Σαράντα χρόνια μαθητεία

Η αλήθεια είναι ότι συμπαθώ ιδιαίτερα την εικοσάχρονη που ξεκινά τις διακοπές της πριν σαράντα χρόνια χωρίς να υποψιάζεται ούτε τι θα ζήσει, ούτε από τι θα απαλλαγεί. Το τελευταίο που περιμένει είναι ότι μέχρι το φθινόπωρο η Χούντα θα έχει πέσει, ότι θα τρέχει μέσα στη ζέστη στο Ελληνικό να υποδεχτεί τον Μίκη Θεοδωράκη, θα στριμωχτεί για να του σφίξει το χέρι και θα το καταφέρει, ότι θα περάσει το φθινόπωρο μήνες και μήνες σε αμφιθέατρα με ατελείωτες πολιτικές συζητήσεις χωρίς τον κίνδυνο να μπουκάρουν από μια πόρτα ομάδες τραμπούκων και να σπάσουν κεφάλια, όπως είχε γίνει την τελευταία φορά στο Χημείο της Θεσσαλονίκης, ότι θ' ανοίξει επιτέλους η πόλη αυτή στα μάτια της, η Θεσσαλονίκη, που μέχρι τώρα ήταν σαν ταφόπλακα από πολυκατοικίες με αγριόχορτα παλιών ανεξήγητων σπιτιών γύρω τους.

Παίρνει το πλοίο παρέα με την κολλητή της από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης για τη Σκύρο με ένα μικρό σακκίδιο κι ένα σλίπιν μπαγκ. Οι στίχοι του Ελύτη περί των νησιών με όλες τις μουσικές τους επενδύσεις είναι στο μυαλό της ολόφρεσκοι και τη συνοδεύουν ακατάπαυστα. Φαντάζεται την ελευθερία, τη δημοκρατία που δεν ελπίζει να δει σύντομα, κάπως σαν τον εαυτό της στο νησιώτικο τοπίο, ξένοιαστη, λιτή, χαρούμενη, ηλιόλουστη, με το σώμα ελεύθερο να δοκιμάζει χαρές, την ψυχή ελεύθερη να δοκιμάζει έρωτες, το μυαλό οπλισμένο με δυο ξένες γλώσσες να συνεννοείται με κάθε νεαρό ρομαντικό τουρίστα που αναζητά την ίδια απόλυτη ελυτική αλήθεια στο υπέρλαμπρο τοπίο (έστω κι αν δεν ξέρει τον Ελύτη). Είναι η εποχή που οι Χίππις έχουν αρχίσει να κουράζονται, να δυσφημούνται επίσης, τα κοινωνικά κινήματα να προβληματίζονται, αλλά τίποτε περί καμπής δεν έχει περάσει στη στερημένη ντόπια φοιτήτρια που παρακολουθούσε υποχρεωτικά τις εορτές περί πολεμικής αρετής των Ελλήνων στο Στάδιο όταν οι τόσο όμοιες στην όψη φίλες που κάνει στο καράβι και τα νησιά, έτρεχαν στο Μάη του 68, έστηναν κοινόβια ακραίου κοινωνικού πειραματισμού, έκαιγαν τα σουτιέν τους, κλπ κλπ.

Συμπαθώ τη νεαρή επειδή είναι νέα και αφελής. Δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει με την επιστράτευση για την Κύπρο, αν και παρακολούθησε τα νέα για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Φοβάται πολύ όταν μπαίνει σε άλλο καράβι από άλλο νησί για να γυρίσει πίσω στην Αθήνα. Τι περιμένει τη χώρα αυτή σ' έναν πόλεμο που δεν είχε καμιά δικαιολογία να ξεκινήσει;  Αποφάσισε να παίξει την "πολεμική της αρετή" έξω από το Καλλιμάρμαρο, με αληθινές ζωές ανθρώπων. Επτά χρόνια έβλεπε τη χούντα σαν χούντα, δεν πίστεψε το 'πείραμα Μαρκεζίνη', κανείς δεν το είχε πιστέψει. Τώρα η χούντα έχει σκληρύνει περισσότερο, αλλά δεν μπορεί να το συνδυάσει με τα προηγούμενα, με τις προθέσεις της χούντας, με το τι επιδιώκει ανατρέποντας τον Μακάριο. Είναι όπως οι συνομήλικοί της – και λίγο μεγαλύτεροι- που επιστρατεύονται και φέρονται στο στρατό ακριβώς όπως στην ταινία του Περράκη, σαν από άλλο κόσμο. Είναι από άλλο κόσμο.  Ίσως όλοι τους να πιστεύουν εξίσου ρομαντικά ότι δεν έχει παρά να ξεκουμπιστεί η χούντα, τόσο ηλίθια, τόσο οπισθοδρομική, τόσο ακαλαίσθητη και αυταρχική, για να εγκατασταθεί η ελευθερία ακριβώς όπως την υμνεί, όχι ο Σολωμός αλλά ο Ελύτης. Μοντέρνα και τολμηρή, ευρωπαϊκή πιο πολύ από την Ευρώπη, σάμπως δεν είναι εδώ η κοιτίδα της Ευρώπης; πάνδημη και ενθουσιώδης.

Σαράντα χρόνια μετά βέβαια η αφέλεια έχει γίνει επίγνωση, χαμογελώ επιεικώς μ' αυτή την εικοσάχρονη. Διαπίστωσε στο μεταξύ πως ούτε η Ελλάδα, ούτε οι Έλληνες, ούτε η ελευθερία και η δημοκρατία, ούτε καν η χούντα ήταν όπως νόμιζε. Μάλιστα οι ιδέες της, οι γοητευτικές εκείνες -ως απαγορευμένες και ηττημένες κομμουνιστικές ιδέες- μπορεί να ήταν κι επικίνδυνες αν εφαρμόζονταν, το χώνεψε κι αυτό. Άλλο τα νησιά στις διακοπές, άλλο οι πόλεις το χειμώνα. 

 Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, παρά την πολυπλοκότητα της Δημοκρατίας, παρά την κρίση, παρά τις απογοητεύσεις και τις πικρές διαπιστώσεις, τη νύχτα της επετείου της Μεταπολίτευσης θα ήθελα να πάω σε μια γιορτή για τη Δημοκρατία, σε κήπο κατά προτίμηση, όπως έκανε παλιά ο πρόεδρος της, και να γιορτάσω με τον ενθουσιασμό, με τη χαρά εκείνης της νύχτας που την υποδεχτήκαμε σαν ανέλπιστο δώρο, αυτό το πολύτιμο απόκτημα, τη Δημοκρατία.