παράξενα τις ζωές τους. Ατμοσφαιρικό. Το δανέζικο καλοκαίρι είναι ό,τι πρέπει για να βοηθήσει να αντέξουμε αυτόν το σκληρό αθηναϊκό χειμώνα.
Στο μεταξύ πολύς κόσμος βλέπει και το σήριαλ Μπόργκεν κάθε Πέμπτη βράδυ στην ΝΕΤ, το οποίο εκτυλίσσεται επίσης στη Δανία και ηρωίδα είναι μια πρωθυπουργός. Καλό μας κάνει η εξοικείωση με τη Δανία γενικά. Μπορεί αν τη γνωρίσουμε καλά και την εκτιμήσουμε όπως της αξίζει, αυτήν και τις υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες, να αποφασίσουμε συνειδητά να γίνουμε Δανία του νότου. Θα είναι ένας στόχος πιο αξιοπρεπής απο αυτούς τους κοντόθωρους που βάζουμε συνέχεια, όπως να βρούμε ποιος αλλοίωσε το στικάκι με τη λίστα, κλπ... 

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2013

Υπό την σκιά του Βενιζέλου

Δεν είναι λεπτή κόκκινη γραμμή, είναι χοντρές άσπρες

Δεν εννοώ τον Ευάγγελο, να εξηγούμαστε. Υπάρχει κι άλλος Βενιζέλος όπως ξέρετε, ο Ελευθέριος, ο άνθρωπος που έχει γίνει άγαλμα περισσότερο από τον καθένα στην Ελλάδα. Ένα απ’ αυτά παραστέκει εδώ και μερικά χρόνια την αριστερή πλευρά της Βουλής όπως την κοιτάμε. Ένας μεγάλος ανδριάντας υπερβολικά λευκός σα φάντασμα, σκύβει ελαφρά λες και παρακολουθεί την κίνηση στην πλατεία και τις παρόδους. Βλέπει τις επιβλητικές εισόδους της Μεγάλης Βρετανίας και του Κινγκ Τζορτζ, παρακάτω βλέπει τη στενή οδό Καραγεώργη Σερβίας με τη διάβαση πεζών χωρίς φανάρι όπου δίνεται διαρκώς μια μικρή μάχη για να καταφέρουν οι πεζοί να περάσουν απέναντι.
Να ξέρει άραγε ο ανδριάντας τι σημαίνουν οι πλατιές αυτές άσπρες γραμμές στο οδόστρωμα; Δεν είναι διακοσμητικές, είναι σημάδι του Κώδικα κυκλοφορίας, συμβίωσης κι επιβίωσης στην πόλη. Είναι διεθνής κανονισμός και δηλώνει ότι ο οδηγός τη στιγμή που βλέπει έναν πεζό να κατεβάζει το πόδι του από το πεζοδρόμιο πρέπει να φρενάρει μπροστά στις γραμμές αυτές και να περιμένει τον πεζό να φτάσει απέναντι. Είναι το πιο απλό και καθημερινό παράδειγμα της προστασίας που παρέχουν οι νόμοι στους αδύνατους, κι εδώ αδύνατοι είναι όλοι οι άνθρωποι άπαξ και κατέβουν από το αυτοκίνητό τους.
Όμως στην Καραγεώργη Σερβίας, όπως και σε όλους τους άλλους δρόμους της Αθήνας, τα αυτοκίνητα δεν σταματούν μπροστά στους πεζούς. Οι δυνατοί δεν σέβονται τους αδύνατους, ούτε και τις πάντα φρεσκοβαμμένες διαγραμμίσεις και την έννοια του νόμου που αντιπροσωπεύουν. Κι όμως βρισκόμαστε στην καρδιά της πολιτικοποίησης. Εκεί που καθημερινά ομάδες ανθρώπων προβάλλουν την άποψη τους ή διεκδικούν το δίκιο τους. Στο χώρο που βαραίνουν τα σύμβολα και τα όργανα της εξουσίας. Κάτω από τη Βουλή, που νομοθετεί, που έχει δεχτεί αυτή τη διεθνή συμφωνία για τις διαγραμμίσεις.
Όμως τίποτε από αυτά δεν μετράει. Μόνο σε ένα σημείο της χώρας γίνονται σεβαστές οι διαγραμμίσεις των διαβάσεων, κι αυτό είναι το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος. Δεν πιστεύω όμως ότι εκεί ο μεγάλος πολιτικός είναι πιο σεβαστός από ό,τι στο Σύνταγμα. Απλώς εκεί υπάρχει η αίσθηση του διεθνούς. Στο αεροδρόμιο είσαι ήδη αλλού, έχεις ήδη φύγει από την Ελλάδα. Κι όλοι οι οδηγοί ξέρουν ότι οπουδήποτε αλλού στον κόσμο οι λευκές αυτές γραμμές σημαίνουν προτεραιότητα των πεζών, οπότε τις σέβονται.  
Κάθε μέρα περνάω αυτή τη διάβαση με διαφορετικό τρόπο. Πότε τρέχοντας ριψοκίνδυνα, πότε περιμένοντας να μαζευτούμε πολλοί πεζοί και να βρω συμπαραστάτες να σταματήσουμε τη ροή, πότε απλώς ελπίζοντας ότι η στροφή θα αναγκάσει κάποιους οδηγούς να κόψουν ταχύτητα. Πάντα με την ψυχή στο στόμα δηλαδή και την αναπόφευκτη σκέψη ότι μπορεί να χρειαστεί μια ζωή ακόμα, μια νεοελληνική ιστορία ακόμα, για να δουλέψει το μήνυμα των διαγραμμίσεων έστω και στην πολιτική καρδιά της χώρας, και να περάσει το μήνυμα του τι εστί νόμος στα μυαλά των συμπολιτών.

Από την Εφημερίδα των συντακτών

Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2013

Αννα Καρένινα, τελευταία βερσιόν


Ίσως να γράφω και για τις ταινίες του 13, με τον ίδιο στόχο πάντα, να ξέρω τον Δεκέμβριο ποια ήταν η καλύτερη. Σίγουρα έχω όρεξη να γράψω για την Άννα Καρένινα που είδαμε χτες οικογενειακώς σε ένα κατάμεστο Ιντεάλ. Με το που ξεκίνησε το έργο, ανοίγοντας μια ζωγραφισμένη αυλαία σα να μας προειδοποιούσε ότι θα δούμε θέατρο, ή ότι θα παίξουμε με θεατρικά σήματα, συντονίστηκα με κάθε του στιγμή, πράγμα που δεν φανταζόμουν ότι θα γινόταν τόσο εύκολα, κυρίως επειδή είχα διαβάσει πέρσι το βιβλίο ξανά, σε καινούργια μετάφραση, και πάντα ξέρεις ότι οι ταινίες συρρικνώνουν τα βιβλία, έστω κι αν τα πλουτίζουν με εικόνες. Ήταν όμως καταπληκτικό αυτό το εύρημα με τα σκηνικά που μπαίναν και βγαίναν, τις πόρτες που άνοιγαν σε μέρη μακρινά, ή στο ύπαιθρο, τους ήρωες που έτρεχαν κάτω από τη σκηνή ή πίσω απο τις κουίντες. 
Η Κίρα Νάιτλι μου αρέσει πολύ, αλλά ως Άννα Καρένινα νομίζω ήταν στα όρια της αξιοπρεπούς εμφάνισης. Είναι γυναίκα του καιρού μας, ελεύθερη, δεν μπορούσε να βγάλει την ενοχή μιας ρωσίδας αρχόντισσας του 19ου αιώνα που ενυπάρχει κάτω απο την τόλμη κι ο,τι η ίδια θεωρεί τρέλα ή μοίρα. Υπήρχαν στιγμές που δεν έπειθε, αλλά βελτιωνόταν όσο προχωρούσε το έργο.  Ο Βρόνσκι αν και στην αφίσσα φαίνεται πολύ ξανθός για τέτοιο πάθος, στην οθόνη το είχε το πάθος συγκλονιστικά διαψεύδοντας το κλισέ του ψυχρού λευκού γαλανομάτη. Ο ψυχρός ήταν ο Λέβιν με την αφοσίωση του στη γη ως άλτερ έγκο του Τολστόι, να πρβληματίζεται φιλοσοφικά για την αρετή και την κακία. Αλλά και στο βιβλίο έχει την πολυτέλεια της απόστασης απο τα πάθη που βασανίζουν τους άλλους ήρωες. Ευτυχώς που ερωτεύεται και γίνεται πιο ανθρώπινος. Παρά τον έρωτα και παρά το καθήκον που επιτελεί απέναντι στον άρρωστο αδερφό του του, τον αισθάνεσαι περισσότερο προστατευμένο από τους παρορμητικούς πρωταγωνιστές και τους σκληρούς δευτεραγωνιστές απο την ίδια τη φιλοσοφική του στάση. 
Πάντα όταν διαβάζω την Άννα Καρένινα στο τέλος με πιάνει αγανάκτηση για τη σκηνή της αυτοκτονίας.  Βέβαια είναι η εμβληματική σκηνή, η σφραγίδα της ενοχής κατά κάποιο τρόπο στην οποία πιστεύει και ο Τολστόι. Διάβασα στην εισαγωγή της νέας μετάφρασης ότι η αρχική ιδέα του ήταν να γράψει την ιστορία για μια ανήθικη γυναίκα.  Στο δρόμο η ηρωίδα του ξέφυγε. Κατά κάποιο τρόπο πέφτοντας στις γραμμές του τραίνου (το οποίο τραίνο μισούσε σαν γνήσιος προσηλωμένος στη γη συντηρητικός που ήταν) ξέφυγε και από τον πλάστη της η Άννα Καρένινα.
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.dolce&id=21188

Πατρική κληρονομιά

Πρώτη φορά είχε εκδοθεί στην Ελλάδα απο τη Χατζηνικολή το 1995, αλλά εγώ δεν διάβαζα τότε τέτοια. Τώρα όμως άλλαξαν τα πράγματα. Η διαχείριση της αποχώρησης του γονιού είναι ένας εφιάλτης που πλησιάζει, καθώς η μάνα μου έχει την ηλικία του πατέρα Ροθ όταν ξεκινά το βιβλίο. Κι όλη αυτή η καθημερινή ενασχόληση με τις αρρώστειες, το πηγαινέλα στα νοσοκομεία, οι εξετάσεις και η αμηχανία των παιδιών μπροστά στις επιλογές δεν είναι πια ξένα. Σε πολλά πράγματα ταυτιζόμουνα με τον συγγραφέα που είναι και ο ήρωας, ευκολότερα πάντως από όσο σε άλλα βιβλία του Ροθ. Εκείνα τα νεανικά του ας πούμε με τις σεξουαλικές εμμονές μου έσπαγαν τα νεύρα. Ακόμα και το γεροντικό του με τη σεξουαλική εμμονή μου έσπασε τα νεύρα, ομολογώ, αν και με τα χρόνια αναγκάστηκα να εξοικειωθώ με τη σεξουαλική κατάσταση των αντρών.
Στην Πατρική Κληρονομία τα συναισθήματα ταύτισης με το γονιό περιγράφονται γλαφυρότατα. Η ανθρώπινη αδυναμία κυρίως, το δράμα του θανάτου έστω και σε προχωρημένη ηλικία, έστω και σε μέρη με ιατρικές δυνατότητες. Η κατανόηση και το έλεος για τη θνητότητα πάνε μαζί με την προσπάθεια αποδοχής της. Αλλά δεν τη δέχεσαι ποτέ, κανένας πουθενά δεν τη δέχεται. Κι όλο προσπαθούμε να σώσουμε κάτι, ό,τι μπορεί ο καθένας. 

Η Οδύσσεια του αναγνώστη

Τον Δεκέμβρη το Πρόταγκον μας ζήτησε τα καλύτερα βιβλία που διαβάσαμε μέσα στη χρονιά. Δεν θυμόμουνα όλα τα βιβλία που διάβασα. Θα πρέπει να τα γράφω. Λοιπόν αρχίζω με τα βιβλία του 13. Παραμονή Πρωτοχρονιάς διάβασα την 'Οδύσσεια του πλαστογράφου Κ. Σιμωνίδη' του γερμανού Rudiger Falscher.  Συναρπαστικό θέμα, είχα τόσα διαβάσει γι αυτό που έσπευσα να το αγοράσω μόλις το είδα, αλλά τρόμαξα να το τελειώσω. Τόσο φλύαρο βιβλίο δεν έχω ξαναδιαβάσει. Τόση θεωρία και ανάλυση και μπλα μπλα, σου βγάζει την ψυχή για να σου πει την ιστορία, και τόσο σε μπουκώνει με τις σκέψεις του, οι οποίες δεν μου φάνηκαν και πολύ πρωτότυπες, που στο τέλος μπερδεύεσαι και χάνεις το ρημάδι το νήμα. Α ναι, θα σου πει, αυτό ήθελα κι εγώ αφού μιλάμε για πλαστογράφο, να μπερδεύεται η αλήθεια με το ψέμμα. Αλλά εδώ μπερδεύεται κυρίως η αφήγηση με τη λογοδιάρροια.
Σίγουρα αποκλείεται να είναι το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς, αλλά το σημειώνω με ετικέτα Βιβλία του 13. Τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα τις ανοίξω όλες για να σκεφτώ ποιο ήταν το καλύτερο

Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2013

Ευχές και ελπίδες

Βοηθάει ο ήλιος και η θέση των πλανητών, το χειμερινό ηλιοστάσιο, οι πανάρχαιες γιορτές, η επίκληση του κύκλου και η εξέλιξη των θρησκειών επί το αγαθότερο, έτσι δεν διατείνονται, βοηθάει να κάνουμε θετικές σκέψεις τις πρωτοχρονιές. Ευχές κι ελπίδες βοηθάνε επίσης να ανακαλύπτουμε κάτω από στρώματα απογοήτευσης και παραίτησης λίγη ακόμα αισιοδοξία που έχει ξεμείνει από τις απαραίτητες για τη διεξαγωγή του βίου προμήθειες. Κάποια πράγματα ίσως αρχίσουν να καλυτερεύουν, σε κάποια άλλα μοιάζει να κολλάμε, ακόμα και πισωγυρίζουμε.
Κοιτάζω τα περσινά μου κιτάπια και βλέπω ένα απ’ αυτά που δεν με κάνει περήφανη ως ελληνίδα. Και δεν πρέπει να κάνει κανέναν εθνικά περήφανο. Για το ίδιο ζήτημα πέρσι τέτοιον καιρό είχαμε περισσότερη αισιοδοξία. Μιλώ για την ιθαγένεια των παιδιών που κάθε μέρα αντικρίζω στη γειτονιά μου να πηγαινοέρχονται στο σχολείο, να παίζουν στο πάρκο, παραμονές Χριστουγέννων και πρωτοχρονιάς να λένε τα κάλαντα. Παιδιά μεταναστών, γιατί μετανάστες κάνουν παιδιά στη γειτονιά που μένω, στην Κυψέλη. Παιδιά που φέτος είναι πιο μεγάλα, ψήλωσαν, έμαθαν περισσότερα πράγματα, πάνε γυμνάσιο και λύκειο πλέον, τα παραμονεύει το πρόβλημα στη γωνία. Τα βλέπω και με πιάνει αγωνία. Θα πρέπει οπωσδήποτε να περάσουν κι αυτά τις ταλαιπωρίες των μεγαλύτερων, να γίνουν δεκαοχτώ χρονών και να μην έχουν χαρτιά, να τρέχουν, να ταλαιπωρούνται και να βασανίζονται, να μαζεύουν στην ψυχή τους τραύματα που θα υπονομεύουν το μέλλον το δικό τους και το κοινό μας μέλλον;
Υπάρχουν στην κυβέρνηση δυο κόμματα που θα έπρεπε να έχουν μιλήσει για το θέμα αυτό, να εξηγούν, να αναλύουν, να έρχονται και να επανέρχονται, να το αντιμετωπίσουν όπως πρέπει, με σταθερό ανθρωπισμό, για τα παιδιά που μεγαλώνουν βιαστικά, και για όλους μας. Εκτιμώ βεβαίως ότι η ΝΔ του Σαμαρά που προεκλογικά απειλούσε τα χειρότερα, το έχει αφήσει στη μπάντα, αλλά τόσο στη μπάντα που συνέβη ό,τι συνέβη με το νόμο Ραγκούση και το Συμβούλιο Επικρατείας, κι όλα μοιάζει να πάγωσαν ξανά. Στο μεταξύ τα παιδιά μεγαλώνουν. Από πέρσι μέχρι φέτος τα πράγματα  χειροτέρεψαν.
Ξέρω πολύ καλά τα συντηρητικά κολλήματα που αντιμετώπισαν και θα αντιμετωπίσουν οι νομοθέτες και οι πάσης φύσεως αρμόδιοι να λύνουν τέτοια θέματα, γι αυτό και τους εύχομαι καλό κουράγιο και καλή δύναμη. Ευχές σε όλους τους αριστερούς της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, στους κεντρώους και στους δεξιούς που πιστεύουν στην ανάγκη για ισότητα, να έχουν κουράγιο και να αγωνιστούν για να λυθεί πια αυτό το πρόβλημα, να βγει αυτό το αγκάθι από την καθημερινότητα μας. Να μην κουραστούν να προσπαθούν μέχρι να το λύσουν, να εξηγούν νηφάλια ξανά και ξανά την αναγκαιότητά του. Δεν θα είναι απλό, αλλά αξίζει η προσπάθεια.

Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2013

Καλή χρονιά

Φέτος είμαστε ευαίσθητοι, ευάλωτοι, λεπτοί και αισθαντικοί σαν τα αγριολούλουδα. Και εκτός εποχής βεβαίως. Ελπίζουμε παρομοίως να συγκινήσουμε τα βλέμματα του περαστικού (θεού; πελάτη; υποψηφίου εραστή ή ερωμένης;) και να κατακτήσουμε μια θέση στην καρδιά του, αν μη τι άλλο.
Καλή χρονιά, υγεία και κέφι απο κάποια κρυφή δεξαμενή που ίσως υπάρχει κάτω απο τα θεμέλια.

Poor old things

Μου αρέσει που μιλάμε με πάθος για το   Poor things,  ταινία που βασίζεται σε ιδιοφυές βιβλίο. Η     ιδέα του Άλασταιρ Γκραίυ με την μεταμόσ...