Εξεγερμένοι καλλιτέχνες

Με τρομάζουν οι καλλιτέχνες όταν πολιτικολογούν, όταν στρατεύονται. Τους ακούμε πάντα με υπερβάλλον δέος, φυσικό είναι. Δεν μας κέρδισαν με παροχές, ούτε καν με ιδέες, μας κέρδισαν με την αλήθεια της τέχνης τους. Έχουν αυτό το τρομερό προνόμιο, μιλάνε απευθείας στο βάθος της αντίληψης. Εξ ορισμού, η τέχνη. Έστι ουν τραγωδία, προσπάθησε ο Αριστοτέλης να το διατυπώσει, να τους βάλει σε μια θέση, να μην απλώνονται παντού σαν αμοιβάδες. Αλλά κάθε λέξη του ορισμού, όπως τον αποστηθίσαμε, απλώνεται από μόνη της σαν αμοιβάδα και εξασκεί την ακαταμάχητη μαγεία της. Κάθε λέξη.

Δεν μπορείς να τους ορίσεις, να τους περιζώσεις με ξεκάθαρες γραμμές. Εμείς οι άλλοι ζούμε στο σύμπαν των συμβιβασμών, εκείνοι έχουν το απόλυτο σαν την καρδιά καθολικού Ιησού να τους φωτίζει. Εμείς έχουμε υποκύψει στο κοινωνικό συμβόλαιο, περνάμε το δρόμο με πράσινο ανθρωπάκι οι πεζοί, για να μη μας πατήσουν τ’ αυτοκίνητα, κι όταν οδηγούμε σταματάμε στο κόκκινο για να μην πατήσουμε τους πεζούς. Δεν σκοτώνουμε τον πατέρα μας και δεν παντρευόμαστε τη μητέρα μας σε γενικές γραμμές. Ούτε τον αντίζηλο σκοτώνουμε, ούτε τα παιδιά μας, αν και συχνά θέλουμε να τους σκοτώσουμε όλους αυτούς και μερικούς ακόμα. Εμείς συγκρατούμαστε, ενώ οι ήρωες στο θέατρο δεν. Βγάζει η τέχνη τη σκοτεινιά από τη συλλογική μνήμη, από το υποσυνείδητο, από όπου εκείνη ξέρει τέλος πάντων, από τις κρυφές σπηλιές του νου και της ψυχής, και γνέθει τους τρόπους να μας μιλά γι αυτά, ηδυσμένω λόγω. Τα θηριώδη ένστικτα που πιέζουμε για να ζήσουμε σε κοινωνία, αναλαμβάνουν να τα θυμίζουν τελετουργικά, για να μην τα ξεχνάμε τελείως. Γνωριζόμαστε, κλαίμε, παραδεχόμαστε τη δουλειά που έχει πίσω του αυτός ο ηδυσμένος λόγος. Πιο πολύ από ποτέ σεβόμαστε το μόχθο. Άλλη εποχή δεν δόξασε έτσι τους καλλιτέχνες, ούτε και παρήγαγε τόσους πολλούς.

Σεβόμαστε τις ιδιαιτερότητες, θαυμάζουμε τα βεντετιλίκια τους, μας συγκινεί το δάκρυ τους περισσότερο κι από του παιδιού μας. Όταν κηρύττουν παγκόσμια ειρήνη είναι πιο πειστικοί από τους φιλοσόφους, όταν παίρνουν το μέρος συγκρουσιακών ιδεών φοβίζουν περισσότερο και βαθύτερα από στρατηγούς.  Εκείνοι δεν το ξέρουν, μπορεί να παίζουν και τότε ένα ρόλο, να τον στολίζουν με τον καλλιτεχνικά απόλυτο τρόπο που συνηθίζουν, όμως κάνουν κατάχρηση εξουσίας της άμεσης επικοινωνίας που κέρδισαν πάνω μας. Ανακατεύουν την καλλιτεχνική τους ικανότητα με την πολιτική γλώσσα, μπερδεύουν και μπερδεύονται. Ώρες –ώρες το ενδεχόμενο να τους δυσαρεστήσεις πιστεύοντας κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που σου λένε ως πολιτική άποψη, αυτό που σου προτείνουν ως αγωνιστική πράξη, είναι συναισθηματικά αφόρητο, δεν αντέχεται. Κι όταν επιλέγουν απ’ όλους τους ρόλους τον πιο αυθόρμητο καλλιτεχνικά, αυτή τη ναρκισσιστική πρόκληση που απαιτεί πλήρη αποδοχή, σε κάνουν κομμάτια. Αν με αρνηθείς, είναι σα να σου λένε, δεν θα σου δώσω ποτέ ξανά χαρά με την τέχνη μου, θα σου πάρω αναδρομικά κι αυτή που έχεις νιώσει… Πιο δικτάτορες δεν γίνεται.

Αλλά τι να τους πεις, μη μιλάτε πολιτικά, μην παίρνετε θέση; Δε γίνεται. Έχουμε δημοκρατία, ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει και να παίρνει το μέρος όποιου θέλει. Μόνο η αισθητική μπορεί να τσιρίζει, αλλά δεν ακούγεται η καημένη, εν αντιθέσει με τους θεράποντες της. Το έλεος εναπόκειται στη δική τους ωριμότητα. Εμείς είμαστε ανυπεράσπιστοι απέναντι τους.