Ο Μάρκος Μπότσαρης στο Ορσαί

Λουτρά υπό Ζερόμ

Άλλη μια μέρα με κρύο στο Παρίσι το Νοέμβριο, το τυχερό μουσείο ήταν το Ορσαί. Δεν είχα σκοπό να το δω όλο, ένα τσάι ήθελα να πιω, να κάνω μια βολτίτσα μόνο, αλλά είπαμε, μπαίνεις μέσα και παρασύρεσαι, ειδικά αν έξω σε θερίζει η παγωνιά. Είδα λοιπόν όλο το Ορσαί, από ιμπρεσιονισμό μέχρι μοντέρνους και μεταμοντέρνους, έφαγα ένα σάντουιτς και ήπια καφέ στο πολυτελέστατο εστιατόριο, όπου με δέκα ευρώ νοιώθεις να είσαι η Μαρία Αντουανέτα στις Βερσαλίες, κι όταν βγήκα έξω είχε νυχτώσει κι είχα ξανά την ευτυχία να βλέπω βιτρίνες να στολίζονται για τα Χριστούγεννα.

Αν μπορούσα να αγοράσω μια μόνο εικόνα από το Μουσείο, θα προτιμούσα τον Μάρκο Μπότσαρη υπό Ζερόμ. Ο οποίος Ζερόμ ήταν ένας τύπος που θα σας θύμιζε πολύ Γύζη αν ήσασταν άσχετοι σαν εμένα. Ακαδημαϊκή ζωγραφική, πολύ καθαρές γραμμές, κλασσικά θέματα, και μεγάλη δόξα στον καιρό του. Τόση που τις μνημειακές σκηνές μνημειακών στιγμών, όπως ας πούμε τη δολοφονία του Καίσαρα, το χαιρετισμό  των μονομάχων στον Καίσαρα, τα λιοντάρια στην αρένα με τους χριστιανούς, τον Ναπολέοντα στην Αίγυπτο και άλλα τέτοια, τα έστησαν στο σινεμά ακριβώς όπως τα είχε στήσει ο Ζερόμ στα τελάρα του. Κι ίσως να μην το ήξεραν κιόλας οι σκηνοθέτες πως τον μιμούνταν.

"Το μαραμπού"

Όπως όλοι οι ζωγράφοι του καιρού του που σέβονταν τον εαυτό τους, ο Ζερόμ είχε επισκεφτεί την Ανατολή, δηλαδή πρώτα Ιταλία κι ύστερα Βαλκάνια, Ρουμανία, Ελλάδα, Ισταμπούλ, την Αίγυπτο, το Σινά, την Πέτρα, Ιερουσαλήμ, Τανγκέρη, Αλγέρι. Ζωγράφισε πολύ τα χαρέμια και τα λουτρά, σχεδόν όσο και τις βιβλικές ή τις κλασσικές σκηνές. Κι ανάμεσα στα σκλαβοπάζαρά του, όπου ηδυπαθείς νεαρές κρύβουν το πρόσωπο ενός σώματος γυμνού, και τις μαύρες σκλάβες που τρίβουν λευκές κυράδες στα χαμάμ, βλέπω κι έναν Μάρκο Μπότσαρη αραχτόν, στραβοχυμένο μάλλον σε μια πολυθρόνα με φόντο πλακάκια Ιζνι σαν των χαρεμιών, ζωσμένο τα άρματα και τους ναργιλέδες. Πρέπει τώρα να ξέρετε ότι οι Παριζιάνοι είναι παλαιόθεν οπαδοί του Μπότσαρη, δεν ξέρω γιατί ξεχώρισαν αυτόν από όλους τους οπλαρχηγούς της Ελληνικής Επανάστασης. Υπάρχει στο Παρίσι και οδός Μπότσαρη και στάση του μετρό. Αλλά τέτοια όψη δεν είχα φανταστεί ότι θα φανταζόταν κάποιος πως μπορούσε να έχει. Κι έπειτα μένω με την απορία: τη φαντάστηκε, ή του ποζάρισε ο Μπότσαρης;

Μπα, αποκλείεται να τον βρήκε αυτοπροσώπως. Κι αν τον έβρισκε, λέτε να καθόταν με τέτοιο ύφος στην πολυθρόνα; Δεν ξέρω…

Μάρκος Μπότσαρης

Στο μαγαζί του Μουσείου προσπάθησα να βρω φωτογραφία αυτού του πίνακα, αλλά δεν είχαν. Βρήκα όμως αυτήν εδώ στο διαδίκτυο.
Κι έτσι κοιτάζοντας τον Μπότσαρη στο Ορσαί προσπαθώ να συλλάβω ολόκληρο το βάθος αυτής της δυτικής ματιάς προς την Ανατολή την εποχή που οι Ελληνες αποφάσισαν να φτιάξουν και αυτοί το δικό τους κράτος. Το πώς είδαν οι ευρωπαίοι και βορειοαμερικανοί τους Έλληνες, αφού πρώτα τους ονειρεύτηκαν με χλαμύδες. Το πώς μετά οι Έλληνες, υπό το βάρος της ματιάς έμοιασαν στους πίνακες ή στις φαντασίες των δυτικών, ή πώς έχασαν κάθε εξωτικό στοιχείο αντικρίζοντας το μέσα απο τα ξένα μάτια. Και πώς ακόμα μπερδεύονται΄, πώς ακόμα μπερδευόμαστε με το πώς μας βλέπουν, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, πώς νομίζουμε ότι μας βλέπουν ξέροντας πως ξέρουμε, κι όλο αυτό το παιχνίδι των εικόνων στους καθρέφτες τέλος πάντων και των αντανακλάσεων που συνεχώς διορθώνονται η μια σε σχέση με την άλλη.
Εδώ που τα λέμε θα μπορούσε ο Μπότσαρης να πάρει μια τέτοια πόζα στο ζωγράφο, για να δείξει πόσο βαριέται την όλη υπόθεση της απεικόνισης, κι ο ζωγράφος για εκδίκηση να βγάλει στον πίνακα τη δυσαρέσκεια του μοντέλου, χωρίς να φαντάζεται ότι δυτικοποιημένοι Έλληνες εκατό χρόνια μετά θα τρίβανε τα μάτια τους μπροστά στον πίνακα αυτόν και δεν θα αναγνώριζαν κανένα απο τα ηρωικά κλισέ του σχολείου και τις προσωπογραφίες των πολύ καλοστημένων οπλαρχηγών.

Ηλεκτρονική σελίδα του Μουσείου:http://www.musee-orsay.fr/en/home.html
Ηλεκτρονικές σελίδες για τον Ζερόμ: http://www.musee-orsay.fr/en/home.html
http://www.google.com/images?q=gerome&rls=com.microsoft:el:IE-SearchBox&oe=UTF-8&rlz=1I7SNYK&um=1&ie=UTF-8&source=univ&ei=bkcYTYbhDoKUjAeQ3Kj2BQ&sa=X&oi=image_result_group&ct=title&resnum=3&ved=0CEAQsAQwAg&biw=1004&bih=399