Τι φέρνει τις εξεγέρσεις;

Η λυρική ποίηση μας παίρνει στο λαιμό της. Θυμάμαι εκείνη την Ωδή του Κάλβου που κάναμε και στο σχολείο, ‘Οι προστάται’. Τη μελοποίησε ο Θεοδωράκης και την ξέρω απ’ έξω: «…όσον είναι

τυφλή και σκληροτέρα

 η τυραννίς, τοσούτον

 ταχυτέρως ανοίγονται

 σωτήριοι θύραι».

Είναι πολύ διαδεδομένη αντίληψη, ενώ τα πιο γνωστά γεγονότα της Ιστορίας βεβαιώνουν για το αντίθετο. Η Γαλλική επανάσταση ας πούμε, που είναι η αγαπημένη μας (αν κι έχω αρχίσει να υποπτεύομαι ότι πιο δημοφιλής είναι για τη βία της κι όχι για την ουσία της) ξεκίνησε ακριβώς τη στιγμή που η τυραννίς άρχισε να είναι λιγότερο σκληρή και τυφλή. Ακριβώς πάνω στην προσπάθεια να γίνει πιο διαλλακτική, όταν ο βασιλιάς της Γαλλίας συγκάλεσε τη συνέλευση των Γενικών Τάξεων. Θα μου πείτε πως τότε πια είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι και η βία που ξέσπασε ήταν αποτέλεσμα της προηγούμενης καταπίεσης. Επίσης μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι είχαν προηγηθεί όχι μόνο δύσκολοι χειμώνες και κατεστραμμένες σοδιές, αλλά και μεγάλοι στοχαστές που είχαν ανατρέψει τις ιδέες της θεϊκής τάξης η οποία στηρίζει την ανισότητα, κι είχαν αναστατώσει τα μυαλά των ανθρώπων της Τρίτης τάξης, της απέραντης τρίτης τάξης που περιλάμβανε τότε και τους αστούς κι όλον τον κόσμο πλην ευγενών και κλήρου.

Στην Οκτωβριανή επανάσταση το ίδιο, είχαν ξεκινήσει να λειτουργούν φιλελεύθεροι θεσμοί όταν συνέβη. Kαι στο Πολυτεχνείο, για να έρθουμε στα δικά μας, είχε αρχίσει μια προσπάθεια να γίνει πιο φιλελεύθερο το καθεστώς, και πάνω εκεί ξεκίνησαν οι φοιτητικοί σύλλογοι να αισθάνονται ότι μπορούν να κινηθούν, σε κείνα τα στενά περιθώρια που αφήνονταν, ότι μπορούν να ζητήσουν περισσότερα. Ξεκίνησαν με φοιτητικά αιτήματα, σιγά- σιγά εισχωρούσε μέσα σ’ εκείνες τις λίστες αιτημάτων και κάποιο υπονοούμενο δημοκρατικής απαίτησης. Πλαγίως και με έμμεσο πλην σαφή τρόπο, τρύπωνε το συμπέρασμα ότι για τα φοιτητικά αιτήματα, γιατί μόνο αυτά επιτρεπόταν να έχουμε, αυτό είχε ειπωθεί και ξεκαθαριστεί, για να μπορέσουν να ικανοποιηθούν τέλος πάντων αυτά τα αιτήματα χρειαζόταν και κάτι εξωπανεπιστημιακό. Χρειαζόταν δημοκρατία.

Ακούγεται τόσο απίστευτο αυτό όλο τώρα πια. Δημοκρατία, εκλογές, κόμματα, ελευθερία στην έκφραση μας έλειπαν δραματικά. Κι αυτό επειδή όντως είχαμε κατακτήσει κάποια πράγματα, και δεν ήταν δυνατόν να ανεχόμαστε την καθήλωση που επέβαλε η χούντα, την αισθητική της που μας την τάιζε υποχρεωτικά σε κάθε ευκαιρία, το φόβο μέσα στον οποίο μας επέβαλε να ζούμε. Δεν γινόταν άλλο. Είχε μεγαλώσει η γενιά που γεννήθηκε σε εποχή υποσχέσεων. Η δεκαετία του 50 ήταν εποχή υποσχέσεων για τις δυτικές χώρες. Ήταν η πιο πλούσια και η πιο φιλόδοξη εποχή που είχε υπάρξει στον κόσμο, με πλούτο και φιλοδοξίες για όλους. Κι επειδή οι άνθρωποι είναι τέτοιο είδος, ακριβώς αυτή η γενιά, που είχε πολύ περισσότερα από κάθε άλλη, συν την ειρήνη, ακριβώς αυτή είχε ξεσηκωθεί στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ζητώντας περισσότερα.

Κι εμείς ανήκαμε στον κόσμο αυτό, στο δυτικό κόσμο της αφθονίας και των υποσχέσεων. Είχαμε γλιτώσει από τη φτώχεια, είχαμε μπει σε μιαν ανάπτυξη, είχαμε αποκτήσει αξιοπρέπεια, μορφωνόμασταν μαζικά, θέλαμε περισσότερα, θέλαμε δημοκρατία, να είμαστε σαν τους παριζιάνους και λοιπούς Ευρωπαίους. Όταν άρχισε η φιλελευθεροποίηση μπορέσαμε να συναντηθούμε, να ξεπεράσουμε τους φόβους, να εκφράσουμε τις επιθυμίες για Δημοκρατία και ελευθερίες. Μέχρι τότε βασίλευε ο φόβος.