Πύλες της Ανατολής

Ντέβα κάτι σαν άγιος του βουδισμού, 7ος, 8ος αιώνας

Δεν ήθελα να πάω σε μουσεία στο Παρίσι. Βόλτες ήθελα να κάνω, να χορτάσω του δρόμους του, όσο μπορούσα, όσο θα με κρατούσαν τα ποδαράκια μου. Έχουμε τόση στέρηση από περπάτημα απολαυστικό εμείς οι αθηναίοι. Εδώ το περπάτημα θεωρείται βασανιστήριο για κατώτερα όντα, κι αφού έτσι το θεωρούμε, έτσι το έχουμε κάνει. Ανήκω σε μια άκρως καταπιεσμένη μειοψηφία περιπατητών της δυστυχούς Αθήνας

Πήγα λοιπόν για περπάτημα αλλά λογάριαζα χωρίς την κλιματική αλλαγή, αυτή που έφερε τη Σαχάρα στην Ελλάδα και το Βόρειο Πόλο στο Παρίσι. Δεν κατάφερνα να περπατώ για πολλή ώρα χωρίς να χρειάζομαι διάλειμμα σε ζεστό χώρο. Έμπαινα σε μαγαζιά, σε μουσεία, σε καφενεία, όπου έβρισκα.

Περνώντας από το Τροκαντερό κοντά, μόλις είχα φωτογραφήσει την ελληνική εκκλησία προσπαθώντας να θυμηθώ ένα Πάσχα εκεί πριν τριάντα χρόνια, είχα φτάσει στο όριο των δυνάμεων μου και βρισκόμουν μπροστά στο μουσείο ανατολικής τέχνης Γκιμέ. Είναι ένα μουσείο που το απέφευγα ως τώρα συστηματικά, έχοντας αποφασίσει ότι η ανατολική τέχνη με ξεπερνά, δεν είμαι σε θέση να την παρακολουθήσω. Μου φτάνει η δυτική που ήδη είναι τεράστια για τη φτωχή μου αφομοιωτική ικανότητα στα εικαστικά, την ανατολική μπορώ να την αφήσω στην ησυχία της.

Αυτά ως εκείνη τη μέρα της προηγούμενης εβδομάδας που λόγω κρύου αποφάσισα να περάσω το κατώφλι του μουσείου ανατολικής τέχνης. Στο μεγάλο του προθάλαμο δεν μπορώ να πω ότι ζεστάθηκα αμέσως, έτσι προχώρησα μέσα, και να μην τα πολυλογώ, το τράβηξα, το απέφυγα, αλλά τελικά το περπάτησα σχεδόν ολόκληρο. Και πλέον δεν ανήκω σε αυτούς που έχουν εξοβελίσει την ανατολική τέχνη από τη ζωή τους, αλλά στους άλλους.

Βούδας του 5ου αιωνα

Από τη μια στην άλλη, οι αίθουσες με τράβηξαν. Νομίζω στη αρχή ήταν το χαμόγελο. Ρε συ, αυτοί χαμογελάνε σαν αρχαϊκές κόρες, σκέφτηκα και πλησίασα να δω. Είναι να μην κάνεις την αρχή, ύστερα σε τραβάνε κάτι τέτοια από το μανίκι και αιχμαλωτίζεσαι.

Εν ολίγοις, το μουσείο αυτό έχει εξαιρετικά έργα. Έχει μοναδικά γλυπτά και τοιχογραφίες, και υφάσματα, ακόμα και μια στούπα ολόκληρη στημένη μέσα, ένα μικρό ναό με θόλο. Και περπατώντας και βλέποντας τα αγάλματα και τα χαμόγελά τους, και τα πολλά χέρια μερικών και τα παράξενα σύμβολα που κρατάνε, κάνοντας αναπόφευκτες συγκρίσεις και συνειρμούς, με πιάνει η περιέργεια. Την οποία πηγαίνω να λύσω στο μικρό μαγαζί του μουσείου που πουλάει και βιβλία. Παίρνω ένα για την ινδική μυθολογία, ένα για το βουδισμό κι ένα για την ανατολική τέχνη. Διάβασα μιάμιση φορά το πρώτο (γιατί είναι πολύ περίπλοκη η ινδική μυθολογία) μία το δεύτερο, και το τρίτο δεν το άνοιξα ακόμα. Έμαθα δυο τρία πράγματα για τον Βισνού, τον Βράχμα και τον Σίβα, τα αγάλματα του οποίου πλημμυρίζουν το μουσείο, ακόμα και για την Κάλι και τις άλλες γυναικείες θεότητες, για τη θρησκευτική συμπεριφορά των Ινδών και για τις βασικές φιλοσοφικές τους αντιλήψεις. Έμαθα για τις θρησκείες της Ινδίας, για το πώς ο βουδισμός ενώ ξεκίνησε απο εκεί, τελικά μετά απο μια εποχή μεγάλης διάδοσης προχώρησε ανατολικότερα, και στην πατρίδα του σήμερα είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Πήγε σε άλλη γή σε άλλα μέρη, άλλαξε, σε κάθε τόπο προσαρμόστηκε με τις ντόπιες συνήθειες και μορφές.

Μυθική βασίλισσα

Κυρίως αισθάνθηκα, περιδιαβαίνοντας τις αίθουσες εκείνου του μουσείου, ότι κάθε τόπος, όση ιδιαιτερότητα κι αν έχει, όσο μοναδικός κι αν είναι, και ισχυρός, όσο κι αν βρίσκεται μακριά και απομονωμένος, έχει σχέση με τους άλλους, εν προκειμένω με τους δικούς μας, μια σχέση που ξεχνάμε διαρκώς. Η ανατολική τέχνη, που προτιμούσα να την απωθώ για να μην μπλέξω με τα δύσκολα, ενώνεται με ένα μεταξωτό νήμα με τη δυτική τέχνη. Κυριολεκτικά μεταξωτό, το μετάξι ήταν το ακαταμάχητο προϊόν που ήθελαν οι δυτικοί και ταξίδευαν εκεί για να το εισάγουν. Κι όπως ταξίδευαν για να πάρουν, έδιναν κιόλας κατιτίς, κι όπως έπαιρναν άφηναν, κι άλλαζαν εκείνοι, άλλαζαν και τους άλλους. Κανένας εξερευνητής δεν υπήρξε πρώτος, κάποιος άλλος υπήρχε πάντα πριν απο αυτόν, κι ο πιο παλιός στα βάθη του χρόνου, ήταν ένας αδερφός που είχε αποχαιρετήσει τον αδερφό του, ή ίσως τον είχε σκοτώσει κι έφυγε μακριά. Η ανατολή είναι δίπλα, κι οι κοινοί θνητοί δεν θέλησαν ποτέ να δεχτούν τα σύνορα των ηγεμόνων, πάντα τους τραβούσε το εμπόριο, τα καραβάνια κι οι ανταλλαγές.





Κινέζος βούδας



Έτσι μια βόλτα στο κρύο Παρίσι μου άνοιξε τις μυρωμένες πύλες της Ανατολής, και τώρα που γύρισα στην Ελλάδα βλέπω με άλλο μάτι τους γείτονές μου από την Ινδία. Σκέφτομαι ότι μπορεί να είναι ινδουιστές, να πιστεύουν δηλαδή στους πολλούς θεούς του ινδουικού  πανθέου το οποίο είναι σαν την ελληνική μυθολογία, εξίσου πολύπλοκο, απέραντο, με χιλιάδες εκδοχές, θεότητες, ήρωες και ημιθέους, πολυθεϊστικό όσο γίνεται. Και πού θα μπορούν να φτιάχνουν τις γιρλάντες τους οι άνθρωποι, πού θα βρίσκουν αγάλματα να τις τυλίγουν;
Πόσο αφιλόξενα θα νιώθουν στην άσχημή μας πόλη.
 Δεν είναι μικρό πράγμα, μια θρησκεία που παρέμεινε πολυθεϊστική επί αιώνες, ένας λαός που δεν υπέστη αυτή τη μεγάλη αλλαγή του χριστιανισμού και του ισλαμισμού. Πώς να τον καταλάβουμε; Ξαφνικά σκέφτομαι για πρώτη φορά στη ζωή μου, ότι θα ήθελα κάποτε να πάω στην Ινδία. Όχι για τίποτε άλλο, για να δω τα λουλούδια με τα οποία στολιζουν τους θεούς τους, και που μάλλον μοιάζουν με τα στεφάνια που συνήθιζαν οι αρχαίοι έλληνες να στολίζουν τους δικούς τους. Αν ήμουν δωδεκαθεϊστής δηλαδή θα είχα φύγει ήδη.