Η πρωτοπορία έρχεται από τη Θράκη

Στο μάθημα της Γλωσσολογίας, μου λέει η Αϊτούλ καθώς πίνουμε καφέ κοντά στην Πανεπιστημιούπολη, ειδικά στα κεφάλαια που αναφέρονται στη διγλωσσία και την πολυγλωσσία, αισθάνομαι σα να αναφέρονται ειδικά σε μένα! Είναι το αγαπημένο μου μάθημα! Έτσι δίγλωσση και πολύγλωσση είμαι κι εγώ, που μεγάλωσα σε πομακοχώρι, πήγα σε μειονοτικό δημοτικό και σε δημόσιο γυμνάσιο, έμαθα υποχρεωτικά τρεις γλώσσες από παιδί και κάποια στιγμή κατάλαβα ότι όλο αυτό είναι δύσκολο αλλά ωραίο.

Κι εκεί ακούγοντας τη νεαρή αυτή τελειόφοιτο της Φιλοσοφικής, για πρώτη φορά συνειδητοποιώ ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει στη Θράκη. Αυτό που κάποτε ήταν ανίατο μειονέκτημα, η διαφορετική γλώσσα στο σπίτι, διαφορετική από την επίσημη που μιλά η πλειονότητα,  κι επιπλέον η διδασκαλία μιας τρίτης ακόμα γλώσσας στο σχολείο για τους Πομάκους, έχει φτάσει να γίνει πλεονέκτημα και πλούτος, τουλάχιστον για τα παιδιά που καταφέρνουν να ξεπερνάνε τα εμπόδια της περίπλοκης αυτής κατάστασης. Κι όλο και περισσότερα παιδιά ξεπερνάνε τα εμπόδια, γιατί όλο και περισσότερα συνεχίζουν το σχολείο, δεν το εγκαταλείπουν όπως δεκαπέντε χρόνια πριν, που η διαρροή από το Γυμνάσιο έφτανε το 65%. Μερικά φτάνουν μέχρι το Πανεπιστήμιο. Υπάρχει ένας νέος πλούτος στη Θράκη που παράγεται τα τελευταία χρόνια, αφότου οι διαφορές αποφασίστηκε να μην αντιμετωπίζονται σαν μειονεξία.

Όχι πως ήταν εύκολο να συμβεί αμέσως, χρειάστηκε πολλή δουλειά, χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά. Ακόμα και τώρα τα παιδιά που εγκαταλείπουν το σχολείο πριν τελειώσουν έστω το Γυμνάσιο, είναι περισσότερα από τον εθνικό μέσο όρο. Αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει. Έχει γίνει η βασική ανατροπή, έχει υποχωρήσει ο φόβος και η δυσπιστία εκατέρωθεν. Και οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί. Το 1993 οι μαθητές Γυμνασίου της μειονότητας στο νομό Ροδόπης και Ξάνθης ήταν συνολικά 941 και τώρα είναι 3581. Στα Λύκεια οι μαθητές ήταν 231 και τώρα είναι 2.602.

Για να γίνει αυτό το θαύμα χρειάστηκε η πολιτική στροφή της ελληνικής πολιτείας να πάρει σχήμα. Και το σχήμα ήταν το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων που ξεκίνησε το 1997, με βασική ιδέα να διδάξει στα παιδιά ελληνικά. Να τα διδάξει μέσα στο σχολείο μεν, αλλά σε ξεχωριστό πρόγραμμα, μετά τα μαθήματα, και να τα διδάξει όπως διδάσκονται οι ξένες γλώσσες. Γιατί ξένη γλώσσα ήταν τα ελληνικά για τα περισσότερα παιδιά της μειονότητας, κι όσο δεν τη μάθαιναν κανονικά και συστηματικά, παρατούσαν απλώς το σχολείο τελειώνοντας το Δημοτικό –ή πριν το τελειώσουν καν- χωρίς να ξέρουν στ’ αλήθεια γραφή κι ανάγνωση.

Μπορεί να μοιάζει με το αυγό του Κολόμβου, πώς αλλιώς θα μάθεις μια ξένη γλώσσα αν όχι όπως μαθαίνονται οι ξένες γλώσσες; Κι όμως, για να φτάσει να ξεκινήσει το Πρόγραμμα χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες με το σχολείο να φυτοζωεί. Διότι έπρεπε να διδάσκονται τα παιδιά το πρόγραμμα των υπολοίπων, σα να ήταν τα ελληνικά μητρική τους γλώσσα, που δεν ήταν, ή στο μειονοτικό σχολείο να έχουν  διπλό πρόγραμμα, ελληνικό και τουρκικό, πάντα στο ίδιο πνεύμα. Πνεύμα προσηλωμένο στη συνθήκη της Λωζάννης που κοντεύει πια 100 χρόνια αφότου υπογράφηκε και σίγουρα δεν είχε προτεραιότητα της να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες των παιδιών στο σχολείο.

Το αξιοθαύμαστο με το Πρόγραμμα αυτό δεν είναι μόνο το ό,τι κατάφερε να εφαρμοστεί, που δεν ήταν και λίγο, μέσα στο γεμάτο δυσπιστία εκατέρωθεν περιβάλλον, αλλά και το πώς άνθισε, πώς εξελίχτηκε σε εργαστήρι εφαρμογής πρωτοποριακών ιδεών για προσέγγιση των παιδιών με τη γνώση. Λίγο –πολύ είναι γνωστό ότι άλλαξε άρδην τη σχολική ζωή των παιδιών της μειονότητας, τα οποία μπόρεσαν επιτέλους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα τους με λύση φτιαγμένη για τις ανάγκες τους. Επιπλέον γέννησε σωρό ακόμα ιδέες και πράξεις για το ξεπέρασμα δυσκολιών στο σχολείο, που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κι αλλού. Δάσκαλοι και καθηγητές εκπαιδεύονται επίσης, για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των παιδιών τους, και γράφονται σιγά- σιγά τα κατάλληλα βιβλία. Βέβαια όσοι ενδιαφέρονται για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας τα ξέρουν ήδη και χρησιμοποιούν όσο μπορούν το υλικό του.

Τα πρώτα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα, η δυσπιστία εκατέρωθεν ήταν πολύ κουραστική, αλλά η επιμονή απέδωσε καρπούς. Τα παιδιά στο σχολείο έμαθαν να χαίρονται τη γνώση, να ζητούν περισσότερα από τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους. Δόθηκε η δυνατότητα και σε γονείς, μητέρες κυρίως, που ενδιαφέρονταν, να διδαχτούν ελληνικά. Γυναίκες που σαν κοριτσάκια είχαν παρατήσει το σχολείο μπόρεσαν να ξαναγίνουν μαθήτριες.

Διατρέχοντας το δελτίο του Προγράμματος πέφτει κανείς πάνω σε καλοκαιρινές φωτογραφίες: τα παιδιά ζωγραφίζουν βότσαλα δίπλα στο Νέστο. Στα βιντεάκια του εκπαιδευτικού συνεδρίου που έγινε τον Οκτώβριο στην Κομοτηνή, ακούγοντας μια μικρή ομάδα του γυμνασίου να εξηγεί το πείραμα που έκανε για να καταλάβει την κατανομή των κρατήρων στην επιφάνεια της Σελήνης, ανάμεσα σε άλλα, καταλαβαίνεις ότι η σχολική ζωή έχει μεταμορφωθεί στα μειονοτικά χωριά της Θράκης.

Είναι εποχή απολογισμών, κι επειδή κουράζεται κανείς με τους απανωτούς αρνητικούς απολογισμούς της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής των τελευταίων χρόνων, συνιστώ να παρακολουθήσετε αυτά τα βίντεο, να ακούσετε τις δασκάλες, τα παιδιά, ακόμα και τον οδηγό του βαν που πηγαίνει στα απομακρυσμένα χωριά κάθε βδομάδα μεταφέροντας βιβλία και προτάσεις συμμετοχής. Επειδή δεν έχει διακριθεί η ελληνική πολιτεία σε πολλά θετικά πράγματα για τη συνέπεια και την επιμονή της, αυτά θα σας φτιάξουν το κέφι.

Βιντεο με παρουσίαση του προγράμματος από την Αννα Φραγκουδάκη

http://www.youtube.com/watch?v=qKqt3GEKFm4&feature=youtu.be

η σελίδα του δελτίου

http://www.museduc.gr/el/

ένα βίντεο από το συνέδριο

http://www.youtube.com/watch?v=qkWy9YWdpKU&feature=youtu.be

η σελίδα του προγράμματος

http://museduc.gr/el/component/k2/item/311-%CE%B2%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF

Από το Protagon http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=20657